نلی بولز، نیویورک تایمز — نیر اِیال از نوشتن کتاب بهقلابافتاده: چگونه محصولی بسازیم که اعتیادآور باشد۱ حتی برای لحظهای پشیمان نیست، کتاب راهنمایی برای درگیرکردن افراد با فناوری که برای شرکتهای سیلیکونولی نوشته شده است. اگرچه نیر ایال بهتازگی کتاب جدیدی نیز دربارۀ رهاسازی خودمان از این اعتیاد منتشر کرده است.
نیر ایال در نخستین کتابچۀ راهنمایش برای تولید اپلیکیشنهای مسحورکننده، از ترفندهایی برای «پرورش ماهرانۀ رفتارهای مشتریان» و «بازگرداندن دوباره و دوبارۀ کاربران» پرده برمیدارد. ایال سراغ شرکتهای فناوری میرود و از «مدل قلاب»۲ میگوید که برنامهای چهارمرحلهای است برای جلب و حفظ توجه افراد با استفاده از اغواگرهایی نظیر پاداش متغیر یا لذتهایی که در وقفههای غیرمنتظره حاصل میشوند. ایال نوشته است: «ماشینهای بختآزمایی۳ نمونهای شناختهشده از پاداش متغیر عرضه میکنند».
اهالی سیلیکونولی بهقلابافتاده را ستایش کردهاند. دیو مککلور، بنیانگذار شتابدهندۀ «500Startups» و پرورشدهندۀ پرکار، این کتاب را «یک برگۀ تقلب ضروری» دانسته است «برای تمام استارتاپهایی که میخواهند از روانشناسی کاربران سر در بیاورند».
اما این حرفها به سال ۲۰۱۴ مربوط میشوند. دورهای که طراحی اپلیکیشنی شبیه به ماشینهای بختآزمایی کاری خوب و هیجانآور حساب میشد و «طراحی تعاملیِ اغواکننده» و «طراحی برای ایجاد تغییرات رفتاری» عبارتهایی بلندپروازانه به شمار میآمد.
اکنون در آخرین روزهای ۲۰۱۹، نیر ایال کتاب پرفروش دیگری نوشته است. این یکی چنین عنوانی دارد: انحرافناپذیر: چگونه مهار توجهمان را در اختیار بگیریم و زندگیمان را خودمان انتخاب کنیم. اگر بهقلابافتاده کتاب راهنمایی برای انجام کاری بود، این کتاب راهنمای خنثیکردن آن است.
نیر ایال چهلویکساله در این چرخش تنها نیست. از زمان انتشار بهقلابافتاده، افشاگرانی از قبیل تریستان هریس، اخلاقشناس درونسازمانی گوگل، این فکر را ترویج کردهاند که گوشیهای هوشمند خطرناک و اعتیادآورند. مدیران سابق فیسبوک و واتساپ حالا منتقد فناوری شدهاند. محققی به نام بی. جی. فاگ در دانشگاه استنفورد که هدایت آزمایشگاه فناوریهای تحریککننده را به عهده داشته، نام این آزمایشگاه را به آزمایشگاه طراحی رفتار تغییر داده و ابزارهایی برای کاهش زمان استفاده از نمایشگر معرفی میکند.
بی. جی. فاگ مدتی پیش از این چنین نوشت: «سال ۲۰۲۰ جنبشی برای پسادیجیتال بودن راه
جای شگفتی نیست که کتاب جدید نیر ایال ریشخند منتقدان را هم به همراه داشته است. ریچارد فرید روانشناس کودک و هوادار کاهش زمان استفاده از نمایشگر است. فرید میگوید: «نیر ایال میخواهد صدوهشتاد درجه بچرخد. آدمهایی که این وضعیت را ایجاد کردهاند در تلاشند که بیایند و درمانش را هم بفروشند. ولی آنها همان کسانیاند که فروشندۀ این مخدرها بودهاند». ریچارد فرید اضافه میکند :«تردید ندارم که صنعت تولید سیگار هم میگوید فقط تعداد اندکی از مردم تمایل دارند سرطان ریه بگیرند».
نیر ایال میگوید که مسیرش را وارونه نکرده است. مدل قلاب او بیگمان مفید بوده است و به روشهای مرتبط با آن اعتقاد دارد. مدل قلاب مردم را معتاد نکرده است. به گفتۀ ایال، تقصیر از خودمان است، نه از اینستاگرام و فیسبوک و اپل. نیر ایال میگوید: «اگر بگوییم «همۀ ما دچارش شدهایم»، به کسانی که از دردهای اعتیاد رنج میبرند بیاحترامی کردهایم. نه، همهمان دچار اعتیاد نشدهایم».
شناکردن در خلاف جریان آب در ذات نیر ایال نبوده است. دوستداشتنی است و میخواهد دوستش داشته باشند. ایال در اسرائیل متولد و در حومۀ اورلاندو بزرگ شد. پس از تحصیل در دانشگاه، مدتی برای گروه مشاوران بوستون کار کرد و سپس شرکتی به نام توسعۀ تجارت خورشید تأسیس کرد که کارش نصب صفحههای خورشیدی بود. کسبوکارش روبهراه نبود و نیر ایال به این فکر میکرد که کارآفرینان سیلیکونولی کسبوکار فوقالعادهای دارند، چون میتوانند بدون دارایی مشهود کسبوکار راه بیندازند. به همین دلیل راهی دانشکدۀ کسبوکار دانشگاه استنفورد شد و شرکتی تأسیس کرد که به بازیهای فیسبوک تبلیغات میفروخت. اینجا بود که ایال با روشهایی آشنا شد که شرکتهای فناوری
نیر ایال دورادور شاهد بروز واکنشهای منفی به فناوری بود و به همین خاطر آزرده شد. آنقدرها هم خریدار صحبتهای تریستان هریس نبود. نیر ایال در این فکر بود که اگر نمایشگرها این قدر پلیدند، پس چرا مردم به لینکدین معتاد نمیشوند؟ پس علت شکست تعداد زیادی از اپلیکیشنها چیست؟
نیر ایال به این نتیجه رسید که گرچه مشکلاتی وجود دارد، ولی طرز فکرها غلط بوده است. استفاده از تعبیر اعتیاد بهانه به دست کاربران داده است. مشکل از نمایشگرها نیست، بلکه در ذهن خود آدمها ریشه دارد. مردم برای حل این مشکل باید در خودشان تأمل کنند.
نیر ایال میگوید: «اگر بگویم فناوری چیزی است که مردم معتادش میشوند، باید موادفروشی هم باشد که آن را عرضه میکند. اما اگر بگویم فناوری چیزی است که مردم بیش از اندازه از آن استفاده میکنند، آن وقت دیگر خودم باید برای حل مشکل دست به کار شوم». به نظر ایال، راهحلها[ی قبلی] هم بیفایده بودهاند.
نیر ایال میگوید: «گوشی سادهای گرفتهام که هیچ اپلیکیشنی ندارد. از سایت ایبی یک پردازشگر متن خریدهام که قابلیت تایپکردن دارد و بس. قبلاً صفحۀ نمایش گوشیام را سیاهوسفید کردم که هیچ فایدهای نداشت، جز اینکه عکسهایم
نیر ایال نوشته است کسانی که نمیتوانند از گوشی جدا شوند باید به این موضوع فکر کنند که چرا وقتی در صف انتظارند، بدون نمایشگر احساس آسودگی نمیکنند و اینکه از چه چیزی در هراسند. باید برنامۀ سفتوسختی در پیش بگیرند تا دقیقاً متوجه شوند که چه چیزهایی را از دست میدهند.
کار دشواری است و چنین توصیهای میتواند آزاردهنده باشد.
ایال مینویسد: «اگر نفستان را در سینه حبس کردهاید و منتظرید که شرکتها از جذابیت محصولاتشان بکاهند، خفه خواهید شد». انحرافناپذیر فروش خوبی دارد، اما تفاوتی وجود دارد. پس از انتشار بهقلابافتاده، دنیای فناوری به استقبال نیر ایال رفت. این بار اهالی سیلیکونولی استقبال سردتری داشتهاند. ایال ضمن اشاره به چیرگی روایت اعتیاد به فناوری میگوید: «در سیلیکونولی مخاطبان زیادی نداشتهام. اعتیاد تازهترین مترسک است و مردم عاشق آنند».
اطلاعات کتابشناختی:
Eyal, Nir. Indistractable: How to Control Your Attention and Choose Your Life. BenBella Books, 2019
پینوشتها:
• این مطلب را نلی بولز نوشته است و در تاریخ ۶ اکتبر ۲۰۱۹ با عنوان «Addicted to Screens? That’s Really a You Problem» در وبسایت نیویورک تایمز منتشر شده است. وبسایت ترجمان آن را در تاریخ ۲۸ مهر ۱۳۹۸ با عنوان «معتاد گوشیتان هستید؟ خب نباشید» و ترجمۀ حسین رحمانی منتشر کرده است.
•• نلی بولز (Nellie Bowles) در نیویورک تایمز مینویسد و به مباحث مربوط به فناوری و فرهنگ اینترنت میپردازد. نوشتههای او در گاردین، وایس و دیگر مطبوعات نیز به انتشار رسیده ست. پیش از این مطلب «هر چه فقیرتر باشی، بیشتر به صفحۀ گوشیات نگاه میکنی» از او در ترجمان منتشر شده است.
[۱] Hooked: How to Build Habit-Forming Products
[۲] Hook Model
[۳] slot machines
[۴] Slack
نرمافزار همکاری تیمی مبتنی بر فضای ابری که برای استفاده در محیطهای کاری توسعه داده شده است [مترجم].