نسخهٔ صوتی: وقتی فیلسوف‌ها هوس رمان‌نویسی می‌کنند
نسخهٔ صوتی: فرهنگ دیگر فرقی با سرگرمی ندارد
نزدیک به هفت دهه از اعلام موجودیت رژیم اشغالگر قدس گذشته است، اما همچنان بحث بر سر ماهیت این رژیم و نسل‌کشی گسترده فلسطینی‌ها مثل همان روزهای اول داغ داغ است. اگرچه، روزی نیست که از اوضاع نابسامان نوار غزه، درگیری در مناطق اشغالی یا تصمیم اسرائیل برای ساخت شهرک‌های جدید چیزی نشنویم، اما روز قدس بهانه‌ای است که این تاریخ مصیبت‌بار را یکجا پیش چشممان حاضر می‌کند. ویژه‌نامه پیش رو روایت‌هایی کمتر شنیده‌شده از ابعاد تاریک این چالش را منعکس می‌کند.
فلسطینی‌ها داوطلبانه ترک وطن کردند
رژیم اشغالگر قدس، مجموعۀ درهم تنیده‌ای از روایتهای تاریخی تولید کرده است که وظیفۀ آنها تحریف وقایع به سود این رژیم است. ایلان پاپه، مورخ برجستۀ مسائل اسرائیل و فلسطین، کتاب جدید خود را به بررسی ده نمونه از این «افسانه‌ها» اختصاص داده است. پاپه می‌گوید جابه‌جایی وسیع فلسطینیان بخشی جدایی‌ناپذیر از طرح‌های بنیان‌گذاران اسرائیل برای آیندۀ این سرزمین‌ها بوده است و این مصداقِ کاملی است از یک جنایت علیه بشریت.
نویسندگان بزرگ چطور با مرگ زندگی کردند؟
کیتی رویف، نویسندۀ کتاب «ساعت بنفش: نویسندگان بزرگ در پایان»، اولین‌بار در دوازده سالگی تا پای مرگ رفت. او در طول ذات‌الریۀ علاج‌ناپذیرش، به خواندن دربارۀ نسل‌کشی‌های تاریخ روی آورد. گویا خواندن دربارۀ مرگ دیگران باعث می‌شد تا وحشتش از مرگ تسلی بیابد. این دغدغه تا امروز با او مانده و در آخرین کتابش دوباره ظاهر شده است. کتابی دربارۀ چگونگی مواجهۀ نویسندگانی مثل ویرجینیا وولف، جان آپدایک، سوزان سانتاگ، زیگموند فروید و دیگران با مرگ.
آمریکایی‌ها هرگز خودشان را برای زنده دستگیر کردن صدام آماده نکرده بودند. از نظر آنها بدیهی بود که صدام خودکشی می‌کند، اما نمی‌گذارد دستگیرش کنند. وقتی صدام زنده دستگیر شد، هیچکس نمی‌دانست چه‌کار کند. پس از یک هفته سردرگمی جان نیکسون، تحلیلگر سیا، مسئول بازجویی از صدام می‌شود، اما به او دستور می‌دهند دربارۀ تروریسم سؤالی نپرسد. نیکسون ناامید می‌شود، اما درمی‌یابد که این فرصتی است تا بدون نگرانی‌های مرسوم اطلاعاتی بر شخصیت و پیشینۀ صدام تمرکز کند. کتاب «گفتوگو با رئیس‌جمهور» پر است از روایتهای دست اول نیکسون از دیدارهایش با دیکتاتور عراق.
تکنولوژی چگونه ما را در دام اعتیاد گرفتار می‌کند؟
انسان‌ها از سنین پایین دوست دارند دکمه‌هایی را فشار دهند که نور می‌دهند و صدا ایجاد می‌کنند. هیجان بازخورد مثبت ریشۀ اعتیاد به دستگاه‌های قمار، بازی‌های کامپیوتری و رسانه‌های اجتماعی است.
اسلاوی ژیژک: گزیده‌ای از مطالب پراکنده
اسلاوی ژیژک، فیلسوف و منتقد فرهنگی چپ اسلوونیایی است. او در مقام فیلسوفی پرکار و جنجالی در سراسر جهان شناخته شده است. انتقادهای تندوتیز از سیاست مداران و دانشمندان از او سوپراستاری دانشگاهی ساخته است. بنیادگرایی، سرمایه‌داری، جهانی‌سازی، پسامدرنیسم، چندفرهنگ‌گرایی و ... موضوعاتی است که ژیژک درباره آن حرف می‌زند. آنچه در این مجموعه می‌خوانید مطالبی است که پیش‌تر از وی ترجمه و منتشر شده بود.
«خانه» مکانی فیزیکی نیست، رؤیایی ذهنی است
خیلی از ما تا آخر عمر دنبال خانه‌ایم، حتی اگر از اجاره‌نشینی درآمده باشیم و مسکنی برای خودمان خریده باشیم. خانه مکانی که در آن زندگی می‌کنیم نیست، یعنی در واقع اصلاً مکان نیست. خانه چیزی است که با روح و احساس ما پیوند می‌خورد. احساس تعلق و در عین‌حال امنیت و آرامش. شاید خانۀ ایدئال چیزی مثل خوشبختی باشد. گذرا، مبهم و انتزاعی. حسی که لحظه‌ای سراغمان می‌آید و ناگهان پر می‌کشد و می‌رود.
ما برای زندگی در لحظه ساخته نشده‌ایم
ما انسان‌ها خود را «هوشمند» و «خردمند» نامیده‌ایم. اما این نام‌ها بیش از توصیف، نوعی خودستایی است. چه چیزی ما را از سایر حیوانات جدا می‌کند؟ زبان، توانایی ساختن ابزار، فرهنگ یا چیزهای دیگر؟ تاکنون پاسخ‌های گوناگونی مطرح شده است اما با پیشرفت دانش روشن شده است که هیچ یک از این‌ها منحصر به انسان نیست. چند استاد روانشناسی و فلسفه، نویسندگان کتاب «انسان آینده‌نگر»، معتقدند بهترین متمایزکنندۀ گونۀ ما توانایی آینده‌نگری است.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
باروری مساعدتی، فناوری‌های ژنتیک و ژنومیک، و زندگی خانوادگی
در طول قرن‌ها، جوانب زیادی از زندگی خانوادگی از حیطۀ علم و توانایی ما خارج بوده است: تعداد بچه‌ها، نازایی، جنسیت بچه‌ها، تشخیص قطعی پدر در دعواهای حقوقی، نسب‌شناسی و... اما تحولات فناورانه امروز ما را به مرزی رسانده‌اند که بتوانیم بچه‌هایمان را «طراحی» کنیم. اما چنین توانایی‌هایی بر زندگیِ اجتماعی ما چه تأثیری خواهد داشت؟ آیا مفهوم پدر و مادر، آنگونه که برای ما آشنا بوده است، در حال از بین رفتن است؟
«زنجیرۀ جهانی مراقب» تعبیری است که اولریش بک، برای توصیفِ شیوۀ درهم‌تنیدگی وظایفِ خانوادگی در جهانِ امروز به کار می‌برد. زنانی در فیلیپین، اوکراین یا لهستان، بچه‌های خود را به همسایه‌ها و مادربزرگانشان می‌سپارند تا در خانه‌های کشورهای ثروتمند، خدمتکار شوند. بدین‌ترتیب زنانِ غربی فرصت می‌یابند تا بیرون از خانه کار و پیشرفت کنند. بدونِ مادرانِ فقیری که سال تا سال فرزندانشان را نمی‌بینند، برابریِ زنان و مردان در غرب ناممکن است.
نطفۀ جامعه‌شناسی در بحبوحۀ انقلاب صنعتی بسته شد. شاید به همین دلیل بود که جامعه‌شناسان اولیه به «تولید» بسیار بیشتر از «مصرف» اهمیت می‌دادند. آنها یا به مصرف بی‌اعتنا بودند یا آن را نکوهش می‌کردند. اما هر چه جلو رفته‌ایم، مصرف اهمیت بیشتری پیدا کرده است. نسلِ جدید جامعه‌شناسان این موضوع را از جوانب گوناگون کاوش کرده‌اند، اما هنوز راه‌های نرفتۀ بسیاری باقی است. جرج ریتزر در این مقاله مروری جامع بر نظریه‌های مختلف دربارۀ مصرف ارائه کرده است.
کودکی را تصور کنید که در کشوری عقب‌مانده در آمریکای لاتین زندگی می‌کند و مسئولیتِ بزرگ‌کردن او را به مادربزرگش سپرده‌اند. مادر این کودک در ایتالیا از پیرمردی تنها مراقبت می‌کند، زیرا فرزندانِ پیرمرد در استرالیا زندگی می‌کنند. این وضعیت پیچیدگیِ مسئلۀ «مراقبت» در جهانِ نابرابر و جهانی‌شدۀ ما را نشان می‌دهد. این خانواده‌های دور از هم را چطور باید فهمید؟ برای مطالعۀ آنها چه مفاهیمی لازم است؟ و آیندۀ آنها به کدام سو می‌رود؟
سیاست‌گذاری عمومی و خانواده‌ها
پس از جنگ جهانیِ دوم، دولت‌های رفاه تلاش کردند تا با سیاست‌گذاری‌های اجتماعی به زندگی خانوادگی مردمشان کمک کنند. این سیاست‌گذاری‌ها معمولاً شامل حمایت‌های مالی به نان‌آورِ خانواده می‌شد؛ اما هم‌زمان مشکل دیگری وجود داشت: کمبود نیروی کار. بنابراین همین دولت‌ها به‌شکلِ روزافزونی زنان را به ورود به بازار کار تشویق کردند. با افزایش اشتغال زنان، خانواده‌ها با معضل تازه‌ای رو‌به‌رو شدند: چه کسی باید از بچه‌ها مراقبت کند و به کارهای خانه برسد؟
مصرف دارد از سر و روی ما بالا می‌رود. هر دقیقه‌ای از شبانه‌روز، هر جا که باشید و هر علاقه‌ای که داشته باشید، گزینه‌هایی برای مصرف جلوی پای شماست. جامعۀ امروز تفاوت بسیاری دارد با جامعه‌ای که متفکران منتقدِ دهه‌های ۶۰ و ۷۰، آن را «جامعۀ مصرفی» نامیده بودند. ژیل لیپووتسکی، فیلسوف و جامعه‌شناس فرانسوی می‌گوید ما اکنون در عصر فرامصرفی به سر می‌بریم. عصری که سازمان‌دهی طبقاتی مصرف به‌هم‌ریخته و مصرف همگانی شده است.
مرز میان «پدر خوب» و «پدر بد» چطور تعیین می‌شود؟ به‌طور سنتی مهم‌ترین وظیفۀ پدر تأمین معاش خانواده بوده است و پدری که از عهدۀ این کار برمی‌آمد، در مجموع پدری خوب محسوب می‌شد، اما امروزه مجموعه‌ای از ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی، انتظار شریک‌شدن در امور خانه و تربیت فرزندان، داشتن شغلی آبرومندانه و اقامت نزد خانواده نیز جزء لازمه‌های «پدر خوب» بودن شده است. این انتظارات ایفای نقش پدر را سخت‌تر از همیشه کرده است.
تحلیل حواس و رابطۀ امر فیزیکی با امر روانی
نتایج درخشان علم فیزیک در دورۀ مدرن، تنها محدود به حوزۀ فیزیک نیست، بلکه علوم دیگری را نیزدر بر می‌گیرد. اما فیزیک، با وجود پیشرفت قابل توجه، تنها بخشی از بدنۀ مشترک و بزرگ‌تر دانش است و با ابزارهای فکریِ محدودش -که برای اهداف و مقاصد محدود و خاصی ایجاد شده است- قادر به پرداختن به تمامی موضوعاتِ محوریِ مورد بحث نیست؛ وقتی به این امور می‌اندیشیم درمی‌یابیم که این گرایش در نظر ما نباید به‌کلی مناسب باشد.
ادیان ابراهیمی پیوندی ناگسستنی با مفاهیم خانواده، نسل و تولیدمثل دارند که در هستۀ الهیات آنها قرار می‌گیرند. این ادیان عمیقاً پدرسالار هستند و لذا دگرگونی معاصر خانواده، زندگی و جایگاه زنان اثرات عمیقی بر رویه‌های رسمی دینی داشته‌اند. همچنین، تغییرات اجتماعی و تکنولوژیک شرایط مساعد را برای گونه‌های جدیدی از روابط خانوادگی، جنسی و تولیدمثلی خلق کرده‌اند که چالشی رادیکال هم برای ادیان سنتی و هم برای شکل‌های متعارف خانواده محسوب می‌شوند.
آیا تمدنی زوال‌یافته می‌تواند دوباره بازسازی شود؟
در سالهای اخیر، بعد از چاپ کتاب مجادله‌برانگیز «برخورد تمدن‌ها» نوشتۀ هانتینگتون و ارائۀ تز گفت‌وگوی تمدن‌ها در مقابل آن، دوباره بحث از تمدن در محافل آکادمیک رایج شده است. طی قرن گذشته، بسیاری از متفکران مسلمان، احساس کرده‌اند تمدن اسلامی رو به زوال رفته است و تلاش کرده‌اند تا راهکارهایی برای احیای دوبارۀ آن ارائه دهند. آیا احیای تمدن، خواستی نوستالژیک برای بازگشت به گذشته است؟ یا آرمانی مترقی برای حفظ هویت و ارزش‌های جمعی؟
خانوادۀ کودک: چشم‌اندازی کودک‌محور
جامعه‌شناسی خانواده تا امروز همواره کودکان را ذیلِ مسائل پدر و مادرهایشان حساب کرده است. اما دیدگاه‌های نوین معتقدند کودکان بیش از آنچه ما تصور می‌کنیم از اوضاع و احوالِ خانواده‌هایی که در آن زندگی می‌کنند باخبرند. آنها مشکلات مالی یا ضیقِ وقت پدر و مادر برای مراقبت از آنها را می‌فهمند و به آنها واکنش نشان می‌دهند. راستی، تصور کودکان دربارۀ خانواده‌ای که در آن زندگی می‌کنند چیست؟ چگونه می‌توان این تصور را مطالعه کرد؟
هفت نظامِ اصلی خانواده در دنیا
آیا در پی طوفان بی‌امان جهانی‌سازی، خانواده و مسائل و مشکلات آن نیز در سراسرِ جهان شبیهِ هم شده است؟ پژوهش‌های کلان جهانی در جامعه‌شناسی خانواده این مسئله را تأیید نمی‌کنند. خانواده‌ها با سرعتِ زیاد در حال دگرگونی‌اند، اما هنوز تفاوت‌های شایان‌توجهی در نقاط مختلف دنیا وجود دارد. گوران تربورن، متخصص تاریخ خانواده، در این مقاله هفت نظامِ اصلی خانواده را در جهان از هم تمایز داده است و اصلی‌ترین خصیصه‌های آنها را برشمرده است.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | صفحه بعد » |
ما برای زندگی در لحظه ساخته نشده‌ایم
ما انسان‌ها خود را «هوشمند» و «خردمند» نامیده‌ایم. اما این نام‌ها بیش از توصیف، نوعی خودستایی است. چه چیزی ما را از سایر حیوانات جدا می‌کند؟ زبان، توانایی ساختن ابزار، فرهنگ یا چیزهای دیگر؟ تاکنون پاسخ‌های گوناگونی مطرح شده است اما با پیشرفت دانش روشن شده است که هیچ یک از این‌ها منحصر به انسان نیست. چند استاد روانشناسی و فلسفه، نویسندگان کتاب «انسان آینده‌نگر»، معتقدند بهترین متمایزکنندۀ گونۀ ما توانایی آینده‌نگری است.
بدبینی؛ راه رسیدن به جامعه‌ای خوب
ذهنیت متداولْ جامعۀ خوب را جامعه‌ای می‌داند که اکثریتِ مردمِ آن خوش‌بین باشند. اما آلن دوباتن، که شهرتش بیشتر به تلاش برای واردکردن فلسفه به زندگی روزمره برمی‌گردد، دقیقاً برعکس فکر می‌کند. او معتقد است بدبینیِ عمیقْ عنصر اصلی بقای هر جامعۀ خوبی است. دوباتن می‌گوید در دل بدبینی ایده‌ای نهفته است که اگر به‌صورت بی‌رحمانه‌ای آن را بپذیریم، ممکن است اتفاقات عجیبی بیفتد. پیامد طولانی‌مدت چنین ایده‌ای جامعه‌ای خواهد بود که، به‌نحو متناقض و شگفت‌آوری، مردمانی بانشاط‌تر، منطقی، نجیب و عاقل خواهد داشت.
اگر بخواهیم اندیشۀ فیلسوفان بزرگ تاریخ را تنها در یک کلمه خلاصه کنیم، مطمئناً این کلمه برای میشل فوکو «قدرت» خواهد بود. فوکو در طول سالهای متمادی، بسیار به قدرت اندیشید، تعریف‌های قدیمی ما از این مفهوم را در هم شکست و شیوه‌های زیرکانه و بسیار پنهانِ عملکرد قدرت در جامعه را مرئی کرد. با آنکه سی‌سال از مرگ او می‌گذرد، اما این صورت‌بندی‌ها امروز هم به همان اندازه تازه و کاربردی‌اند.
عشق لنین به ادبیاتْ انقلاب روسیه را شکل داد
ادبیات در فرهنگِ سیاسی‌ای که ولادیمیر لنین در آن بزرگ شد، نقش بسزایی داشت. در رژیم تزاری، انتشار متونِ سیاسی دشوار بود ولی با شعر و رمان سهل‌گیرانه‌تر برخورد می‌شد. سیاست، از همین طریق به ادبیات روسیه نفوذ کرده بود، تاجایی‌که پدر اتحاد جماهیر شوروی، دوست داشت دشمنانش را با شخصیت‌های رمان‌ها مقایسه کند. طارق علی، از شخصیت‌های پیشرویِ چپ، از عشق لنین به ادبیات روسی و نقش آن در انقلاب اکتبر می‌گوید.
رابرت نوزیک، لیبرتارینی که عاشق توت فرنگی شد
رابرت نوزیک را معمولاً با مشهورترین کتابش «آنارشی، دولت و آرمان‌شهر» می‌شناسند؛ کتابی که در آن نوزیک در قامت طرفدارِ تمام‌عیارِ دولت کمینه ظاهر شده بود. اما او بعدها گفت ایده‌هایش در آن کتاب را بسیار نارسا می‌یابد. نوزیک که منتقدِ شدیدِ جدل‌های فلسفۀ تحلیلی در آمریکا بود، تصمیم گرفت دربارۀ چیزهایی بنویسد که هر اقتصاددانی را شوکه می‌کرد.
آیا نویسنده می‌تواند بی‌طرف باشد؟
بت عینیت و بی‌طرفی در قرن هجدهم ساخته شد، زمانی که برخی متفکران علم را کلیدی به آزادی فردی دانستند و کم‌کم امیدوار شدند که خرد جهانی جانشین دیدگاه‌های فرقه‌ای در ایمان مذهبی یا خرافه شود. البته، از آن زمان اتفاقات زیادی افتاده که سبب می‌شود در این اعتقادِ عصر روشنگری به معیارهای عینی تردید کنیم. در بخش بوک‌اِندزِ «نیویورک تایمز»، پانکاج میشرا و لسلی جمیسون بحث می‌کنند که آیا روزی نویسندگان می‌توانند تعصب‌های خود را واقعاً کنار بگذارند؟
نتایج چندین تحقیق روان‌شناختی نشان می‌دهد که حدی از حواس‌پرتی می‌تواند عملکرد ذهن را در حوزه‌های مختلف بهبود بخشد. مثلاً اگر در موقعیتی هستید که می‌خواهید تصمیم‌گیری مهمی انجام دهید، احتمالاً بهتر است برای مدتی ذهنتان را از تمرکز بر موضوعِ تصمیم‌گیری‌تان منحرف کنید و چند تا کلیپ خنده‌دار ببینید. اما چطور چنین چیز تناقض‌باری می‌تواند درست باشد؟
افلاطون از دموکراسی بیزار بود، چون کار را به دستِ مردمی می‌سپرد که از عقل و خرد بهره‌ای نداشتند، همان مردمی که سقراطِ عزیز او را زهر خورانده بودند. این نگرش به عامۀ مردم، به‌مثابۀ توده‌ای بی‌منطق که باید تحت هدایت و راهنماییِ مراجع اخلاقی و فکری قرار بگیرند، هنوز هم رایج است، علی‌الخصوص بینِ متخصصان. متخصصانی که گویا این روزها مردم دیگر چندان برای تحلیل‌های کارشناسی‌شان اعتباری قائل نیستند.
گوشتان را برای شنیدن حرف‌های راتگر برِگْمن تیز کنید
راتگر برِگْمن، جوان ۲۸ سالهای است که کتابش، «آرمان‌شهر برای واقع‌بین‌ها»، غوغایی در هلند به پا کرده است. راه‌حل‌های او تقریباً ساده‌اند و جانانه علیهِ روندهای موجود موضع گرفته‌اند: درآمد پایۀ همگانی، هفتۀ کاری ۱۵ ساعته و مرزهای باز. اگر به نظرتان همۀ این‌ها بیش از اندازه خیالی است، باید گفت که برگمن برای اقامۀ دعوا، گنجینه‌ای از شواهد تجربی جمع‌آوری کرده است. علاوه‌براین در پی توصیه‌های او، همین الان شهرهایی در هلند، فنلاند، اسکاتلند، سوئیس و ... در حال انجام دوره‌های آزمایشی درآمد پایه‌اند.
از فرهنگ دو تعبیر مختلف وجود دارد. یکی از آنها فرهنگ را ادبیات و فلسفه و موسیقیِ والا می‌داند و دیگری فرهنگ را در نحوۀ زندگی روزمرۀ مردم می‌جوید. آنچه ما معمولاً به‌عنوان فرهنگ یا تمدنِ غرب می‌شناسیم، محصول تعبیرِ اول است. تعبیری که می‌گوید همۀ اندیشه‌های تراز اول بشری، از یونان شروع شده و در اروپا به شکوفایی رسیده است. اما اگر تعبیر دوم را به میان آوریم، اوضاع خیلی فرق می‌کند.
جنون کتاب: تاریخِ عجیبِ اعتیاد به خریدنِ کتاب
تفاوت آدم‌ها در تعامل با کتاب، از همان سالهای مدرسه معلوم می‌شود. بعضی‌ها با وسواس از کتاب‌هایشان مراقبت می‌کنند، در حالی که خیلی‌ها بلایی نیست که سر کتاب‌هایشان نیاورند. اما آدم‌هایی هستند که به معنی دقیق کلمه، به کتاب‌خریدن معتادند. عشق زندگی آنها کتاب جمع کردن است و خانۀ ایدآل آنها خانه‌ای است که ستون‌هایش زیر سنگینی کتاب خم شده باشد. «جنون کتاب» اثر جدیدی است که تاریخ این کتاب‌بازان را دنبال کرده است.
بیدارماندن تا دو نصفه‌شب ایرادی ندارد
خیلی از ما در دوران نوجوانی یا در سالهای دانشجویی به دیرخوابیدن عادت می‌کنیم. خوابیدن بعد از دوی نیمه‌شب و تا لنگۀ ظهر در تختخواب بودن. بزرگ‌ترها هم مداوماً در گوشمان می‌خوانند که «سحرخیزباش تا کامرا باشی». دنیا به سحرخیزها روی خوش نشان می‌دهد و کسانی که تا ظهر می‌خوابند را تنبل و ناکارامد تلقی می‌کند. اما این حرف حداقل دربارۀ دسته‌ای از دیرخواب‌ها درست نیست، چون شاید ماجرا ریشه در بیولوژی آنها داشته باشد.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
بدیو: ماکرون اسم رمز بحران است
بعضی‌ها می‌گویند آلن بدیو، فیلسوف سالخورده و سرشناس کمونیست، بیش‌ازاندازه مطلب منتشر می‌کند. با‌این‌همه او خوانندگان پرشماری در فرانسه، آمریکا و دیگر جاها دارد که معتقدند، او دربارۀ چیزها ژرف‌اندیشی می‌کند و لاجرم، پیوسته دربارۀ آنها سخن‌سرایی می‌کند. بدیو از سال ۱۹۶۸ رأی نداده است، چون به نظرش دیگر چیزی بیش از یک نوع سیاست (سرمایه-پارلمان‌گراییْ) وجود ندارد و این یعنی هیچ سیاستی وجود ندارد. او در این گفتوگو پیامدهای سیاسی انتخاب امانوئل ماکرون، رئیس جمهور جدید فرانسه، را تفسیر می‌کند.
آیا امکان دارد که همذات‌پنداری با دیگران آسیب‌هایی در پی داشته باشد؟ آیا اصلاً کسی هست که مخالف همدلی باشد؟ بله، پل بلوم، استاد روانشناسی دانشگاه ییل. نویسندۀ کتابی جدید با عنوان «علیه همدلی»، نشان می‌دهد همدلی، هر قدر هم خیرخواهانه باشد، راهنمای مناسبی برای استدلال اخلاقی نیست. از آن بدتر، هر چقدر افراد داوری‌های اخلاقی خود را بر مبنای همدلی قرار دهند، حساسیتشان نسبت به رنجِ تعداد زیادتری از مردم کاهش پیدا می‌کند. بنا به گفتۀ بلوم، بیشتر ما کاملاً دربارۀ همدلی در اشتباه هستیم.
چرا کارتر و هیچ رئیس جمهور دیگری نتوانست خاورمیانه را تغییر دهد؟
دو اتفاق در ۱۹۷۹ امریکا را به سیاست کنونی‌اش در خاورمیانه کشاند: انقلاب ایران و حملۀ شوروی به افغانستان. این دو اتفاق این دیدگاه را نزد رهبران سیاسی امریکا تثبیت کرد که باید حامی سیاست دسترسی به خلیج فارس نفت‌خیز بود. هر رئیس‌جمهوری پس از کارتر نیز چنین باوری داشته‌است. به اعتقاد اندرو بچویچ، استاد روابط بین‌الملل، فهم این نکته مهم است که این جنگ ابتدا بر سر نفت بود اما با گذشت زمان به امری بیش از آن مبدل گشت.
چرا تظاهر می‌کنیم بیش از حد واقعی خود می‌دانیم؟
چرا مردم تظاهر به دانستن می‌کنند؟ چرا میزان اعتماد به‌نفس اغلب متناسب با میزان نادانی است؟ استیون اسلومان، استاد علوم شناختی در دانشگاه براون، پاسخ‌هایی قانع‌کننده برای این پرسش‌ها دارد. اسلومان نویسندۀ کتاب «توهم دانش: چرا ما هرگز به‌تنهایی تفکر نمی‌کنیم» است، و پژوهش‌های او متمرکز بر قضاوت، تصمیم‌گیری و استدلال است. او در این گفتوگو دربارۀ پیامدهای سیاسی تحقیقاتش می‌گوید، و اینکه آیا از دیدگاه او ظهور اخبار جعلی و واقعیت‌های بدیل پیش‌داوری‌های شناختی ما را تشدید کرده است یا خیر.
آیا عشق فایده‌ای برای زنان داشته است؟
«پر از هراس و امیدم که هیچ حادثه‌ای/ شبیه آمدنِ عشق ناگهانی نیست» شاعرها از این دست حرف‌ها زیاد می‌زنند، مخصوصاً اگر مرد باشند. فرهنگِ رمانتیک ما می‌گوید عشق مثلِ صاعقه سراغ شما می‌آید، بنابراین وقتی پای عشق در میان باشد، کاری از دستتان ساخته نیست. این اسطوره‌پردازی‌ها دربارۀ عشق، بسیار به زنان آسیب زده است، به زنانی که وظیفۀ سنگین مراقب را بر عهده دارند و خیلی خوب می‌دانند که عشق و کار چقدر به هم پیوسته‌اند.
افرادی هستند که فقط سبزیجات می‌خورند، با دوچرخه سفر می‌کنند یا لباس‌هایی می‌پوشند که صددرصد از الیاف طبیعی است. این افراد بر این باورند که این رویه حیاتی پاک، خالص و اخلاقی برایشان به ارمغان می‌آورد و جهان جای بهتری برای زیستن می‌شود. اما، الکسیس شاتوِل، نویسندۀ کتاب «علیه پاکی: اخلاقی زیستن در زمان‌های مخاطره» نظر دیگری دارد. او می‌گوید تمرکز بر حفظ معصومیت و خوبی خود نه‌تنها به حل مشکلات دنیا کمک نمی‌کند، بلکه نتیجۀ منفی به بار می‌آورد و اوضاع بدتر می‌شود.
این جهان دیگر روی صلح را نخواهد دید
بعد از حملات ۱۱ سپتامبر ایالات متحدۀ آمریکا جنگ علیه تروریسم را آغاز کرد. آنچه قرار بود مبارزه‌ای سریع و قاطع برای مجازات مسئولان این حمله باشد، امروز تبدیل شده است به جنگی با سایه‌ها در سراسر جهان. تعقیب و گریزی که به بیش از ۱۰۰ کشور جهان کشیده شده است و هیچ نشانه‌ای از پایان آن در دست نیست. آخرین کتاب مارک لنر، «مارپیچ»، تلاشی است برای فهم این جنگ همیشگی.
رایان هالیدی کارآفرین، استراتژیست بازاریابی و نویسندۀ کتاب‌هایی همچون «مانع همان راه است» و «به من اعتماد کن، دارم دروغ می‌گویم» است. تازه‌ترین کتاب او، «ایگو دشمن اصلی است»، شاید جالب‌ترین کتابی باشد که تابه‌حال نوشته است. هالیدی مخاطرات خودپرستی را تشریح می‌کند و می‌گوید: همه ما تصور می‌کنیم که زندگی قهرمانانه‌ای را از سر می‌گذرانیم که ستارۀ آن هستیم و دیگران همگی نقش‌های مکمل را برعهده دارند، اما حقیقت این است که اغلبِ موفقیت‌های بزرگ شروع‌های حقیری داشته‌اند.
خشونت هم می‌کُشد و هم زندگی می‌بخشد
آیا خشونت شر است؟ به هر شکل و روی هر کس که اجرا شده باشد؟ احتمالاً جواب ما به این سوالات مثبت است. اما سیمونا فورتی، فیلسوفی که در صدد است تا نظریۀ ابتذالِ شر هانا آرنت را به منتهای خود برساند، معتقد است نباید به سادگی به آن سوالات جواب مثبت داد. زیرا موضع «قربانی» مستعد پروراندنِ شکل وخیمی از خشونت است که خود را خشونتی غیرخشونت‌آمیز و مشروع جلوه می‌دهد.
فرهنگ در ماهیت خود تمامیت‌خواه است
نظریه‌پردازان مکتب فرانکفورت فکر می‌کردند قرار است انقلابی سوسیالیستی در آلمان رخ بدهد، اما در عوض در دام فاشیسمِ حزب نازی افتادند. آنها می‌خواستند بفهمند چطور این اتفاق ممکن شده است؟ و همین کوشش‌ها آنها را به اهمیت منحصربه‌فرد «فرهنگ» رساند. فرهنگ بود که قدرتِ نقادی و مقاومت مردم را از آنها می‌گرفت و آرامشان می‌کرد. حالا، با روی کار آمدنِ ترامپ، شاید موقعیت مناسبی باشد برای توجه دوباره به نقدهای فرهنگی مکتب فرانکفورت.
تخریب محیط‌زیست مصداق جرم علیه بشریت است
اگر مثل ترامپ و دارودستۀ میلیاردرهای هم‌پیمان با او، تغییرات آب‌و‌هواییِ جهان برایتان موضوع تمسخر نباشد، آنگاه دو راه پیش رویتان است: یکی اینکه مانند «سبزها» به‌دنبال یافتنِ راه‌حل‌هایی برای بحران محیط‌زیست در درون نظام سرمایه‌داری باشید و دیگری آنکه به مقاومتی رادیکال معتقد باشید که اساساً همین نظام سرمایه‌داری را مسبب بحران محیط‌زیست می‌داند. آدریان پار، محققی است متمایل به گروه دوم که تخریب محیط‌زیست را مصداقِ جرم علیه بشریت می‌داند.
انسان چیست؟ اندکی انسانیت، به اضافۀ هزار چیز دیگر
جای انسان در جهان کجاست؟ چه چیزی خط تمایز ما انسان‌ها با دیگر حیوانات است؟ این‌ها از جمله سوالاتِ بنیادینی است که جنبش نظریِ پساانسان‌گرایی از ما پرسد. این جنبش بزرگ میان‌رشته‌ای می‌گوید هر نقدی بر نژادپرستی، زن‌ستیزی یا دیگر تقسیم‌بندی‌های تبعیض‌آمیز در دنیای انسانی، ریشه در دوگانه‌سازی اصلیِ «انسان و حیوان» دارد. پس برای مبارزه با خشونت این تبعیض‌ها باید به مبارزه علیه آن بزرگترین تقسیم‌بندی رفت.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | صفحه بعد » |
فلسطینی‌ها داوطلبانه ترک وطن کردند
رژیم اشغالگر قدس، مجموعۀ درهم تنیده‌ای از روایتهای تاریخی تولید کرده است که وظیفۀ آنها تحریف وقایع به سود این رژیم است. ایلان پاپه، مورخ برجستۀ مسائل اسرائیل و فلسطین، کتاب جدید خود را به بررسی ده نمونه از این «افسانه‌ها» اختصاص داده است. پاپه می‌گوید جابه‌جایی وسیع فلسطینیان بخشی جدایی‌ناپذیر از طرح‌های بنیان‌گذاران اسرائیل برای آیندۀ این سرزمین‌ها بوده است و این مصداقِ کاملی است از یک جنایت علیه بشریت.
نویسندگان بزرگ چطور با مرگ زندگی کردند؟
کیتی رویف، نویسندۀ کتاب «ساعت بنفش: نویسندگان بزرگ در پایان»، اولین‌بار در دوازده سالگی تا پای مرگ رفت. او در طول ذات‌الریۀ علاج‌ناپذیرش، به خواندن دربارۀ نسل‌کشی‌های تاریخ روی آورد. گویا خواندن دربارۀ مرگ دیگران باعث می‌شد تا وحشتش از مرگ تسلی بیابد. این دغدغه تا امروز با او مانده و در آخرین کتابش دوباره ظاهر شده است. کتابی دربارۀ چگونگی مواجهۀ نویسندگانی مثل ویرجینیا وولف، جان آپدایک، سوزان سانتاگ، زیگموند فروید و دیگران با مرگ.
آمریکایی‌ها هرگز خودشان را برای زنده دستگیر کردن صدام آماده نکرده بودند. از نظر آنها بدیهی بود که صدام خودکشی می‌کند، اما نمی‌گذارد دستگیرش کنند. وقتی صدام زنده دستگیر شد، هیچکس نمی‌دانست چه‌کار کند. پس از یک هفته سردرگمی جان نیکسون، تحلیلگر سیا، مسئول بازجویی از صدام می‌شود، اما به او دستور می‌دهند دربارۀ تروریسم سؤالی نپرسد. نیکسون ناامید می‌شود، اما درمی‌یابد که این فرصتی است تا بدون نگرانی‌های مرسوم اطلاعاتی بر شخصیت و پیشینۀ صدام تمرکز کند. کتاب «گفتوگو با رئیس‌جمهور» پر است از روایتهای دست اول نیکسون از دیدارهایش با دیکتاتور عراق.
تکنولوژی چگونه ما را در دام اعتیاد گرفتار می‌کند؟
انسان‌ها از سنین پایین دوست دارند دکمه‌هایی را فشار دهند که نور می‌دهند و صدا ایجاد می‌کنند. هیجان بازخورد مثبت ریشۀ اعتیاد به دستگاه‌های قمار، بازی‌های کامپیوتری و رسانه‌های اجتماعی است.
«خانه» مکانی فیزیکی نیست، رؤیایی ذهنی است
خیلی از ما تا آخر عمر دنبال خانه‌ایم، حتی اگر از اجاره‌نشینی درآمده باشیم و مسکنی برای خودمان خریده باشیم. خانه مکانی که در آن زندگی می‌کنیم نیست، یعنی در واقع اصلاً مکان نیست. خانه چیزی است که با روح و احساس ما پیوند می‌خورد. احساس تعلق و در عین‌حال امنیت و آرامش. شاید خانۀ ایدئال چیزی مثل خوشبختی باشد. گذرا، مبهم و انتزاعی. حسی که لحظه‌ای سراغمان می‌آید و ناگهان پر می‌کشد و می‌رود.
حسرت برای گذشته‌ای که هرگز نبوده
نوستالژی حسرتی غم‌بار و توأمان لذت‌بخش برای گذشته است. در فرهنگ مدرن معمولاً نوستالژی را نکوهش می‌کنند و بازگشت به گذشته را نامطلوب یا نادرست می‌شمارند. اما گذشته‌گرایی این روزها دامان خود مدرنیته را نیز گرفته است. زیگمونت باومن در آخرین کتاب خود چهار دسته از نوستالژی‌های مدرن را برشمرده است: «بازگشت به هابز»، «بازگشت به قبیله»، «بازگشت به نابرابری» و «بازگشت به رحم مادر».
ده کتاب دربارۀ انقلاب روسیه از نظر طارق علی
درست یک‌قرن پیش، در سال ۱۹۱۷، زلزله‌ای عظیم تمام سرزمین‌های شمالی کشور ما را درنوردید. بلشویک‌ها بالاخره در این سال توانستند قدرت سیاسی را در امپراتوری رو به زوالِ روسیه از آن خود کنند و دوران تازه‌ای را برای رسیدن به رؤیای کمونیسم آغاز کنند. طارق علی، نویسندۀ شهیر پاکستانی-بریتانیایی، از انبوه کتاب‌هایی که دربارۀ این انقلاب نوشته شده، ده کتاب را انتخاب کرده است.
بازار اندیشه چگونه به صنعت اندیشه تبدیل شده است؟
آیزایا برلین در رسالۀ بسیار مشهور خود، «روباه و خارپشت» دو نوع از متفکران را توصیف می‌کند. یک دسته روباه‌هایی هستند که چیزهای بسیاری می‌دانند و دستۀ دیگر خارپشت‌هایی که یک چیز بسیار مهم را می‌دانند. دستۀ اول را «روشنفکران عمومی» و دستۀ دوم را «رهبران فکری» می‌نامند. اما عوامل مختلفی در قرن بیست‌ویکم باعثِ زوالِ بی‌سابقۀ روشنفکران عمومی شده است. مسئله‌ای که می‌تواند خطرهای بسیاری داشته باشد.
واقعاً مردم بی‌سوادتر شده‌اند؟
دانشمندان در عصر شبکه‌های اجتماعی، به شکلی روزافزون از بی‌اطلاعی و جهل عموم مردم شاکی‌اند. مداوماً خطابه‌های آنها را می‌شنویم که همه را به آموختن و آگاهی فرامی‌خوانند. اما مگر آدم دانا کیست؟ چقدر و چه چیز را باید بدانیم که خیالمان راحت شود که دیگر جز بی‌سوادان نیستیم؟ یک کتاب جدید می‌گوید شاید اصلاً این پرسش نادرست باشد، چرا که دانش اساساً مقوله‌ای فردی نیست که کسانی دارای آن و دیگران فاقد آن باشند.
در قرن نوزدهم پزشکان راه درمان بسیاری از بیماری‌های روحی و جسمی را بیرون‌رفتن از محیط شلوغ و پردودِ شهرها می‌دانستند. راه درمان افسردگی یا اضطراب این بود که چندماهی را در آسایشگاهی روستایی در میان درختان و کوه‌ها سپری کنید. اما در قرن بیستم قرص‌ها اختراع شدند و وعده دادند که همه‌چیز را حل خواهند کرد. ولی نیاز انسان‌ها به زندگی در طبیعت با هیچ قرصی برطرف نمی‌شود.
کمبریج در دوران حضور ویتگنشتاین در این دانشگاه، محل رفت و آمد سرشناس‌ترین جاسوس‌های دوطرفه بین بلوک شرق و غرب بود. ویتگنشتاین نیز اگرچه جاسوس نبود، اما در مواضع سیاسی شخصیتی ناجور و تحلیل‌ناپذیر به شمار می‌رفت. نزدیک‌‌ترین دوستانش مارکسیست‌های دوآتشه بودند و خودش تا عمق وجود از چرچیل بیزار بود. با‌وجوداین، نگاه سیاسی‌اش مملو از نخوت اشرافی‌گری بود.
چطور چیزها مشهور، محبوب یا پرطرفدار می‌شود؟
راز شهرت فیلم‌ها، کتاب‌ها و بسیاری از دیگر چیزهایی که هر روز با آنها روبرو می‌شویم در چیست؟ چرا تابلوی مونا لیزا اینقدر معروف است؟ آیا واقعاً از بقیه آثار هنری موزه لوور خیلی بهتر است؟ «شهرت‌آفرینان»، کتاب جدید درک تامپسون، پر است از چنین داستان‌هایی؛ قصه‌های کوچکی از محصولات و آثاری که به شهرت دست یافتند، در حالی که برای همتایان‌شان آب از آب تکان نخورد و در گمنامی پوسیدند. تامپسون در پی این است که اثری مشهور چگونه مشهور می‌شود؟
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
نتایج چندین تحقیق روان‌شناختی نشان می‌دهد که حدی از حواس‌پرتی می‌تواند عملکرد ذهن را در حوزه‌های مختلف بهبود بخشد. مثلاً اگر در موقعیتی هستید که می‌خواهید تصمیم‌گیری مهمی انجام دهید، احتمالاً بهتر است برای مدتی ذهنتان را از تمرکز بر موضوعِ تصمیم‌گیری‌تان منحرف کنید و چند تا کلیپ خنده‌دار ببینید. اما چطور چنین چیز تناقض‌باری می‌تواند درست باشد؟
واقعاً مردم بی‌سوادتر شده‌اند؟
دانشمندان در عصر شبکه‌های اجتماعی، به شکلی روزافزون از بی‌اطلاعی و جهل عموم مردم شاکی‌اند. مداوماً خطابه‌های آنها را می‌شنویم که همه را به آموختن و آگاهی فرامی‌خوانند. اما مگر آدم دانا کیست؟ چقدر و چه چیز را باید بدانیم که خیالمان راحت شود که دیگر جز بی‌سوادان نیستیم؟ یک کتاب جدید می‌گوید شاید اصلاً این پرسش نادرست باشد، چرا که دانش اساساً مقوله‌ای فردی نیست که کسانی دارای آن و دیگران فاقد آن باشند.
حسرت برای گذشته‌ای که هرگز نبوده
نوستالژی حسرتی غم‌بار و توأمان لذت‌بخش برای گذشته است. در فرهنگ مدرن معمولاً نوستالژی را نکوهش می‌کنند و بازگشت به گذشته را نامطلوب یا نادرست می‌شمارند. اما گذشته‌گرایی این روزها دامان خود مدرنیته را نیز گرفته است. زیگمونت باومن در آخرین کتاب خود چهار دسته از نوستالژی‌های مدرن را برشمرده است: «بازگشت به هابز»، «بازگشت به قبیله»، «بازگشت به نابرابری» و «بازگشت به رحم مادر».
کمبریج در دوران حضور ویتگنشتاین در این دانشگاه، محل رفت و آمد سرشناس‌ترین جاسوس‌های دوطرفه بین بلوک شرق و غرب بود. ویتگنشتاین نیز اگرچه جاسوس نبود، اما در مواضع سیاسی شخصیتی ناجور و تحلیل‌ناپذیر به شمار می‌رفت. نزدیک‌‌ترین دوستانش مارکسیست‌های دوآتشه بودند و خودش تا عمق وجود از چرچیل بیزار بود. با‌وجوداین، نگاه سیاسی‌اش مملو از نخوت اشرافی‌گری بود.
افلاطون از دموکراسی بیزار بود، چون کار را به دستِ مردمی می‌سپرد که از عقل و خرد بهره‌ای نداشتند، همان مردمی که سقراطِ عزیز او را زهر خورانده بودند. این نگرش به عامۀ مردم، به‌مثابۀ توده‌ای بی‌منطق که باید تحت هدایت و راهنماییِ مراجع اخلاقی و فکری قرار بگیرند، هنوز هم رایج است، علی‌الخصوص بینِ متخصصان. متخصصانی که گویا این روزها مردم دیگر چندان برای تحلیل‌های کارشناسی‌شان اعتباری قائل نیستند.
ما برای زندگی در لحظه ساخته نشده‌ایم
ما انسان‌ها خود را «هوشمند» و «خردمند» نامیده‌ایم. اما این نام‌ها بیش از توصیف، نوعی خودستایی است. چه چیزی ما را از سایر حیوانات جدا می‌کند؟ زبان، توانایی ساختن ابزار، فرهنگ یا چیزهای دیگر؟ تاکنون پاسخ‌های گوناگونی مطرح شده است اما با پیشرفت دانش روشن شده است که هیچ یک از این‌ها منحصر به انسان نیست. چند استاد روانشناسی و فلسفه، نویسندگان کتاب «انسان آینده‌نگر»، معتقدند بهترین متمایزکنندۀ گونۀ ما توانایی آینده‌نگری است.
بدیو: ماکرون اسم رمز بحران است
بعضی‌ها می‌گویند آلن بدیو، فیلسوف سالخورده و سرشناس کمونیست، بیش‌ازاندازه مطلب منتشر می‌کند. با‌این‌همه او خوانندگان پرشماری در فرانسه، آمریکا و دیگر جاها دارد که معتقدند، او دربارۀ چیزها ژرف‌اندیشی می‌کند و لاجرم، پیوسته دربارۀ آنها سخن‌سرایی می‌کند. بدیو از سال ۱۹۶۸ رأی نداده است، چون به نظرش دیگر چیزی بیش از یک نوع سیاست (سرمایه-پارلمان‌گراییْ) وجود ندارد و این یعنی هیچ سیاستی وجود ندارد. او در این گفتوگو پیامدهای سیاسی انتخاب امانوئل ماکرون، رئیس جمهور جدید فرانسه، را تفسیر می‌کند.
عشق لنین به ادبیاتْ انقلاب روسیه را شکل داد
ادبیات در فرهنگِ سیاسی‌ای که ولادیمیر لنین در آن بزرگ شد، نقش بسزایی داشت. در رژیم تزاری، انتشار متونِ سیاسی دشوار بود ولی با شعر و رمان سهل‌گیرانه‌تر برخورد می‌شد. سیاست، از همین طریق به ادبیات روسیه نفوذ کرده بود، تاجایی‌که پدر اتحاد جماهیر شوروی، دوست داشت دشمنانش را با شخصیت‌های رمان‌ها مقایسه کند. طارق علی، از شخصیت‌های پیشرویِ چپ، از عشق لنین به ادبیات روسی و نقش آن در انقلاب اکتبر می‌گوید.
