جز انتقام، چه کاری از دست قربانی برمی‌آید؟

قربانی‌ها، اگر شکست نخورند و تسلیم نشوند، حتماً انتقام خود را می‌گیرند. این عطش تا زمان تلافی‌کردن فروکش نمی‌کند. حتی ممکن است به مجازات ستمگر راضی نشوند و همۀ افرادِ مشترک در گروه یا جنسیت آن فرد را هم شریک در گناه بدانند. مردی به شما ستم کرده؟ پس «مردها» ستمگرند. سیاهان سرکوب شده‌اند؟ «سفیدها» باید ...

کورت گودل، فیلسوفی که پای معنا را به ریاضیات باز کرد

پس از روش صوری کانت در تبیین ریاضیات، می‌شد مطمئن بود اگر واحدهای ریاضی را با یکسری ضابطه به کامپیوترها بدهیم، آن‌ها هم می‌توانند مثل بهترین ریاضی‌دا‌ن‌ها آن‌ها را به هزاران صورت تجزیه و ترکیب کنند. اما کورت گودل عنصری را وارد این معادله کرد که زمین بازی را به هم می‌ریخت: معنا. آیا اگر پای معنا، و درنتیجه ...

کانت می‌پرسید: روشنگری چیست؟

هر عصری در تاریخ نماینده‌ای دارد و ایمانوئل کانت بی‌تردید نمایندۀ عصر مدرن است. نوشته‌هایش گاهی چنان پیچیده می‌شود که خوانندگان را سرخورده می‌کند. ازاین‌رو، افراد عمدتاً در فهم فلسفه‌اش دچار کج‌فهمی‌اند. او برای برخی‌ها فیلسوفی ندانم‌گراست و، در نگاه یکسری، متفکری ضددین. بعضی‌ها هم به او می‌گویند اخلاق‌گرای ...

جی.ال. آستین می‌پرسید: با کلمات چه کار می‌کنیم؟

حرف‌های روزمره‌ای که به همدیگر می‌زنیم، یا توصیفی که از تجربه‌های معمولی‌مان ارائه می‌دهیم، در ظاهر ساده و روشن‌اند. به همسرمان قول می‌دهیم که برای شام خانه خواهیم بود. یا به همکارمان می‌گوییم که روز قشنگی است، و احساس می‌کنیم سیبی که خورده‌ایم بی‌مزه بوده است. اما اگر همین تجربه‌ها را به آزمونِ تأملات ...

ابن‌سینا می‌پرسید «چرا چیزها وجود دارند درحالی‌که می‌توانستند نباشند؟»

پیتر آدامسون معتقد است تأثیر شگرفی که ابن سینا بر تمدن غرب گذاشته است، بزرگترین تأثیرگذاری یک فیلسوف بر تمدنی بیگانه در طول تاریخ است. و برخلاف تصور رایج در میان فیلسوفان غربی، این تأثیرگذاری صرفاً به واسطۀ ترجمه و تقریر آرای ارسطو نیست. چرا که ابن سینا به شکلی خلاقانه هر جا که لازم دانسته از فلسفۀ ...

هیلاری پاتنم می‌پرسید: چگونه ذهن بدن را در اختیار می‌گیرد؟

هیلاری پاتنم فیلسوفی بود که در طول حیات فکری‌اش به موضوعات متنوعی اندیشید. اما شهرت او بیشتر به‌خاطر ارائۀ برداشتی جدید از مسائلی در فلسفۀ زبان و فلسفۀ ذهن است. درون‌مایۀ برجسته‌ای که در نوشته‌های این فیلسوف و استاد دانشگاه هاروارد به چشم می‌خورد این است که می‌توان با تأمل در کارکرد کامپیوترها ماهیت ...

نسخۀ صوتی: سیمون وی؛ همیشه کاری را بکنید که بیشترین هزینه‌ را داشته باشد

فیلسوف، شاعر، الهی‌دان، سیاستمدار و انقلابی، و درعین‌حال هیچ‌کدام از آن‌ها. سیمون وی به هر ریسمانی چنگ می‌زد تا ازخودبیگانگیِ مدرن را کنار بزند: تکنولوژی را نفی می‌کرد، دانشگاه را به تمسخر می‌گرفت و با احزاب سیاسی دشمنی داشت. حالا که هفتادوپنج سال از درگذشت وی می‌گذرد، در زمانۀ پرغوغای ما، شاید نبوغ ...

مرگ حقیقت؛ آیا پراگماتیسم به شکاکیت می‌رسد؟

همیشه دعوا بوده که آیا پراگماتیسم ربطی به حقیقت دارد یا نه. فیلسوفان بسیاری بی‌تعارف می‌گویند هیچ ربطی ندارد. مثلاً راسل می‌گفت اگر پراگماتیسم درست باشد، تعیین‌کنندۀ نهاییِ مباحثِ متافیزیکی توپ و خودروهای زرهی خواهد بود. این یعنی پراگماتیسم اصلاً فلسفه نیست، یا صریح‌تر بگوییم: شکاکیت و سفسطه است. اما ...

اسطورۀ افسون‌زدایی

ماکس وبر را با نظریۀ افسون‌زدایی می‌شناسیم. وبر می‌گفت دنیای قدیم که لبریز از باورهای دینی بود، با آمدنِ مدرنیته جای خود را به جهانی سرد و عقلانی سپرده است. اما داستان‌های عامیانۀ چندین قرن پیش از وبر نیز مداوماً همین ایده را تکرار می‌کنند: جهانی قدیمی که پر از جن و پری بود و دنیای فعلی که جادو از آن ...

چطور باید دربارۀ اشتباهات گذشتۀ آدم‌ها قضاوت کرد؟

گناهکارانی که سال‌ها پیش مرتکب خطا یا خیانتی شده باشند، همچنان بین مردم به آن خطا شناخته می‌شوند. اما چرا آن‌ها باید برای گناهِ چهل‌پنجاه سال پیششان سرزنش شوند؟ آیا گذشت زمان برای بخشیدنشان کافی نیست؟ آیا تحمل رنج ملامت یا حبسی که در این سال‌ها کشیده‌اند دلیل خوبی برای فراموش‌کردن خطایشان نیست؟ اندرو ...

سیمون وی: همیشه کاری را بکنید که بیشترین هزینه‌ را داشته باشد

فیلسوف، شاعر، الهی‌دان، سیاستمدار و انقلابی، و درعین‌حال هیچ‌کدام از آن‌ها. سیمون وی به هر ریسمانی چنگ می‌زد تا ازخودبیگانگیِ مدرن را کنار بزند: تکنولوژی را نفی می‌کرد، دانشگاه را به تمسخر می‌گرفت و با احزاب سیاسی دشمنی داشت. حالا که هفتادوپنج سال از درگذشت وی می‌گذرد، در زمانۀ پرغوغای ما، شاید نبوغ ...

آیا زندگی در جهانی بدون سرزنش آسان‌تر است؟

پسر بیست‌ساله‌ای را تصور کنید که، در یک درگیری خیابانی، جوان دیگری را به ضرب چاقو کشته است. احتمالاً اولین واکنشتان تأسف‌خوردن به حال جوان کشته‌شده و سرزنش و تقبیح قاتل است. اما اگر داستان زندگی آن قاتل را بدانید چه؟ اگر بفهمید در آن درگیری حق با او بوده است، چطور؟ فرض اصلی ما هنگام سرزنش دیگران این ...

به خدای فلسفه اعتقاد ندارم، اما دلم برایش تنگ می‌شود

افلاطون باور داشت آن‌که فلسفه می‌ورزد به خدا شبیه می‌شود. ارسطو نیز در پایان کتاب اخلاقش هدف آدمی را در «خدمت به خدا و تعمق در او» تعریف می‌کرد و اسپینوزا آن هدف را «عشق عقلانی به خدا» می‌دانست. از سوی دیگر، کانت نیز عقل را نقد می‌کرد تا جایی برای ایمان باز کند و هگل دین و فلسفه را کاملاً در یک خط سیر ...

امروز از میراث هایدگر چه باقی مانده؟

مارتین هایدگر بی‌تردید جنجالی‌ترین فیلسوف قرن بیستم است. تحلیل‌های او از موقعیت انسان در عصر جدید و چالش‌های او در مواجهه با فیلسوفان بزرگی مثل ارسطو و نیچه، جایگاه رفیعی میان فیلسوفان کلاسیک به او بخشیده است. اما بدنامی نازی‌گری و یهودستیزی چنان میراث او را تخریب کرده است که در چهلمین سال درگذشت او،...

ایگلتون خیره‌کننده‌ترین منتقد سرمایه‌داری پوپولیستی است

کتاب جدید تری ایگلتون، با عنوان «فرهنگ»، همچون آثار دیگر او عمیق و چالش‌برانگیز است. پیش از این بریده‌ای از این کتاب را که به نقدِ ایگلتون از وضعیت امروز دانشگاه‌ها اختصاص داشت، در ترجمان خواندید. یکی دیگر از مضامینِ اصلی کتاب، هماوردی‌های دیدنی او با میراثِ متفکرانی است که تعریفی از فرهنگ ارائه کرده‌اند....

چه کسی می‌گوید جهان وجود دارد؟

واقع‌گرایی نوین، واقع‌گرایی بدون جهان است چون می‌گوید ما به جهان، آنگونه که واقعاً هست، دسترسی مستقیم نداریم. این جنبش نوپا را مارکوس گابریل به‌همراه ماوریتسیو فِرّاریس بنا نهاده‌اند. مارکوس گابریل، استاد فلسفۀ دانشگاه بُن، در جدیدترین اثر خویش درباب «چرا جهان وجود ندارد»، ایده‌های رادیکال خویش را درخصوص ...

رؤیای دانشگاه­‌های ما محیطی بدون کتاب و کاغذ است

تری ایگلتون از سرشناس‌ترین منتقدان ادبی دنیاست. او در کتاب جدید خود که عنوانِ کوتاه و جاه‌طلبانهٔ «فرهنگ» را برایش انتخاب کرده است، از تحولاتِ این مفهوم وسیع و چند لایه در سال‌های اخیر نوشته است. او می‌گوید فرهنگ برای زنده‌ماندن در عصری که سرمایه‌داری همه‌جا را فتح کرده است، به امر روزمره روی آورد، ...

جنگ و پیامدهای آن کسب‌و‌کاری سودآور است

دو موسسۀ تحقیقاتی ضد جنگ در اروپا، جدیداً گزارشی را منتشر کردند از فعالیت‌ کمپانی‌های اسلحه‌سازی در طول جنگ‌ سوریه و عراق و بحرانِ پناه‌جویان در اروپا. این گزارش حاکی از آن است که این کمپانی‌ها یکی از جدی‌‌ترین گروه‌هایی هستند که تلاش می‌کنند مرزهای اروپا را در خطر امنیتی شدید نشان دهند. چرا که «حفاظت ...

ادعای تقلب چه چیزهایی دربارۀ دمکراسی به ما می‌آموزد؟

از نظر برخی نظامِ آتنی مثالی است درخشان از اینکه چگونه مردم می‌توانند حکومت شهر را با همه‌پرسی و رأی‌دادنِ مستقیم به دست بگیرند؛ اگرچه این روزها ماجرای خروج بریتانیا از اتحادیۀ اروپا مجدداً موجب تردید دربارۀ دمکراسی مستقیم و میزان اثربخشیِ آن شده است. شواهد تاریخی نشان می‌دهد دمکراسیِ آتنی این‌قدر که ...

آیا هرچه نظریۀ علمی ساده‌تر باشد بهتر است؟

اینشتین زمانی گفته بود: «هدف اصلی نظریۀ علمی این است که عناصر پایه را تا جایی که ممکن است، ساده و کم کند»؛ امروزه اغلب اندیشمندان این حرف او را تأیید می‌کنند. بنابراین با پیچیده‌شدنِ نظریه‌ها، دانشمندان دست‌به‌دامان تیغ اوکام یا اصل صرفه‌جویی می‌شوند تا آن‌ها را اصلاح کنند. این اصل می‌گوید نظریه‌ای ...