علوم اجتماعی نیندیشیدنی

امانوئل والرشتاین ابتدا، در هنگام نوجوانی، در نیویورک با علاقه به جنبش ضداستعماری هند به مسائل جهانی گرایش پیدا کرد. سپس، علاقهٔ خود را در دانشگاه کلمبیا پیگیری کرد و تحصیلات دانشگاهی را در سال ۱۹۵۹ در آنجا به پایان رساند. بعد از آن، به دانشگاه مک‌گیل رفت و تا سال ۱۹۷۱ در آن دانشگاه درس می‌داد. والرشتاین بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۹۹ در مقام استاد ممتاز جامعه‌شناسی دانشگاه بینگامتون مشغول فعالیت بود و سرانجام در سال ۱۹۹۹ بازنشسته شد. پس از آن، وی ریاست مرکز مطالعات اقتصادی، تاریخی و فرهنگی فرناند برودل را تا سال ۲۰۰۵ بر عهده داشت. او به عنوان استاد مهمان به بسیاری از دانشگاه‌های جهان دعوت شده است. همچنین، به وی مدارک‌ افتخاری بسیاری اهدا شده است. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اجرایی وی ریاست انجمن بین‌المللی جامعه‌شناسی بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸ بوده است. در دههٔ ۱۹۹۰، او رییس کمیسیون گولبِن‌کین (Gulbenkian Commission) برای بازسازی جامعه‌شناسی بوده است.

والرشتاین در اثر کلاسیک علوم اجتماعی نیندیشیدنی؛ محدودیت‌های پارادایم‌های قرن نوزدهمی، در زمینهٔ تفکر علمی‌اجتماعی، نقدی تمام‌عیار از میراث به جای مانده‌ از علوم اجتماعی قرن نوزدهم ارائه می‌کند که به اعتقاد وی مشخص‌کنندهٔ مسیر پیش رویِ تفکر اجتماعی هزاره جدید خواهد بود. وی معتقد است ما باید امروزه نیندیشم و در مقابل، به طور اساسی به تجدید نظر در افکار بپردازیم، زیرا پیش‌فرض‌های گذشته‌ هستند که بقای دیدگاه غالب را امروزه میسر کرده‌اند. زمانی باید از آن پیش‌فرض‌ها رهایی یافت، زیرا فهم روشن جهان اجتماعی‌ را مانع می‌شوند. ایده‌هایی که سبب شکل‌گیریِ مفهومی چون «توسعه» می‌شوند از این جمله ‌پیش‌فرض‌ها هستند.

والرشتاین در مقابل بر تحولات و دگرگونی‌های زمانی و مکانی تأکید می‌کند. وی معتقد است که علومی مثل جغرافی و گیاه‌شناسی نباید همچون تأثیرات خارجی بر تحولات اجتماعی در نظر گرفته شود، بلکه می‌بایست مهم ارزیابی شوند، چرا که این‌ علوم تحولات واقعی هستند. علوم اجتماعی نیندیشیدنی؛ محدودیت‌های پارادایم‌های قرن نوزدهمی ایده‌هایی را که در زمینه‌های متنوعی از حوزه‌های نظری و مسائل تاریخی بسط یافته‌اند به کار می‌بندد.
علاوه بر این، والرشتاین در این اثر بحثی انتقادی ارایه می‌دهد در خصوص افرادی نظیر مارکس و فرناند برودل که ایده‌های آن‌ها موقعیتی را که وی ترسیم می‌کند بوجود آورده است. در بخش پایانی کتاب، امانوئل والرشتاین نشان می‌دهد که چگونه این بینش جدید موجب تجدید نظر در تحلیل نظام جهانی می‌شود.

سالنامهٔ انجمن جغرافی‌دانان آمریکا در مروری بر این کتاب عنوان کرده است:
مهم‌ترین موضوع دربارهٔ این کتاب ماهیتِ علمی است که ما تولید می‌کنیم. والرشتاین معتقد است که الگویی (پارادایم) که ما با آن کار می‌کنیم، به همراه برنامه و چارچوب و بحث‌هایش، محدودیت‌های اساسی را بر درک ما از جهان اجتماعی اعمال کرده است. آن مفروضات پیشینی میراث قرن نوزدهم هستند و امروزه زمان آن است که جایگزین شوند. آنچه والرشتاین به آن معتقد است تجدید نظر در این مفروضات نیست، بلکه نیندیشیدن به این مفروضات است که سراسر فکر و عمل ما را در برگرفته است. نظام جهانی والرشتاین این‌گونه قابل درک می‌شود. این یک نظریه در مورد جهان اجتماعی نیست، بلکه اعتراضی است به چگونگی ساختاریافتن تحقیق علمی اجتماعی. والرشتاین معرفت‌شناسی را دوباره در مرکز دغدغه‌های انتقادی در خصوص جامعه جایابی می‌کند.

اطلاعات کتاب‌شناختی:
والرشتاین، امانوئل. علوم اجتماعی نیندیشیدنی؛ محدودیت‌های پارادایم‌های قرن نوزدهمی. انتشارات ترجمان علوم انسانی. ۱۳۹۵
Wallerstein, Immanuel Maurice. Unthinking social science: The limits of nineteenth-century paradigms. Temple University Press, 1991