پرونده کتاب: هتل بزرگ پرتگاه: زندگانی متفکران مکتب فرانکفورت
نسخهٔ صوتی: فناوری چگونه دست‌های ما را تغییر می‌دهد؟
قرمز هشدار می‌دهد، بر حذر می‌دارد و تنبیه می‌کند
کتاب «قرمز»، اثر میشل پاستورو، قسمت چهارم از مجموعه‌ای است که در سال ۲۰۰۱ با «آبی» شروع شد و پس از آن به «سیاه» و «سبز» رسید. برخلاف گوته در مشاجره‌اش با نیوتن پیرامون طیف رنگ، پاستورو اثرات ذهنی رنگ‌های خاص را تحلیل نمی‌کند. مسئلۀ او این نیست که آیا مثلاً آبی یک رنگ سرد است یا یادآور فاصله؛ در واقع، این کتاب‌ها بخشی از پروژۀ استادانۀ پاستورو هستند تا تکامل دستورالعمل‌های اجتماعی غربی را با رنگ به تصویر بکشد.
گفتوگو با دختر چه‌گوارا: انقلاب از جنگل تا بیمارستان
انقلاب علیه آمریکا. این تجربه‌ای مشترک میان ایرانیان و مردم انقلابی کوبا بوده است. به همین دلیل نیز، با وجود تفاوت‌های جدیِ انقلاب ایران و کوبا، همیشه نوعی درد مشترک میان ما وجود داشته است. این درد مشترک نه‌فقط در سابقۀ نبردهای نظامی و اطلاعاتی آمریکا علیه ایران و کوبا، که در تحریم‌ها و محاصره‌های اقتصادی نیز نمود داشته است. به‌هرحال، برای ما چیزی آشنا در سخنان دختر چه‌گوارا وجود دارد.
در کارناوال جهانی امروز کسی نمی‌داند باید بخندیم یا اشک بریزیم
در بسیاری از کارناوال‌های قرون وسطایی رسمی مشترک وجود داشت: مردم با هلهله، تاجِ پادشاهی را بر سر دلقکی می‌گذاشتند و این‌گونه، نهادهای رسمی سیاست را چند ساعتی به سخره می‌گرفتند. اما گویا در دنیای پست‌مدرنِ امروز این رسم از یک شوخی گروتسک فراتر رفته و به واقعیتی هولناک مبدل شده است. دونالد ترامپ، دلقکی که مردم تاج فرمانروایی را به او بخشیده‌اند، ما را وامی‌دارد که یک بار دیگر دربارۀ خنده و سیاست بیاندیشیم.
لذت‌های فراموش‌شدۀ اسکرین‌سیور
تا چند سال پیش، وقتی از پشت رایانۀ خانگی‌تان بلند می‌شدید تا کمی خستگی در کنید، یا حتی اگر سر جایتان چند دقیقه‌ای به فکر فرو می‌رفتید، ناگهان تصاویر توهم‌آلودی صفحۀ مانیتور را پر می‌کرد. لوله‌های پیچ در پیچی که ظاهر می‌شد و محو می‌گشت یا دیوارهایی آجری که مرتباً بالا می‌آمد و می‌چرخید. اسکرین‌سیورها بخشی مهم از فرهنگ دیجیتال بوده‌اند که امروز به فراموشی سپرده شده‌اند: بخشی که در عصر سرعت طرفدار سکون بود.
چگونه ایمان خود به دموکراسی را بازیابیم؟
تجربۀ مردم از حضور در انتخابات در سال‌های اخیر تغییر کرده است. در انتخابات اخیر ایالات متحده، بنابر یک تحقیق، هشتاد درصد از کسانی که پای صندوق رفته بودند اظهار کرده‌اند که از سیاست «متنفر»ند. چارلز تیلور می‌گوید امروزه خیلی از رأی‌ها در واقع «اعلامیه‌های بی‌اعتقادی»اند. مردم به کاندیدایی رأی می‌دهند که به او اعتقادی ندارند، صرفاً برای اینکه کاندیدایی نفرت‌انگیزتر برنده نشود. دموکراسی چرا به این وضع افتاده است؟
دستپاچگی، ضایع‌شدن، خجالت‌زدگی، معذب‌شدن در موقعیت‌های ناجور؛ مثلاً وقتی می‌خواهید دو نفر را به هم معرفی کنید، ولی اسمشان را فراموش می‌کنید؛ یا زمانی‌که برای دست دادن دست دراز می‌کنید اما طرف مقابل صورت‌تان را بوس می‌کند. همۀ ما کمابیش چنین تجربیاتی داریم ولی به نظر می‌رسد بعضی‌ها همیشه در این موقعیت‌ها قرار می‌گیرند و کلاً مستعد دستپاچگی هستند. روان‌شناسی در کتاب جدیدش با عنوان «دست‌وپا چلفتی» توضیح می‌دهد چرا بعضی‌ها بیشتر مستعد این لحظات خجالت‌آور هستند.
سرمایه‌داری به سبک اپل در برابر سرمایه‌داری به سبک گوگل
اپل و گوگل روزبه‌روز بیشتر در بازارهای مختلف به هم می‌خورند: از تلفن‌های هوشمند گرفته تا دستگاه‌های صوتی خانگی، ولی توجه چندانی نثار بزرگترین تلاقی اپل و گوگل نشده است. این دو شرکت رویکردهای کاملاً متفاوتی به سهام‌داران خود و آینده‌شان دارند: یکی به تقاضاهای سرمایه‌گذاران تن می‌دهد و دیگری قدرت را در چنگ بنیان‌گذاران نگه می‌دارد. این ماجرا فقط به تفاوت دو شرکت مهم دنیا مربوط نیست، بلکه بیانگر نکته‌ای مهمتر است: تجسم دو الگوی بدیل از سرمایه‌داری که آیندۀ اقتصاد را شکل خواهد داد.
عشق تجربه‌ای است بی‌همتا، شور و لذتی وصف‌ناشدنی و درد و حرمانی تسلی‌ناپذیر. عشق بر ما هجوم می‌آورد و ذهن و ضمیرمان را تسخیر می‌کند. گویی چیزی است غریزی، نه ارادی. عشق چیست و چه بر سر ما می‌آورد؟ احتمالاً نزدیک‌ترین تجربۀ انسانی به عشقْ اعتیاد است. آزمایش‌های متعددی بر یکسانی این دو تجربه در فعالیت‌های مغزی ما صحه می‌گذارد.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
باروری مساعدتی، فناوری‌های ژنتیک و ژنومیک، و زندگی خانوادگی
در طول قرن‌ها، جوانب زیادی از زندگی خانوادگی از حیطۀ علم و توانایی ما خارج بوده است: تعداد بچه‌ها، نازایی، جنسیت بچه‌ها، تشخیص قطعی پدر در دعواهای حقوقی، نسب‌شناسی و... اما تحولات فناورانه امروز ما را به مرزی رسانده‌اند که بتوانیم بچه‌هایمان را «طراحی» کنیم. اما چنین توانایی‌هایی بر زندگیِ اجتماعی ما چه تأثیری خواهد داشت؟ آیا مفهوم پدر و مادر، آنگونه که برای ما آشنا بوده است، در حال از بین رفتن است؟
«زنجیرۀ جهانی مراقب» تعبیری است که اولریش بک، برای توصیفِ شیوۀ درهم‌تنیدگی وظایفِ خانوادگی در جهانِ امروز به کار می‌برد. زنانی در فیلیپین، اوکراین یا لهستان، بچه‌های خود را به همسایه‌ها و مادربزرگانشان می‌سپارند تا در خانه‌های کشورهای ثروتمند، خدمتکار شوند. بدین‌ترتیب زنانِ غربی فرصت می‌یابند تا بیرون از خانه کار و پیشرفت کنند. بدونِ مادرانِ فقیری که سال تا سال فرزندانشان را نمی‌بینند، برابریِ زنان و مردان در غرب ناممکن است.
نطفۀ جامعه‌شناسی در بحبوحۀ انقلاب صنعتی بسته شد. شاید به همین دلیل بود که جامعه‌شناسان اولیه به «تولید» بسیار بیشتر از «مصرف» اهمیت می‌دادند. آنها یا به مصرف بی‌اعتنا بودند یا آن را نکوهش می‌کردند. اما هر چه جلو رفته‌ایم، مصرف اهمیت بیشتری پیدا کرده است. نسلِ جدید جامعه‌شناسان این موضوع را از جوانب گوناگون کاوش کرده‌اند، اما هنوز راه‌های نرفتۀ بسیاری باقی است. جرج ریتزر در این مقاله مروری جامع بر نظریه‌های مختلف دربارۀ مصرف ارائه کرده است.
کودکی را تصور کنید که در کشوری عقب‌مانده در آمریکای لاتین زندگی می‌کند و مسئولیتِ بزرگ‌کردن او را به مادربزرگش سپرده‌اند. مادر این کودک در ایتالیا از پیرمردی تنها مراقبت می‌کند، زیرا فرزندانِ پیرمرد در استرالیا زندگی می‌کنند. این وضعیت پیچیدگیِ مسئلۀ «مراقبت» در جهانِ نابرابر و جهانی‌شدۀ ما را نشان می‌دهد. این خانواده‌های دور از هم را چطور باید فهمید؟ برای مطالعۀ آنها چه مفاهیمی لازم است؟ و آیندۀ آنها به کدام سو می‌رود؟
سیاست‌گذاری عمومی و خانواده‌ها
پس از جنگ جهانیِ دوم، دولت‌های رفاه تلاش کردند تا با سیاست‌گذاری‌های اجتماعی به زندگی خانوادگی مردمشان کمک کنند. این سیاست‌گذاری‌ها معمولاً شامل حمایت‌های مالی به نان‌آورِ خانواده می‌شد؛ اما هم‌زمان مشکل دیگری وجود داشت: کمبود نیروی کار. بنابراین همین دولت‌ها به‌شکلِ روزافزونی زنان را به ورود به بازار کار تشویق کردند. با افزایش اشتغال زنان، خانواده‌ها با معضل تازه‌ای روبهرو شدند: چه کسی باید از بچه‌ها مراقبت کند و به کارهای خانه برسد؟
مصرف دارد از سر و روی ما بالا می‌رود. هر دقیقه‌ای از شبانه‌روز، هر جا که باشید و هر علاقه‌ای که داشته باشید، گزینه‌هایی برای مصرف جلوی پای شماست. جامعۀ امروز تفاوت بسیاری دارد با جامعه‌ای که متفکران منتقدِ دهه‌های ۶۰ و ۷۰، آن را «جامعۀ مصرفی» نامیده بودند. ژیل لیپووتسکی، فیلسوف و جامعه‌شناس فرانسوی می‌گوید ما اکنون در عصر فرامصرفی به سر می‌بریم. عصری که سازمان‌دهی طبقاتی مصرف به‌هم‌ریخته و مصرف همگانی شده است.
مرز میان «پدر خوب» و «پدر بد» چطور تعیین می‌شود؟ به‌طور سنتی مهم‌ترین وظیفۀ پدر تأمین معاش خانواده بوده است و پدری که از عهدۀ این کار برمی‌آمد، در مجموع پدری خوب محسوب می‌شد، اما امروزه مجموعه‌ای از ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی، انتظار شریک‌شدن در امور خانه و تربیت فرزندان، داشتن شغلی آبرومندانه و اقامت نزد خانواده نیز جزء لازمه‌های «پدر خوب» بودن شده است. این انتظارات ایفای نقش پدر را سخت‌تر از همیشه کرده است.
تحلیل حواس و رابطۀ امر فیزیکی با امر روانی
نتایج درخشان علم فیزیک در دورۀ مدرن، تنها محدود به حوزۀ فیزیک نیست، بلکه علوم دیگری را نیزدر بر می‌گیرد. اما فیزیک، با وجود پیشرفت قابل توجه، تنها بخشی از بدنۀ مشترک و بزرگ‌تر دانش است و با ابزارهای فکریِ محدودش -که برای اهداف و مقاصد محدود و خاصی ایجاد شده است- قادر به پرداختن به تمامی موضوعاتِ محوریِ مورد بحث نیست؛ وقتی به این امور می‌اندیشیم درمی‌یابیم که این گرایش در نظر ما نباید به‌کلی مناسب باشد.
ادیان ابراهیمی پیوندی ناگسستنی با مفاهیم خانواده، نسل و تولیدمثل دارند که در هستۀ الهیات آنها قرار می‌گیرند. این ادیان عمیقاً پدرسالار هستند و لذا دگرگونی معاصر خانواده، زندگی و جایگاه زنان اثرات عمیقی بر رویه‌های رسمی دینی داشته‌اند. همچنین، تغییرات اجتماعی و تکنولوژیک شرایط مساعد را برای گونه‌های جدیدی از روابط خانوادگی، جنسی و تولیدمثلی خلق کرده‌اند که چالشی رادیکال هم برای ادیان سنتی و هم برای شکل‌های متعارف خانواده محسوب می‌شوند.
آیا تمدنی زوال‌یافته می‌تواند دوباره بازسازی شود؟
در سال‌های اخیر، بعد از چاپ کتاب مجادله‌برانگیز «برخورد تمدن‌ها» نوشتۀ هانتینگتون و ارائۀ تز گفت‌وگوی تمدن‌ها در مقابل آن، دوباره بحث از تمدن در محافل آکادمیک رایج شده است. طی قرن گذشته، بسیاری از متفکران مسلمان، احساس کرده‌اند تمدن اسلامی رو به زوال رفته است و تلاش کرده‌اند تا راهکارهایی برای احیای دوبارۀ آن ارائه دهند. آیا احیای تمدن، خواستی نوستالژیک برای بازگشت به گذشته است؟ یا آرمانی مترقی برای حفظ هویت و ارزش‌های جمعی؟
خانوادۀ کودک: چشم‌اندازی کودک‌محور
جامعه‌شناسی خانواده تا امروز همواره کودکان را ذیلِ مسائل پدر و مادرهایشان حساب کرده است. اما دیدگاه‌های نوین معتقدند کودکان بیش از آنچه ما تصور می‌کنیم از اوضاع و احوالِ خانواده‌هایی که در آن زندگی می‌کنند باخبرند. آنها مشکلات مالی یا ضیقِ وقت پدر و مادر برای مراقبت از آنها را می‌فهمند و به آنها واکنش نشان می‌دهند. راستی، تصور کودکان دربارۀ خانواده‌ای که در آن زندگی می‌کنند چیست؟ چگونه می‌توان این تصور را مطالعه کرد؟
هفت نظامِ اصلی خانواده در دنیا
آیا در پی طوفان بی‌امان جهانی‌سازی، خانواده و مسائل و مشکلات آن نیز در سراسرِ جهان شبیهِ هم شده است؟ پژوهش‌های کلان جهانی در جامعه‌شناسی خانواده این مسئله را تأیید نمی‌کنند. خانواده‌ها با سرعتِ زیاد در حال دگرگونی‌اند، اما هنوز تفاوت‌های شایان‌توجهی در نقاط مختلف دنیا وجود دارد. گوران تربورن، متخصص تاریخ خانواده، در این مقاله هفت نظامِ اصلی خانواده را در جهان از هم تمایز داده است و اصلی‌ترین خصیصه‌های آنها را برشمرده است.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | صفحه بعد » |
در کارناوال جهانی امروز کسی نمی‌داند باید بخندیم یا اشک بریزیم
در بسیاری از کارناوال‌های قرون وسطایی رسمی مشترک وجود داشت: مردم با هلهله، تاجِ پادشاهی را بر سر دلقکی می‌گذاشتند و این‌گونه، نهادهای رسمی سیاست را چند ساعتی به سخره می‌گرفتند. اما گویا در دنیای پست‌مدرنِ امروز این رسم از یک شوخی گروتسک فراتر رفته و به واقعیتی هولناک مبدل شده است. دونالد ترامپ، دلقکی که مردم تاج فرمانروایی را به او بخشیده‌اند، ما را وامی‌دارد که یک بار دیگر دربارۀ خنده و سیاست بیاندیشیم.
لذت‌های فراموش‌شدۀ اسکرین‌سیور
تا چند سال پیش، وقتی از پشت رایانۀ خانگی‌تان بلند می‌شدید تا کمی خستگی در کنید، یا حتی اگر سر جایتان چند دقیقه‌ای به فکر فرو می‌رفتید، ناگهان تصاویر توهم‌آلودی صفحۀ مانیتور را پر می‌کرد. لوله‌های پیچ در پیچی که ظاهر می‌شد و محو می‌گشت یا دیوارهایی آجری که مرتباً بالا می‌آمد و می‌چرخید. اسکرین‌سیورها بخشی مهم از فرهنگ دیجیتال بوده‌اند که امروز به فراموشی سپرده شده‌اند: بخشی که در عصر سرعت طرفدار سکون بود.
چگونه ایمان خود به دموکراسی را بازیابیم؟
تجربۀ مردم از حضور در انتخابات در سال‌های اخیر تغییر کرده است. در انتخابات اخیر ایالات متحده، بنابر یک تحقیق، هشتاد درصد از کسانی که پای صندوق رفته بودند اظهار کرده‌اند که از سیاست «متنفر»ند. چارلز تیلور می‌گوید امروزه خیلی از رأی‌ها در واقع «اعلامیه‌های بی‌اعتقادی»اند. مردم به کاندیدایی رأی می‌دهند که به او اعتقادی ندارند، صرفاً برای اینکه کاندیدایی نفرت‌انگیزتر برنده نشود. دموکراسی چرا به این وضع افتاده است؟
سرمایه‌داری به سبک اپل در برابر سرمایه‌داری به سبک گوگل
اپل و گوگل روزبه‌روز بیشتر در بازارهای مختلف به هم می‌خورند: از تلفن‌های هوشمند گرفته تا دستگاه‌های صوتی خانگی، ولی توجه چندانی نثار بزرگترین تلاقی اپل و گوگل نشده است. این دو شرکت رویکردهای کاملاً متفاوتی به سهام‌داران خود و آینده‌شان دارند: یکی به تقاضاهای سرمایه‌گذاران تن می‌دهد و دیگری قدرت را در چنگ بنیان‌گذاران نگه می‌دارد. این ماجرا فقط به تفاوت دو شرکت مهم دنیا مربوط نیست، بلکه بیانگر نکته‌ای مهمتر است: تجسم دو الگوی بدیل از سرمایه‌داری که آیندۀ اقتصاد را شکل خواهد داد.
خوب یا بد، علم هنوز چندان نمی‌تواند در آشکارساختن جزئیات رازها به ما کمک کند، اما در کل دارد از طبیعت رازها سردرمی‌آورد. برای مثال، طبق یکی از مطالعات اخیر، یک فردِ عادی سیزده راز دارد که پنج‌تای آنها را هرگز با کسی در میان نگذاشته است. پژوهشی دیگر می‌گوید: مردم بیش از آنکه در موقعیت‌های اجتماعی درگیر رازهایشان باشند در خلوت خود با آنها کلنجار می‌روند؛ و این کلنجار رفتن، بیش از پنهان‌کاری، به آرامش آنها لطمه می‌زند.
برای رسیدن به قدرت ذکاوت لازم است. باید موقعیت‌شناس باشی و ذهن دیگران را بخوانی و واکنش‌های بجا و مناسب نشان بدهی. اما اگر چنین است، پس چرا دنیا مملو است از قدرتمندانی که انگار بویی از عقل و منطق به مشام آنها نخورده است؟ مجموعه‌ای از تحقیقات نشان می‌دهد صاحب قدرت بودن، تأثیرات عمیقی بر ذهن ما و کارکردهایش می‌گذارد.
این سال‌ها مدام شنیده‌ایم رسانه‌های اجتماعی باعث می‌شوند رفتار افراد در شبکه‌های اجتماعی بدتر از آن چیزی باشد که در «زندگی واقعی» است. اما اگر ماجرا کاملاً برعکس باشد چه؟ درک تامپسون، نویسندۀ کتاب «شهرت‌آفرینان»، دقیقاً این‌طور فکر می‌کند. تامپسون می‌گوید مکالمۀ رودررو روزبه‌روز کمتر می‌شود و باید دست از این تفکر برداریم که مکالمۀ رودررو اصیل و رسانه‌های اجتماعی مصنوعی هستند. امروزه، بیش از رسانه‌های اجتماعی، مکالمۀ رودررو شخصیت‌هایمان را تحریف می‌کند.
هر جامعه‌ای مداوماً با تاریخ خود در حال رفت و برگشت است. اوضاع امروز را با گذشته مقایسه می‌کند، قیمت‌ها را و آدم‌ها را. این دید تاریخی هویت ما را می‌سازد و از خیلی جهات، آینده‌مان را. اما این رابطۀ گذشته و آینده، در برهه‌هایی مداوماً به این نتیجه منتهی می‌شود که چقدر گذشته‌ها بهتر بود از امروز. این نتیجه‌گیری احتمالاً نشانۀ آن است که داریم تاریخ را بیش از حد ساده‌سازی می‌کنیم.
نائومی کلاین: «ترامپ احمق است، اما نباید مهارتش در حماقت را دست‌کم گرفت»
نائومی کلاین نسلِ سوم خانواده‌ای معترض است. پدربزرگ و مادربزرگ او کمونیست‌هایی شورشی بودند و پدر و مادرش در گیرودار جنگ ویتنام، آمریکا را رها کرده و به کانادا مهاجرت کردند. او به یاد می‌آورد که والدینش از بچگی او را در راهپیمایی‌هایی اعتراضی دنبال خود می‌کشیده‌اند. اما نائومی برخلاف آنها خودش را در آرایش و مصرف‌گرایی غرق می‌کرد. آنچه او را به سیاست کشاند، چیزی بود که تا به امروز درباره‌اش می‌اندیشد: یک بحران.
کتابخانه جایی است که فهمیدم تو بخشی از منی
مدام خبر تعطیلی یا خلوتی کتابخانه‌ها را می‌شنویم و افسوس می‌خوریم که ای کاش مردم بیشتر اهل مطالعه بودند. اما شاید گاهی هم لازم باشد بپرسیم چرا در عصر اینترنت هنوز باید به کتابخانه رفت؟ می‌شود جور دیگری هم البته نگاه کرد، مثلاً پرسید: چرا کتابخانه‌ها نباید حمام داشته باشند؟ به‌هرحال، به نظر می‌رسد از رونق افتادن کتابخانه‌ها فرصت خیلی خوبی است برای پرسیدن اینکه آیا فهم ما از دانش‌اندوزی و آموزش، خیلی کلیشه‌ای نیست؟
اراده ایده‌ای قدیمی و خطرناک است که باید کنار گذاشته شود
نادیده گرفتن ایدۀ «اراده» به‌نظر مضحک می‌رسد، چنانکه بی‌شمار کتاب خودیاری تلاش می‌کنند راه‌هایی برای «تقویت خویشتن‌داری» ارائه بدهند، یا «طریقت رسیدن به ارادۀ قوی‌تر با مراقبه» را برایمان بگویند. اما آنچه هنوز زیاد فهمیده نشده، این است که پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند بعضی از ایده‌های بنیادین این پیام‌ها نادقیق‌اند. اراده دلالت بر دامنۀ وسیع و اغلب ناسازگاری از کارکردهای شناختی دارد، و تعریف رایج و یکپارچۀ اراده، توجه ما را از ابعاد پیچیده‌تر خویشتن‌داری منحرف کرده است.
هر نسلی مخدّر خاص خودش را دارد
در طول قرن گذشته، دهه‌به‌دهه، مُد مخدّرها عوض شده است: از کوکائین و هروئین در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، تا ال‌اس‌دی در دهۀ ۱۹۵۰، اکستازی و کوکائین در دهۀ ۱۹۸۰، تا داروها و روانگردان‌های بهبوددهندۀ قوای شناختی و بهره‌وری در دوران امروزی. اما چرا در این سال‌ها مخدّرها مدام تغییر کرده‌اند؟ گویا موادی که در هر بُرهه مصرف می‌شود تا حد زیادی متناسب با فرهنگ آن عصرند، و کاربرد مخدّرها، دریچه‌ای بسیار کارا برای فهم فرهنگی است که در آن به سر می‌بریم.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
گفتوگو با دختر چه‌گوارا: انقلاب از جنگل تا بیمارستان
انقلاب علیه آمریکا. این تجربه‌ای مشترک میان ایرانیان و مردم انقلابی کوبا بوده است. به همین دلیل نیز، با وجود تفاوت‌های جدیِ انقلاب ایران و کوبا، همیشه نوعی درد مشترک میان ما وجود داشته است. این درد مشترک نه‌فقط در سابقۀ نبردهای نظامی و اطلاعاتی آمریکا علیه ایران و کوبا، که در تحریم‌ها و محاصره‌های اقتصادی نیز نمود داشته است. به‌هرحال، برای ما چیزی آشنا در سخنان دختر چه‌گوارا وجود دارد.
دستپاچگی، ضایع‌شدن، خجالت‌زدگی، معذب‌شدن در موقعیت‌های ناجور؛ مثلاً وقتی می‌خواهید دو نفر را به هم معرفی کنید، ولی اسمشان را فراموش می‌کنید؛ یا زمانی‌که برای دست دادن دست دراز می‌کنید اما طرف مقابل صورت‌تان را بوس می‌کند. همۀ ما کمابیش چنین تجربیاتی داریم ولی به نظر می‌رسد بعضی‌ها همیشه در این موقعیت‌ها قرار می‌گیرند و کلاً مستعد دستپاچگی هستند. روان‌شناسی در کتاب جدیدش با عنوان «دست‌وپا چلفتی» توضیح می‌دهد چرا بعضی‌ها بیشتر مستعد این لحظات خجالت‌آور هستند.
مردم به گوگل چیزهایی می‌گویند که به هیچ‌کس دیگر نمی‌گویند
ست استفنز-دیویدویتز هنگامی که دانشجوی دکترای اقتصاد در هاروارد بود به ترندهای گوگل علاقه‌مند شد، همان ابزاری که رصد می‌کند در یک ناحیۀ خاص در یک بازۀ زمانی مشخص هر چیزی چقدر جست‌وجو می‌شود. موضوع‌تان می‌تواند بارداری باشد یا سقط‌جنین، کودک‌آزاری باشد یا ناامنی‌های درونی، دیدگاه سیاسی باشد یا هر چیز دیگری که فکرش را بکنید. استفنز-دیویدویتز می‌گوید گوگل، آمپول حقیقت‌گویی دیجیتال است چون مردم به گوگل چیزهایی می‌گویند که به هیچ‌کس دیگر نمی‌گویند. گویا حق با او است.
بدیو: ماکرون اسم رمز بحران است
بعضی‌ها می‌گویند آلن بدیو، فیلسوف سالخورده و سرشناس کمونیست، بیش‌ازاندازه مطلب منتشر می‌کند. با‌این‌همه او خوانندگان پرشماری در فرانسه، آمریکا و دیگر جاها دارد که معتقدند، او دربارۀ چیزها ژرف‌اندیشی می‌کند و لاجرم، پیوسته دربارۀ آنها سخن‌سرایی می‌کند. بدیو از سال ۱۹۶۸ رأی نداده است، چون به نظرش دیگر چیزی بیش از یک نوع سیاست (سرمایه-پارلمان‌گراییْ) وجود ندارد و این یعنی هیچ سیاستی وجود ندارد. او در این گفتوگو پیامدهای سیاسی انتخاب امانوئل ماکرون، رئیس جمهور جدید فرانسه، را تفسیر می‌کند.
آیا امکان دارد که همذات‌پنداری با دیگران آسیب‌هایی در پی داشته باشد؟ آیا اصلاً کسی هست که مخالف همدلی باشد؟ بله، پل بلوم، استاد روان‌شناسی دانشگاه ییل. نویسندۀ کتابی جدید با عنوان «علیه همدلی»، نشان می‌دهد همدلی، هر قدر هم خیرخواهانه باشد، راهنمای مناسبی برای استدلال اخلاقی نیست. از آن بدتر، هر چقدر افراد داوری‌های اخلاقی خود را بر مبنای همدلی قرار دهند، حساسیتشان نسبت به رنجِ تعداد زیادتری از مردم کاهش پیدا می‌کند. بنا به گفتۀ بلوم، بیشتر ما کاملاً دربارۀ همدلی در اشتباه هستیم.
چرا کارتر و هیچ رئیس جمهور دیگری نتوانست خاورمیانه را تغییر دهد؟
دو اتفاق در ۱۹۷۹ امریکا را به سیاست کنونی‌اش در خاورمیانه کشاند: انقلاب ایران و حملۀ شوروی به افغانستان. این دو اتفاق این دیدگاه را نزد رهبران سیاسی امریکا تثبیت کرد که باید حامی سیاست دسترسی به خلیج فارس نفت‌خیز بود. هر رئیس‌جمهوری پس از کارتر نیز چنین باوری داشته‌است. به اعتقاد اندرو بچویچ، استاد روابط بین‌الملل، فهم این نکته مهم است که این جنگ ابتدا بر سر نفت بود اما با گذشت زمان به امری بیش از آن مبدل گشت.
چرا تظاهر می‌کنیم بیش از حد واقعی خود می‌دانیم؟
چرا مردم تظاهر به دانستن می‌کنند؟ چرا میزان اعتماد به‌نفس اغلب متناسب با میزان نادانی است؟ استیون اسلومان، استاد علوم شناختی در دانشگاه براون، پاسخ‌هایی قانع‌کننده برای این پرسش‌ها دارد. اسلومان نویسندۀ کتاب «توهم دانش: چرا ما هرگز به‌تنهایی تفکر نمی‌کنیم» است، و پژوهش‌های او متمرکز بر قضاوت، تصمیم‌گیری و استدلال است. او در این گفتوگو دربارۀ پیامدهای سیاسی تحقیقاتش می‌گوید، و اینکه آیا از دیدگاه او ظهور اخبار جعلی و واقعیت‌های بدیل پیش‌داوری‌های شناختی ما را تشدید کرده است یا خیر.
آیا عشق فایده‌ای برای زنان داشته است؟
«پر از هراس و امیدم که هیچ حادثه‌ای/ شبیه آمدنِ عشق ناگهانی نیست» شاعرها از این دست حرف‌ها زیاد می‌زنند، مخصوصاً اگر مرد باشند. فرهنگِ رمانتیک ما می‌گوید عشق مثلِ صاعقه سراغ شما می‌آید، بنابراین وقتی پای عشق در میان باشد، کاری از دستتان ساخته نیست. این اسطوره‌پردازی‌ها دربارۀ عشق، بسیار به زنان آسیب زده است، به زنانی که وظیفۀ سنگین مراقب را بر عهده دارند و خیلی خوب می‌دانند که عشق و کار چقدر به هم پیوسته‌اند.
افرادی هستند که فقط سبزیجات می‌خورند، با دوچرخه سفر می‌کنند یا لباس‌هایی می‌پوشند که صددرصد از الیاف طبیعی است. این افراد بر این باورند که این رویه حیاتی پاک، خالص و اخلاقی برایشان به ارمغان می‌آورد و جهان جای بهتری برای زیستن می‌شود. اما، الکسیس شاتوِل، نویسندۀ کتاب «علیه پاکی: اخلاقی زیستن در زمان‌های مخاطره» نظر دیگری دارد. او می‌گوید تمرکز بر حفظ معصومیت و خوبی خود نه‌تنها به حل مشکلات دنیا کمک نمی‌کند، بلکه نتیجۀ منفی به بار می‌آورد و اوضاع بدتر می‌شود.
این جهان دیگر روی صلح را نخواهد دید
بعد از حملات ۱۱ سپتامبر ایالات متحدۀ آمریکا جنگ علیه تروریسم را آغاز کرد. آنچه قرار بود مبارزه‌ای سریع و قاطع برای مجازات مسئولان این حمله باشد، امروز تبدیل شده است به جنگی با سایه‌ها در سراسر جهان. تعقیب و گریزی که به بیش از ۱۰۰ کشور جهان کشیده شده است و هیچ نشانه‌ای از پایان آن در دست نیست. آخرین کتاب مارک لنر، «مارپیچ»، تلاشی است برای فهم این جنگ همیشگی.
رایان هالیدی کارآفرین، استراتژیست بازاریابی و نویسندۀ کتاب‌هایی همچون «مانع همان راه است» و «به من اعتماد کن، دارم دروغ می‌گویم» است. تازه‌ترین کتاب او، «ایگو دشمن اصلی است»، شاید جالب‌ترین کتابی باشد که تابه‌حال نوشته است. هالیدی مخاطرات خودپرستی را تشریح می‌کند و می‌گوید: همه ما تصور می‌کنیم که زندگی قهرمانانه‌ای را از سر می‌گذرانیم که ستارۀ آن هستیم و دیگران همگی نقش‌های مکمل را برعهده دارند، اما حقیقت این است که اغلبِ موفقیت‌های بزرگ شروع‌های حقیری داشته‌اند.
خشونت هم می‌کُشد و هم زندگی می‌بخشد
آیا خشونت شر است؟ به هر شکل و روی هر کس که اجرا شده باشد؟ احتمالاً جواب ما به این سوالات مثبت است. اما سیمونا فورتی، فیلسوفی که در صدد است تا نظریۀ ابتذالِ شر هانا آرنت را به منتهای خود برساند، معتقد است نباید به سادگی به آن سوالات جواب مثبت داد. زیرا موضع «قربانی» مستعد پروراندنِ شکل وخیمی از خشونت است که خود را خشونتی غیرخشونت‌آمیز و مشروع جلوه می‌دهد.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | صفحه بعد » |
پرونده کتاب: هتل بزرگ پرتگاه: زندگانی متفکران مکتب فرانکفورت
تابستان ۱۹۲۳، جاسوسی از شوروی به شکل‌گیری کتابخانۀ اندیشکده‌ای جدید در فرانکفورت کمک کرد. ماجرای این اندیشکده عجیب‌وغریب بود: به پژوهش مارکسیستی اختصاص داشت، بودجه‌اش را فردی سرمایه‌دار می‌داد و ساختمانش را یکی از نازی‌ها تخصیص داده بود. این مؤسسه، جمعی از ستارگان نظریه‌پردازی چپ را در خود جای داده بود: والتر بنیامین، تئودور آدورنو، هربرت مارکوزه و دیگران. کتاب «هتل بزرگ پرتگاه» شرح این ماجرای عجیب است.
قرمز هشدار می‌دهد، بر حذر می‌دارد و تنبیه می‌کند
کتاب «قرمز»، اثر میشل پاستورو، قسمت چهارم از مجموعه‌ای است که در سال ۲۰۰۱ با «آبی» شروع شد و پس از آن به «سیاه» و «سبز» رسید. برخلاف گوته در مشاجره‌اش با نیوتن پیرامون طیف رنگ، پاستورو اثرات ذهنی رنگ‌های خاص را تحلیل نمی‌کند. مسئلۀ او این نیست که آیا مثلاً آبی یک رنگ سرد است یا یادآور فاصله؛ در واقع، این کتاب‌ها بخشی از پروژۀ استادانۀ پاستورو هستند تا تکامل دستورالعمل‌های اجتماعی غربی را با رنگ به تصویر بکشد.
عشق تجربه‌ای است بی‌همتا، شور و لذتی وصف‌ناشدنی و درد و حرمانی تسلی‌ناپذیر. عشق بر ما هجوم می‌آورد و ذهن و ضمیرمان را تسخیر می‌کند. گویی چیزی است غریزی، نه ارادی. عشق چیست و چه بر سر ما می‌آورد؟ احتمالاً نزدیک‌ترین تجربۀ انسانی به عشقْ اعتیاد است. آزمایش‌های متعددی بر یکسانی این دو تجربه در فعالیت‌های مغزی ما صحه می‌گذارد.
دوگانۀ دینی و سکولار را سکولارها ساخته‌اند
الیزابت شیکمن هرد تحصیلاتش را در دو حوزۀ به‌ظاهر بی‌ربط ادامه داده است: دین و روابط بین‌الملل. همین نگاه بین‌رشته‌ای او را متوجه تغییری جالب‌توجه در مواجهۀ پارادایم‌های روابط بین‌الملل با مسئلۀ دین کرد. روابط بین‌الملل پیش‌تر هیچ نامی از دین به میان نمی‌آورد، اما حالا دین را به‌مثابۀ مؤلفه‌ای تأثیرگذار در سرگذشت سیاست‌ها و دولت‌ها به رسمیت می‌شناسد. حال سؤال اصلی کتاب جدید او این است: کدام دین؟ به روایت چه کسی؟ و برای چه هدفی؟
درباب لنین، کیم کارداشیان و توالت‌هایی با روکش طلا
در ۱۹۲۱، ولادیمر لنین به پرولتاریا وعده داد که به محض تسلط کمونیسم بر دنیا، زمانی‌که طلا تمام ارزش‌هایش را از دست خواهد داد، برای همه توالت‌هایی از طلا می‌سازد. در ۲۰۱۳، کیم کارداشیان توالتی با روکش طلا در خانۀ خود نصب کرد که دست‌کم بیش از نیم میلیون دلار ارزش داشت. حرف لنین شنیده شد، هرچند نه الزاماً از سوی کسانی که منظور او بود. پول واقعاً چیست؟
داروین در شگفت مانده بود که چرا گونۀ انسان باید خصلتِ عجیبی مثلِ کم‌رویی داشته باشد. به نظر نمی‌رسد حیوانات چیزی شبیه کم‌رویی را تجربه کنند، حتی انسان‌های بدوی هم چیزی به نام کم‌رویی ندارند، اما دنیای متمدن پر بود از آدم‌های کم‌رویی که معاشرت با دیگران را سخت می‌یافتند و در جمع‌ها دست‌وپایشان را گم می‌کردند. بدین‌منوال، آیا می‌شود گفت کم‌رویی پدیده‌ای است مدرن؟ از این گذشته، احساسی خوب است یا بد؟ مفید یا مضر؟
چرا خاورمیانۀ مسلمان، که برای قرن‌ها گل سرسبدِ تمدن‌های بشری بود، به وضع دردناک امروز افتاده است؟ تاریخ خون‌بار این منطقه، مشخصاً از سقوط امپراتوری عثمانی به این‌سو، وارد دورۀ جدیدی شده است. طی این سال‌ها، مسلمانان مداوماً در حال آزمون نظام‌های رنگارنگ سیاسی بوده‌اند تا شاید به الگویی واقعاً اسلامی از حکومت برسند. بر همین اساس، باید گفت خاورمیانه هیچ‌گاه راه اروپا را طی نخواهد کرد، چون اسلام دینی است متفاوت.
اقتصاددان قرن بیست‌ویکمی باید اقتصاد را مثل دونات ببیند
از آن اول قرار نبود رشد اقتصادی معیاری برای سنجش رفاه و کیفیت زندگی مردم باشد. چه بسیار کشورهایی که مملو از نابرابری و تبعیض هستند اما رشدهای اقتصادی خیره‌کننده نیز دارند. به رشد اقتصادی نقدهای فراوان وارد است، اما مسئلۀ اصلی بر سر الگوی جایگزین است. اگر رشد نه، پس چه؟ کیت ریوُرت اقتصاددان برجستۀ دانشگاه آکسفورد، در کتاب جدیدش جایگزینی شایان توجه ارائه کرده است.
چرا فَکت‌ها نظر ما را عوض نمی‌کنند؟
پژوهش‌هایی که محققانِ علومِ شناختی انجام می‌دهند روزبه‌روز محدودیت‌های عقل را بیشتر برای ما روشن می‌کند. افکار ما از انواع و اقسام پیش‌داوری‌ها رنج می‌برد و شکست‌های مکرر ما در آزمون‌های عقلی گاهی واقعاً ناامیدکننده می‌شود. اما اگر این پیش‌داوری‌ها واقعاً برای گونۀ ما فایده داشته باشند چه؟ اگر هدفِ عقل نه صرفِ تشخیص صدق از کذب بلکه اساساً چیزی دیگر باشد چه؟
بازی‌ها یکی از بزرگترین رازهای زندگی بشرند. کارهایی در ظاهر بیهوده و بی‌ثمر که حاضریم پول‌های کلانی بابت انجامشان بپردازیم و حتی جان خودمان را به خطر بیاندازیم. کتاب جدید استیون جانسون، تاریخی غریب و خیره‌کننده از بازی‌هاست. از اینکه چطور بازی‌ها منجر به تغییراتی پایدار و واقعی در زندگی ما شده‌اند و اینکه چطور خلاقیت و سرخوشیِ جاری در بازیْ خلاقیت در دیگر حوزه‌ها را نیز به دنبال داشته است.
فلسطینی‌ها داوطلبانه ترک وطن کردند
رژیم اشغالگر قدس، مجموعۀ درهم تنیده‌ای از روایت‌های تاریخی تولید کرده است که وظیفۀ آنها تحریف وقایع به سود این رژیم است. ایلان پاپه، مورخ برجستۀ مسائل اسرائیل و فلسطین، کتاب جدید خود را به بررسی ده نمونه از این «افسانه‌ها» اختصاص داده است. پاپه می‌گوید جابه‌جایی وسیع فلسطینیان بخشی جدایی‌ناپذیر از طرح‌های بنیان‌گذاران اسرائیل برای آیندۀ این سرزمین‌ها بوده است و این مصداقِ کاملی است از یک جنایت علیه بشریت.
نویسندگان بزرگ چطور با مرگ زندگی کردند؟
کیتی رویف، نویسندۀ کتاب «ساعت بنفش: نویسندگان بزرگ در پایان»، اولین‌بار در دوازده سالگی تا پای مرگ رفت. او در طول ذات‌الریۀ علاج‌ناپذیرش، به خواندن دربارۀ نسل‌کشی‌های تاریخ روی آورد. گویا خواندن دربارۀ مرگ دیگران باعث می‌شد تا وحشتش از مرگ تسلی بیابد. این دغدغه تا امروز با او مانده و در آخرین کتابش دوباره ظاهر شده است. کتابی دربارۀ چگونگی مواجهۀ نویسندگانی مثل ویرجینیا وولف، جان آپدایک، سوزان سانتاگ، زیگموند فروید و دیگران با مرگ.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
اراده ایده‌ای قدیمی و خطرناک است که باید کنار گذاشته شود
نادیده گرفتن ایدۀ «اراده» به‌نظر مضحک می‌رسد، چنانکه بی‌شمار کتاب خودیاری تلاش می‌کنند راه‌هایی برای «تقویت خویشتن‌داری» ارائه بدهند، یا «طریقت رسیدن به ارادۀ قوی‌تر با مراقبه» را برایمان بگویند. اما آنچه هنوز زیاد فهمیده نشده، این است که پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند بعضی از ایده‌های بنیادین این پیام‌ها نادقیق‌اند. اراده دلالت بر دامنۀ وسیع و اغلب ناسازگاری از کارکردهای شناختی دارد، و تعریف رایج و یکپارچۀ اراده، توجه ما را از ابعاد پیچیده‌تر خویشتن‌داری منحرف کرده است.
بعضی از بچه‌ها هیچوقت با مدرسه کنار نمی‌آیند. درس نمی‌خوانند، تکالیفشان را انجام نمی‌دهند، معلم‌ها را مسخره می‌کنند یا به آنها بی‌توجهند و هیچ فرصتی را برای برهم‌زدن کلاس از دست نمی‌دهند. برخلاف معلمان و مدیران که نظرِ خوشی به چنین دانش‌آموزانی ندارند، اغلب همکلاسی‌های آنها دوستشان دارند و تحسین‌شان می‌کنند. اما واقعاً آیندۀ این بچه‌ها چه خواهد شد؟ برخی از تحقیقات می‌گویند احتمالاً خیلی بهتر از آنچه معلمان فکر می‌کنند.
چرا خاورمیانۀ مسلمان، که برای قرن‌ها گل سرسبدِ تمدن‌های بشری بود، به وضع دردناک امروز افتاده است؟ تاریخ خون‌بار این منطقه، مشخصاً از سقوط امپراتوری عثمانی به این‌سو، وارد دورۀ جدیدی شده است. طی این سال‌ها، مسلمانان مداوماً در حال آزمون نظام‌های رنگارنگ سیاسی بوده‌اند تا شاید به الگویی واقعاً اسلامی از حکومت برسند. بر همین اساس، باید گفت خاورمیانه هیچ‌گاه راه اروپا را طی نخواهد کرد، چون اسلام دینی است متفاوت.
چرا فَکت‌ها نظر ما را عوض نمی‌کنند؟
پژوهش‌هایی که محققانِ علومِ شناختی انجام می‌دهند روزبه‌روز محدودیت‌های عقل را بیشتر برای ما روشن می‌کند. افکار ما از انواع و اقسام پیش‌داوری‌ها رنج می‌برد و شکست‌های مکرر ما در آزمون‌های عقلی گاهی واقعاً ناامیدکننده می‌شود. اما اگر این پیش‌داوری‌ها واقعاً برای گونۀ ما فایده داشته باشند چه؟ اگر هدفِ عقل نه صرفِ تشخیص صدق از کذب بلکه اساساً چیزی دیگر باشد چه؟
پیتر برگر، مخالف جنبشِ «مرگ خدا»، درگذشت
پیتر ال. برگر، الهی‌دان و جامعه‌شناسِ تأثیرگذار و جنجالیِ پروتستان، پنجشنبه در خانه‌اش در بروکلینِ ماساچوست از دنیا رفت. برگر ۸۸ ساله بود. پروفسور برگر نویسندۀ یک قفسه کتاب بود، اما او را به خاطر کارهایش در رشته‌ای که جامعه‌شناسی شناخت خوانده می‌شود، می‌شناختند. او در دهۀ ۱۹۶۰ در برابر جنبش «خدا مرده است»، ادعا کرد که ایمان در جامعۀ مدرن نیز می‌تواند شکوفا شود، اگر مردم بیاموزند که امر فراطبیعی را در تجربه‌های روزمره به‌رسمیت بشناسند.
همۀ ما تجربۀ سرهم‌بندی‌کردن بعضی کارها را داریم. مقاله یا گزارشی را بدون دقت کافی نوشته و تحویل داده‌ایم یا وظیفه‌ای را که به ما سپرده‌اند ماست‌مالی کرده‌ایم. اما به این فکر کنید اگر چنین رفتاری به عادتی عمومی تبدیل شود، با چگونه جامعه‌ای روبهرو خواهیم شد. جیمز پالمر، نویسنده‌ای انگلیسی که در پکن زندگی می‌کند، تصویری گویا و البته آشنا از چنین وضعی ترسیم می‌کند.
داروین در شگفت مانده بود که چرا گونۀ انسان باید خصلتِ عجیبی مثلِ کم‌رویی داشته باشد. به نظر نمی‌رسد حیوانات چیزی شبیه کم‌رویی را تجربه کنند، حتی انسان‌های بدوی هم چیزی به نام کم‌رویی ندارند، اما دنیای متمدن پر بود از آدم‌های کم‌رویی که معاشرت با دیگران را سخت می‌یافتند و در جمع‌ها دست‌وپایشان را گم می‌کردند. بدین‌منوال، آیا می‌شود گفت کم‌رویی پدیده‌ای است مدرن؟ از این گذشته، احساسی خوب است یا بد؟ مفید یا مضر؟
هر نسلی مخدّر خاص خودش را دارد
در طول قرن گذشته، دهه‌به‌دهه، مُد مخدّرها عوض شده است: از کوکائین و هروئین در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، تا ال‌اس‌دی در دهۀ ۱۹۵۰، اکستازی و کوکائین در دهۀ ۱۹۸۰، تا داروها و روانگردان‌های بهبوددهندۀ قوای شناختی و بهره‌وری در دوران امروزی. اما چرا در این سال‌ها مخدّرها مدام تغییر کرده‌اند؟ گویا موادی که در هر بُرهه مصرف می‌شود تا حد زیادی متناسب با فرهنگ آن عصرند، و کاربرد مخدّرها، دریچه‌ای بسیار کارا برای فهم فرهنگی است که در آن به سر می‌بریم.
