آیا حقوق رشته‌ای خسته‌کننده است؟

گری اسلپر، گاردین — در یکی از قسمت‌های انیمیشن «خانوادۀ سیمپسون‌ها»، کودکی خلاف‌کار به‌نام جیمبو جونز به گروهی کمک می‌کند که در تلاش‌اند میزان جرم را در جامعه کاهش دهند. این نقشه درنهایت شدیداً اشتباه از آب درمی‌آید. جیمبو که مأیوس شده است نزد یکی دیگر از اعضا می‌رود و می‌گوید: «هی پسر، شما واقعاً منو ناامید کردید. از حالا دیگه من به هیچ‌چیزی باور ندارم. دارم می‌رم دانشکدۀ حقوق.»

اغلب اوقات حقوق را به‌شکل رشته‌ای کسل‌کننده به تصویر می‌کشند که وکلای اخلاقاً مشکوک به دنبالش هستند؛ بااین‌حال این رشته به‌طرز خیره‌کننده‌ای پویاست و موضوعات متنوعی دارد که هر بخشی از زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

فیزیک، تاریخ، زبان اسپانیایی، تجارت، معماری و دیگر موضوعات، رشته‌هایی کاملاً ضروری هستند، اما حقوق به درونِ تمام سلول‌های زندگیِ اجتماعی نفوذ می‌کند. قانون بر همه‌چیز حکمرانی می‌کند: از پیش از تولد و مرحلۀ جنینی گرفته تا پس از مرگ و نبش قبر. همه‌چیز در کنترل قوانین است: هوای اطراف، مواد غذایی و نوشیدنی‌‌، سفر، تمایلات جنسی، روابط خانوادگی، اموال، ورزش، علم، استخدام، آموزش‌وپرورش، بهداشت و واقعاً همه‌چیز: از اختلافات اهل محل گرفته تا جنگ.

مدرکِ دانشگاهیِ حقوق ازجمله قابل‌انطباق‌ترین مدارک آکادمیک است. تنها افرادی که می‌خواهند پزشک بشوند پزشکی می‌خوانند، درحالی‌که افرادی با مشاغل گوناگون برای مطالعۀ حقوق برنامه‌ دارند.

البته بسیاری از فارغ‌التحصیلانِ حقوق به این راه ادامه می‌دهند تا اینکه مشاور حقوقی یا وکیل‌مدافع بشوند، اما بسیاری از دیگر افراد هم از این مدرک استفاده می‌کنند تا در شرکت‌ها، تحقیقات دانشگاهی، رسانه‌ها، ادارات دولتی، دولت‌های محلی، آموزش، سازمان‌های مبارزات انتخاباتی و در سیاست موفق شوند. برای مثال بیش از هشتاد نفر از نمایندگان پارلمان انگلستان مدرک تحصیلی رشتۀ حقوق دارند.

چون فارغ‌التحصیلان حقوق شیوۀ تفکر منطقی، بیان رسای ایده‌های پیچیده، مهارت و هنر ترکیب‌بندی عناصر استدلال و چگونگیِ استفاده از شواهد و قوانین را می‌آموزند، امتیاز بسیار خوبی برای استخدام‌شدن دارند. مدرک حقوق می‌تواند فرد را برای کارکردن در بالاترین سطوح آماده کند. بسیاری از رهبران جهان ازجمله باراک اوباما حقوق‌دان بوده‌اند. دیگر فارغ‌التحصیلان حقوق مثل گاندی، نلسون ماندلا، گبی لوگان^۱، درن براون^۲ و جرارد باتلر^۳ مشاغل دیگری را برگزیدند.

از لحاظ تاریخی، آموزش حقوقی شروع بدی داشته است. مدارس قانون، که اوایل قرن سیزدهم در لندن راه‌اندازی شدند، با حکم هِنری سوم در سال ۱۲۳۴ ممنوع شدند. او فکر می‌کرد مردمی که قانون می‌دانند دردسرساز خواهند شد. بعدها، پیروان جرمی بنتام اولین دورۀ آموزشِ حقوق انگلیسی^۴ را در کالج دانشگاهی لندن در سال ۱۸۲۶ آغاز کردند. اولین گروه از آنان در سال ۱۸۳۹ فارغ‌التحصیل شدند.

مطالعات حقوقی ذاتاً هماهنگ با نیازهای اجتماعیْ توسعه پیدا می‌کنند. امروزه، رشته‌های مطالعاتی و عملیاتی نظیر حقوق ورزش، حقوق رسانه، حقوق مهاجرت، حقوق بشر و عدالت کیفریِ بین‌المللی بسیار بااهمیت هستند، هرچند تا همین پنجاه سال پیش وجود نداشتند.

مطالعاتِ حقوقی، بیشتر، مطالعه و بحث و بررسی دربارۀ احکام دادگاه‌های تجدیدنظر را شامل می‌شوند. فقط درخصوص پرونده‌های غیرعادی، تجدیدنظر انجام می‌شود. بنابراین، گزارش‌های حقوقیْ سرشار از درام‌های انسانیِ جالب و غیرعادی هستند.

بیش از یک‌میلیون حکمِ قضایی وجود دارد که می‌توانید مطالعه کنید، هرچند خواندن همۀ آن‌ها اجباری نیست، چراکه استادان حقوقْ نیازتان به پرداختن به فعالیت‌های ضروری و جنبی زندگی مثل خوابیدن را هم درک می‌کنند. به‌این‌ترتیب حوزه‌‌های حقوقیِ زیادی را خواهید آموخت، ازجمله قوانینی که تعیین می‌کنند آیا قاضی بی‌طرف است یا خیر، اینکه قراردادها چگونه منعقد می‌شوند و اینکه چگونه قانونْ مردم را ملزم می‌کند که به‌هنگام انجام هرکاری احتیاط کنند: از عمل جراحی، ورزش یا کسب علم گرفته تا حرکاتشان در رابطۀ جنسی.

این دادگاه‌ها روالی ثابت از پرونده‌های غیرعادی و شگفت‌آوری را به نمایش می‌گذارند که هشت‌صد سال است ادامه دارد. همچنین احکام رنگارنگ زیادی از دیگر محاکم قضایی دراین‌میان وجود دارند. نمونه‌های متأخرْ مواردی ازاین‌دست را دربرگرفته‌اند: آیا شما می‌توانید در اینترنت روحتان را بفروشید یا خیر، دستور دادگاهی که مردی را از خندیدن در ملأ عام منع کرد، وکیلی که تلاش می‌کرد از نقل‌قول‌های فیلم «خماری»^۵ در اقامۀ برهان به‌نفع موکل مستِ خود استفاده کند، وکیلی دیگر که به‌خاطر استفاده از ویکی‌پدیا برای ادله‌اش به دام افتاد و بالاخره پرسش از اینکه آیا کاندوم ارتعاشی، به‌لحاظ تکنیکی، نوعی اسباب‌بازیِ جنسی است یا وسیله‌ای برای جلوگیری از بارداری.

قانونْ پیکره‌ای نظام‌یافته از قواعد است که وکلای خوب به تغییر شکل آن کمک می‌کنند. لرد دنینگ به‌عنوان قاضیِ پرونده‌ای در سال ۱۹۵۴ اشاره کرد: صِرفِ اینکه موضوعی پیش‌ازاین اصلاً به بحث گذاشته نشده است به‌معنی اشتباه‌بودنش نیست. او گفت:
«اگر همیشه از انجام کارهایی که قبلاً انجام نشده‌اند پرهیز کنیم، هرگز به جایی نمی‌رسیم. حقوق همیشه راکد خواهد ماند، درحالی‌که بقیۀ جهان به راه خودش ادامه می‌دهد: چنین چیزی برای هر دوِ آن‌ها بد خواهد بود.»

دانستنِ حقوقْ قدرت‌بخش است. کمدین امریکایی، جری ساینفلد گفته است وکیل «کسی است که قوانین کشور را می‌داند». او گفت: «تمام ما تاس می‌اندازیم، بازی می‌کنیم، مهره‌هایمان را گرداگرد تخته حرکت می‌دهیم، اما اگر مشکلی به وجود بیاید، وکیلْ تنها کسی است که درونِ سرپوش این جعبه را دیده است.» چون حقوق هرچیزی را کنترل می‌کند، بازی بسیار مهم و همیشه مهیجی است.

پی‌نوشت‌‌ها:
• این مطلب را گری اسلپر نوشته است و در تاریخ ۶ آگوست ۲۰۱۲ با عنوان «Is studying law boring» در وب‌سایت گاردین منتشر شده است. وب‌سایت ترجمان در تاریخ ۴ بهمن ۱۳۹۵ این مطلب را با عنوان «آیا حقوق رشته‌ای خسته‌کننده است؟» و با ترجمۀ ندا سیانکی منتشر کرده است.
•• گری اسلپر (Gary Slapper) استاد دانشگاه نیویورک و نویسندۀ تایمز است. کتاب قانون چگونه کار می‌کند؟ (How the Law Works) در سال ۲۰۰۷ از او منتشر شده است.
[۱] گبی لوگان گزارشگر و مجری تلویزیونی است.
[۲] او یک شعبده‌باز انگلیسی، منتالیست، نقاش و نویسندۀ شک‌گرا است.
[۳] بازیگر اسکاتلندی است که بیشتر برای بازی در فیلم «۳۰۰»شناخته شده ‌است.
[۴] حقوق انگلیسی، همان سیستم حقوقی کامن لا یا حقوق عرفی است که در انگلستان و ولز رواج دارد.
[۵] The Hangover