در عصر اینستاگرام رمانتیک‌بودن نابودتان می‌کند
صدسال در جست‌وجوی ناخودآگاه: تاریخی روان‌شناختی
پرونده کتاب: پروژۀ خنثی‌سازی؛ رفاقتی که ذهن ما را دگرگون کرد
مایکل لوئیس در کتاب جدیدش، داستان رفاقتی را روایت کرده است که دنیای پیرامونِ ما را تغییر داد: رفاقت دنیل کانمن و آموس تورسکی. کانمن و تورسکی، شخصیت‌هایی بسیار متضاد با هم داشتند. یکی خوش‌بین و دیگری بدبین، یکی نگران و وسواسی و دیگری مغرور و سرخوش بود. اما دوستی عمیق و هم‌فکری این دو به کشف قوانین شناختی برای فهم منطق تصمیم‌گیری‌های بشر منجر شد.
اگر آکوئیناس فیلسوف است، چرا متکلمان مسلمان نباشند؟
شرق‌شناسان می‌گویند فلسفۀ اسلامی بعد از ابن‌رشد دیگر پیش نرفت. اما برتراند راسل پایش را فراتر می‌گذارد و می‌گوید: «فلسفۀ عربی تفکری اصیل به شمار نمی‌آید. مردانی همچون ابن‌سینا و ابن‌رشد صرفاً شارح ارسطو بوده‌اند». از طرف دیگر، فارابی و ابن‌سینا هم متکلمان را فیلسوف نمی‌دانستند. ذهن ما پر شده است از بسیاری از پیش‌فرض‌هایی که می‌گویند فلسفه در جهان اسلام مایۀ فلسفی و پرباری ندارد، حال آنکه متن هیچ‌کدام از آن متفکران را نخوانده‌ایم.
هنوز پیدا می‌شوند کسانی که دوست ندارند در پیام‌های دیجیتالشان از ایموجی‌ها استفاده کنند، اما به‌هرحال، مردم تصمیم خودشان را گرفته‌اند. روزانه بیش از ۶ میلیارد ایموجی میان انسان‌ها رد و بدل می‌شود. تحقیقات و سرمایه‌گذاری‌های گسترده روی آنها انجام می‌شود و نفوذ آنها از نفوذ زبان انگلیسی در جهان بیشتر شده است. ایموجی‌ها چه کمکی به ما می‌کنند و چرا این‌قدر محبوبمان شده‌اند؟
پس چه کسی نگهبان‌ها را نگهبانی کند؟
گفته می‌شود که در دورۀ «پساحقیقت» زندگی می‌کنیم: امواج توجیه، دروغ و مزخرفات از همه جهت بر ما حمله‌ورند. باید در خودمان شکاکیت بپروریم و هر حرفی را صحت‌سنجی کنیم، حتی صحت‌سنج‌ها را هم صحت‌سنجی کنیم. ولی فیلسوف بریتانیایی، سیمون بلک‌برن، با تردید به این ادعا می‌نگرد و می‌گوید این گمان که ما «پسا-»فلان هستیم نوستالژی دوران گذشته‌ای را در خود دارد که شاید خود آن گذشته هم افسانه باشد. به نظر بلک‌برن «پساشرم» و «پسااعتماد» شاید صفت‌های بهتری برای روزگار ما باشند.
بیش از صد سال پیش، زیمل، جامعه‌شناس آلمانی، در مقاله‌ای هشدار داد که انسان‌ها در کلان‌شهرها توانایی توجه و تمرکز خود را از دست می‌دهند و نگاهی خاکستری بر آنها چیره می‌شود، اما هیاهوی بی‌پایان زندگی، در قرن اخیر، مداوماً رو به افزایش بوده است. چنانکه گاهی حس می‌کنیم دنیا دارد به یک ویران‌شهر عظیمِ تکنولوژیک تبدیل می‌شود. چگونه می‌شود حدی از تمرکز و تأمل را در این غوغا حفظ کرد؟
قدرت چطور از فاجعه سود می‌برد؟
مشهورترین کتاب نائومی کلاین، «دکترین شوک»، روزنامه‌نگاری تحقیقیِ بی‌نظیری است دربارۀ طوفان کاترینا. یکی از بازیگران اصلی آن طوفان، مایکل پنس، به لطفِ انتصابات عجیب و غریبِ ترامپ، امروز برای جهان نامی آشناست. پنس از بزرگترین رهبران چیزی است که کلاین «سرمایه‌داری فاجعه‌مدار» می‌نامد. سرمایه‌داری‌ای که حالا نه مناطقِ حاشیه‌ای بحران‌زده، که گویی کل جهان را تهدید می‌کند.
روایتی از خلق «دنیای اسلام» به‌عنوان یک کلّ یکدست
تا اوایل قرن نوزدهم متفکران اروپایی همچنان ارزیابی‌های مثبتی از اسلام داشتند. مثلاً گوته از پیامبر اسلام به‌عنوان سومین منبع الهام خود یاد می‌کرد. اما، در نیمۀ دوم قرن نوزدهم، دیدگاهی بسیار متفاوت ظهور می‌کند، نگرشی که اسلام را مخالف خرد می‌دانست و پیشرفت‌های اعراب را به تأثیر آریایی‌ها و غیرمسلمانان نسبت می‌داد. استاد مطالعات اسلامی، اسماء افسرالدین، کتاب جدیدی را بررسی کرده که دلایل این تغییر شگرف در نگرش‌های اروپاییان به مسلمانان را کاویده است.
پژوهشگران تاریخ موسیقی می‌گویند در چند سدۀ گذشته تصور عمومی دربارۀ موسیقی تغییری شگرف کرده است. تا پیش از آن موسیقی همیشه چیزی مبهم و بالقوه خطرناک تلقی می‌شد که نیروهایی شیطانی در آن نهفته است، اما امروزه ما موسیقی را هنری معصوم و جهان‌شمول می‌دانیم. اما نگاهی به همراهی مداومِ موسیقی با جنگ‌ها، کشتارها و شکنجه‌ها شاید این تصویر ذهنی را تغییر دهد.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
باروری مساعدتی، فناوری‌های ژنتیک و ژنومیک، و زندگی خانوادگی
در طول قرن‌ها، جوانب زیادی از زندگی خانوادگی از حیطۀ علم و توانایی ما خارج بوده است: تعداد بچه‌ها، نازایی، جنسیت بچه‌ها، تشخیص قطعی پدر در دعواهای حقوقی، نسب‌شناسی و... اما تحولات فناورانه امروز ما را به مرزی رسانده‌اند که بتوانیم بچه‌هایمان را «طراحی» کنیم. اما چنین توانایی‌هایی بر زندگیِ اجتماعی ما چه تأثیری خواهد داشت؟ آیا مفهوم پدر و مادر، آنگونه که برای ما آشنا بوده است، در حال از بین رفتن است؟
«زنجیرۀ جهانی مراقب» تعبیری است که اولریش بک، برای توصیفِ شیوۀ درهم‌تنیدگی وظایفِ خانوادگی در جهانِ امروز به کار می‌برد. زنانی در فیلیپین، اوکراین یا لهستان، بچه‌های خود را به همسایه‌ها و مادربزرگانشان می‌سپارند تا در خانه‌های کشورهای ثروتمند، خدمتکار شوند. بدین‌ترتیب زنانِ غربی فرصت می‌یابند تا بیرون از خانه کار و پیشرفت کنند. بدونِ مادرانِ فقیری که سال تا سال فرزندانشان را نمی‌بینند، برابریِ زنان و مردان در غرب ناممکن است.
نطفۀ جامعه‌شناسی در بحبوحۀ انقلاب صنعتی بسته شد. شاید به همین دلیل بود که جامعه‌شناسان اولیه به «تولید» بسیار بیشتر از «مصرف» اهمیت می‌دادند. آنها یا به مصرف بی‌اعتنا بودند یا آن را نکوهش می‌کردند. اما هر چه جلو رفته‌ایم، مصرف اهمیت بیشتری پیدا کرده است. نسلِ جدید جامعه‌شناسان این موضوع را از جوانب گوناگون کاوش کرده‌اند، اما هنوز راه‌های نرفتۀ بسیاری باقی است. جرج ریتزر در این مقاله مروری جامع بر نظریه‌های مختلف دربارۀ مصرف ارائه کرده است.
کودکی را تصور کنید که در کشوری عقب‌مانده در آمریکای لاتین زندگی می‌کند و مسئولیتِ بزرگ‌کردن او را به مادربزرگش سپرده‌اند. مادر این کودک در ایتالیا از پیرمردی تنها مراقبت می‌کند، زیرا فرزندانِ پیرمرد در استرالیا زندگی می‌کنند. این وضعیت پیچیدگیِ مسئلۀ «مراقبت» در جهانِ نابرابر و جهانی‌شدۀ ما را نشان می‌دهد. این خانواده‌های دور از هم را چطور باید فهمید؟ برای مطالعۀ آنها چه مفاهیمی لازم است؟ و آیندۀ آنها به کدام سو می‌رود؟
سیاست‌گذاری عمومی و خانواده‌ها
پس از جنگ جهانیِ دوم، دولت‌های رفاه تلاش کردند تا با سیاست‌گذاری‌های اجتماعی به زندگی خانوادگی مردمشان کمک کنند. این سیاست‌گذاری‌ها معمولاً شامل حمایت‌های مالی به نان‌آورِ خانواده می‌شد؛ اما هم‌زمان مشکل دیگری وجود داشت: کمبود نیروی کار. بنابراین همین دولت‌ها به‌شکلِ روزافزونی زنان را به ورود به بازار کار تشویق کردند. با افزایش اشتغال زنان، خانواده‌ها با معضل تازه‌ای رو‌به‌رو شدند: چه کسی باید از بچه‌ها مراقبت کند و به کارهای خانه برسد؟
مصرف دارد از سر و روی ما بالا می‌رود. هر دقیقه‌ای از شبانه‌روز، هر جا که باشید و هر علاقه‌ای که داشته باشید، گزینه‌هایی برای مصرف جلوی پای شماست. جامعۀ امروز تفاوت بسیاری دارد با جامعه‌ای که متفکران منتقدِ دهه‌های ۶۰ و ۷۰، آن را «جامعۀ مصرفی» نامیده بودند. ژیل لیپووتسکی، فیلسوف و جامعه‌شناس فرانسوی می‌گوید ما اکنون در عصر فرامصرفی به سر می‌بریم. عصری که سازمان‌دهی طبقاتی مصرف به‌هم‌ریخته و مصرف همگانی شده است.
مرز میان «پدر خوب» و «پدر بد» چطور تعیین می‌شود؟ به‌طور سنتی مهم‌ترین وظیفۀ پدر تأمین معاش خانواده بوده است و پدری که از عهدۀ این کار برمی‌آمد، در مجموع پدری خوب محسوب می‌شد، اما امروزه مجموعه‌ای از ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی، انتظار شریک‌شدن در امور خانه و تربیت فرزندان، داشتن شغلی آبرومندانه و اقامت نزد خانواده نیز جزء لازمه‌های «پدر خوب» بودن شده است. این انتظارات ایفای نقش پدر را سخت‌تر از همیشه کرده است.
تحلیل حواس و رابطۀ امر فیزیکی با امر روانی
نتایج درخشان علم فیزیک در دورۀ مدرن، تنها محدود به حوزۀ فیزیک نیست، بلکه علوم دیگری را نیزدر بر می‌گیرد. اما فیزیک، با وجود پیشرفت قابل توجه، تنها بخشی از بدنۀ مشترک و بزرگ‌تر دانش است و با ابزارهای فکریِ محدودش -که برای اهداف و مقاصد محدود و خاصی ایجاد شده است- قادر به پرداختن به تمامی موضوعاتِ محوریِ مورد بحث نیست؛ وقتی به این امور می‌اندیشیم درمی‌یابیم که این گرایش در نظر ما نباید به‌کلی مناسب باشد.
ادیان ابراهیمی پیوندی ناگسستنی با مفاهیم خانواده، نسل و تولیدمثل دارند که در هستۀ الهیات آنها قرار می‌گیرند. این ادیان عمیقاً پدرسالار هستند و لذا دگرگونی معاصر خانواده، زندگی و جایگاه زنان اثرات عمیقی بر رویه‌های رسمی دینی داشته‌اند. همچنین، تغییرات اجتماعی و تکنولوژیک شرایط مساعد را برای گونه‌های جدیدی از روابط خانوادگی، جنسی و تولیدمثلی خلق کرده‌اند که چالشی رادیکال هم برای ادیان سنتی و هم برای شکل‌های متعارف خانواده محسوب می‌شوند.
آیا تمدنی زوال‌یافته می‌تواند دوباره بازسازی شود؟
در سال‌های اخیر، بعد از چاپ کتاب مجادله‌برانگیز «برخورد تمدن‌ها» نوشتۀ هانتینگتون و ارائۀ تز گفت‌وگوی تمدن‌ها در مقابل آن، دوباره بحث از تمدن در محافل آکادمیک رایج شده است. طی قرن گذشته، بسیاری از متفکران مسلمان، احساس کرده‌اند تمدن اسلامی رو به زوال رفته است و تلاش کرده‌اند تا راهکارهایی برای احیای دوبارۀ آن ارائه دهند. آیا احیای تمدن، خواستی نوستالژیک برای بازگشت به گذشته است؟ یا آرمانی مترقی برای حفظ هویت و ارزش‌های جمعی؟
خانوادۀ کودک: چشم‌اندازی کودک‌محور
جامعه‌شناسی خانواده تا امروز همواره کودکان را ذیلِ مسائل پدر و مادرهایشان حساب کرده است. اما دیدگاه‌های نوین معتقدند کودکان بیش از آنچه ما تصور می‌کنیم از اوضاع و احوالِ خانواده‌هایی که در آن زندگی می‌کنند باخبرند. آنها مشکلات مالی یا ضیقِ وقت پدر و مادر برای مراقبت از آنها را می‌فهمند و به آنها واکنش نشان می‌دهند. راستی، تصور کودکان دربارۀ خانواده‌ای که در آن زندگی می‌کنند چیست؟ چگونه می‌توان این تصور را مطالعه کرد؟
هفت نظامِ اصلی خانواده در دنیا
آیا در پی طوفان بی‌امان جهانی‌سازی، خانواده و مسائل و مشکلات آن نیز در سراسرِ جهان شبیهِ هم شده است؟ پژوهش‌های کلان جهانی در جامعه‌شناسی خانواده این مسئله را تأیید نمی‌کنند. خانواده‌ها با سرعتِ زیاد در حال دگرگونی‌اند، اما هنوز تفاوت‌های شایان‌توجهی در نقاط مختلف دنیا وجود دارد. گوران تربورن، متخصص تاریخ خانواده، در این مقاله هفت نظامِ اصلی خانواده را در جهان از هم تمایز داده است و اصلی‌ترین خصیصه‌های آنها را برشمرده است.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | صفحه بعد » |
صدسال در جست‌وجوی ناخودآگاه: تاریخی روان‌شناختی
از میراث فروید برای رشتۀ روان‌کاوی چه باقی مانده است؟ بسیار چیزها و تقریباً هیچ‌چیز. قریب به اتفاق نظریه‌های فروید نتوانسته‌اند درستی و دقت خود را در آزمایش‌ها ثابت کنند، اما مسیرهای تحقیقاتی یا مفاهیمِ کلانی که او تأسیس کرده است، همچنان در روان‌شناسی مهم‌اند. در این میان، یکی از اصلی‌ترین‌ها، «ناخودآگاه» است. ناخودآگاه آنچنان که فروید تصور می‌کرد، احتمالاً وجود ندارد. اما صد سال است که روان‌شناسی روی آن تحقیق می‌کند.
اگر آکوئیناس فیلسوف است، چرا متکلمان مسلمان نباشند؟
شرق‌شناسان می‌گویند فلسفۀ اسلامی بعد از ابن‌رشد دیگر پیش نرفت. اما برتراند راسل پایش را فراتر می‌گذارد و می‌گوید: «فلسفۀ عربی تفکری اصیل به شمار نمی‌آید. مردانی همچون ابن‌سینا و ابن‌رشد صرفاً شارح ارسطو بوده‌اند». از طرف دیگر، فارابی و ابن‌سینا هم متکلمان را فیلسوف نمی‌دانستند. ذهن ما پر شده است از بسیاری از پیش‌فرض‌هایی که می‌گویند فلسفه در جهان اسلام مایۀ فلسفی و پرباری ندارد، حال آنکه متن هیچ‌کدام از آن متفکران را نخوانده‌ایم.
پژوهشگران تاریخ موسیقی می‌گویند در چند سدۀ گذشته تصور عمومی دربارۀ موسیقی تغییری شگرف کرده است. تا پیش از آن موسیقی همیشه چیزی مبهم و بالقوه خطرناک تلقی می‌شد که نیروهایی شیطانی در آن نهفته است، اما امروزه ما موسیقی را هنری معصوم و جهان‌شمول می‌دانیم. اما نگاهی به همراهی مداومِ موسیقی با جنگ‌ها، کشتارها و شکنجه‌ها شاید این تصویر ذهنی را تغییر دهد.
صنعت جدید رتبه‌بندی دانشگاه‌ها
برایان لایتر، که بیش از بیست سال در زمینۀ رتبه‌بندی (رنکینگ) دانشگاه‌ها در دو حوزۀ فلسفه و حقوق فعالیت داشته است، در این نوشته به این پرسش می‌پردازد که آیا دانشگاهیان آگاه و متخصص باید در پیمایش‌هایی که برای رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان در علوم انسانی صورت می‌گیرند شرکت بکنند یا نکنند. او مشخصاً به نقد معروف‌ترین رتبه‌بندی از دانشگاه‌های جهان یعنی کیو.اس می‌پردازد.
وقتی واژه‌ها جواب نمی‌دهند، باید مُرد
اگر از آریستوفان، طنزپرداز یونانی، می‌پرسیدید سقراط چگونه آدمی است، برایتان فردی را تصویر می‌کرد که چنان از مسائل واقعیِ انسان‌ها دور است که بر «ابرها» راه می‌رود. برای انسان‌های امروزی هم، واژۀ «فیلسوف» تداعی‌کنندۀ لفاظی‌های پرطمطراقی است که جز انتزاعیاتی پوچ چیزی به دیگران نمی‌دهد. شاید هم این کلماتِ دهان‌پرکن کاری از پیش نبرند. اما فیلسوف نیز چندان از این ناکارآمدی بی‌خبر نیست، به همین خاطر جانش را کف دست می‌گیرد و به کوچه و بازار می‌آید.
گریه می‌تواند از سر غم و غصه باشد، همچنین از شادی و خنده. رنج بشری، اشک ترحم به چشم برخی افراد می‌آورد، و اشک خشم از چشم دیگرانی می‌ریزد که مظلوم واقع شده‌اند. گریه گاهی فقط بر اثر خمیازه یا پیاز خُردشده است. اشک نشانه‌ای جهان‌شمول است، اما نه از این جهت که همه جا و همه زمان معنایی واحد دارد. اشک نشانه‌ای جهان‌شمول است چون می‌تواند بر تقریباً هر چیزی دلالت کند.
اولین برخوردها مهم است، اما چرا؟
ایمی کادی، روان‌شناس اجتماعی دانشگاه هاروارد، یکی از پربازدیدترین سخنرانی‌های تِد تا امروز را ایراد کرده است. او که ابتدا علاقه‌ای به روان‌شناسی نداشت، پس از تصادفی مهیب، «تصادفاً» جذب این رشته شد. کادی که دربارۀ نحوۀ فهم ما از دیگران پژوهش می‌کند، معتقد است اصلی‌ترین نقش در ارزیابی ما از دیگران را دو مفهوم بازی می‌کند: صمیمیت و توانمندی. اما این دو مفهوم ساده چگونه جواب اینهمه سوال پیچیده را خواهند داد؟
کمد: جایی که تاریخ به فضا تبدیل می‌شود
تا پیش از دوران تولید انبوه و مصرف‌گرایی، کمدها، مکان نگهداری دانش در خانۀ اشراف بودند: کتاب‌ها، کاغذ، دوات و دیگر کالاهای دانش‌ورزانه را در آنها نگه می‌داشتند. اما رفته رفته خانواده‌های معمولی نیز صاحب چیزهایی شدند که لازم بود در جایی ذخیره، پنهان یا نگهداری شوند. بدین‌ترتیب محتویات کمدها تنوع و جذابیتِ بیشتری پیدا کرد، جذابیتِ رازآمیزی که حتی امروزه نیز چیزی از آن کاسته نشده است.
هر سال وقتی به سالگرد انقلاب روسیه نزدیک می‌شویم، مردم این کشور از خودشان می‌پرسند که آیا واقعاً باید این انقلاب را گرامی بدارند؟ روسیه سال‌هاست که با قواعد سرمایه‌داری، یا به‌قول چاینا میای‌ویل، سرمایه‌داری گانگستری اداره می‌شود، اما هنوز آثار انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ همه‌جا عیان است. چه در سیاست، چه در اجتماع، چه در هنر و ادبیات. این آثار ما را فرامی‌خوانند به اندیشیدنِ دوباره دربارۀ انقلاب و بیم و امیدهای آن.
در طول تاریخ سرچشمه‌های اصلی نابرابری تغییر کرده‌اند، ولی پیامد کلی آن یکسان مانده: بسط شکاف میان غنی و فقیر. این بدین معنی نیست که تاریخ همواره در یک جهت پیش رفته است. گویا تاریخ هرازگاهی دکمۀ ریست را فشرده تا نابرابری را به‌طرزی چشمگیر، ولو موقت، کاهش دهد. بااینهمه، بررسی این دوره‌های تاریخی دلالت‌های دلهره‌آوری دارد: هربار که شکاف میان غنی و فقیر کاهش چشمگیری یافته است، به‌خاطر بلایا، جنگ‌ها و شوک‌های خشونت‌باری بوده که اتفاق افتاده‌اند. آیا می‌توانیم بدون خشونت هم به این نتیجه برسیم؟
هرچقدر دوست دارید هله‌هوله بخورید
رژیم سبزیجات، رژیم مایعات، رژیم کم‌کالری و ده‌ها رژیم دیگر به امید لاغری و سم‌زدایی از بدن یا هوس‌هایی مشابه. اطراف ما پر است از کسانی که به امید زندگی سالم‌تر و عمر طولانی‌تر خودشان را مدام به زحمت و مشقت می‌اندازند. واقعاً اینهمه اعتقاد راسخ از کجا آمده است؟ آیا اصلاً این رژیم‌ها مبنای علمی دارند؟ یا فقط افرادی آن را تجربه کرده‌اند و به خورد ما داده‌اند؟ آنتونی وارنر، که در فضای مجازی به او «آشپز عصبانی» می‌گویند، کتابی برعلیه این مُدهای غذایی نوشته است.
چگونه علم آمار اقتدار خود را از کف داد؟
برای سال‌های طولانی، آمارْ اسلحۀ اصلیِ جنگ‌های سیاسی بوده است. در بزنگاه هر انتخابات، طرفین رقیب، با کمال جدیت، به تدوین، استخراج و تفسیر آمارها مشغول بوده‌اند. اما گویا این روزها از تیزی این تیغ کاسته شده است. مردم از سیاست‌مدارانی که مدام از بالاوپایین‌شدن چند شاخص بی‌معنی حرف می‌زنند خسته شده‌اند. آخر از کجا معلوم که این آمارها راست باشد و دست‌کاری نشده باشد؟ چرا چنین اتفاقی افتاده است و جایگزین آمار چیست؟
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
گفتوگو با دختر چه‌گوارا: انقلاب از جنگل تا بیمارستان
انقلاب علیه آمریکا. این تجربه‌ای مشترک میان ایرانیان و مردم انقلابی کوبا بوده است. به همین دلیل نیز، با وجود تفاوت‌های جدیِ انقلاب ایران و کوبا، همیشه نوعی درد مشترک میان ما وجود داشته است. این درد مشترک نه‌فقط در سابقۀ نبردهای نظامی و اطلاعاتی آمریکا علیه ایران و کوبا، که در تحریم‌ها و محاصره‌های اقتصادی نیز نمود داشته است. به‌هرحال، برای ما چیزی آشنا در سخنان دختر چه‌گوارا وجود دارد.
دستپاچگی، ضایع‌شدن، خجالت‌زدگی، معذب‌شدن در موقعیت‌های ناجور؛ مثلاً وقتی می‌خواهید دو نفر را به هم معرفی کنید، ولی اسمشان را فراموش می‌کنید؛ یا زمانی‌که برای دست دادن دست دراز می‌کنید اما طرف مقابل صورت‌تان را بوس می‌کند. همۀ ما کمابیش چنین تجربیاتی داریم ولی به نظر می‌رسد بعضی‌ها همیشه در این موقعیت‌ها قرار می‌گیرند و کلاً مستعد دستپاچگی هستند. روان‌شناسی در کتاب جدیدش با عنوان «دست‌وپا چلفتی» توضیح می‌دهد چرا بعضی‌ها بیشتر مستعد این لحظات خجالت‌آور هستند.
مردم به گوگل چیزهایی می‌گویند که به هیچ‌کس دیگر نمی‌گویند
ست استفنز-دیویدویتز هنگامی که دانشجوی دکترای اقتصاد در هاروارد بود به ترندهای گوگل علاقه‌مند شد، همان ابزاری که رصد می‌کند در یک ناحیۀ خاص در یک بازۀ زمانی مشخص هر چیزی چقدر جست‌وجو می‌شود. موضوع‌تان می‌تواند بارداری باشد یا سقط‌جنین، کودک‌آزاری باشد یا ناامنی‌های درونی، دیدگاه سیاسی باشد یا هر چیز دیگری که فکرش را بکنید. استفنز-دیویدویتز می‌گوید گوگل، آمپول حقیقت‌گویی دیجیتال است چون مردم به گوگل چیزهایی می‌گویند که به هیچ‌کس دیگر نمی‌گویند. گویا حق با او است.
بدیو: ماکرون اسم رمز بحران است
بعضی‌ها می‌گویند آلن بدیو، فیلسوف سالخورده و سرشناس کمونیست، بیش‌ازاندازه مطلب منتشر می‌کند. بااینهمه او خوانندگان پرشماری در فرانسه، آمریکا و دیگر جاها دارد که معتقدند، او دربارۀ چیزها ژرف‌اندیشی می‌کند و لاجرم، پیوسته دربارۀ آنها سخن‌سرایی می‌کند. بدیو از سال ۱۹۶۸ رأی نداده است، چون به نظرش دیگر چیزی بیش از یک نوع سیاست (سرمایه-پارلمان‌گراییْ) وجود ندارد و این یعنی هیچ سیاستی وجود ندارد. او در این گفتوگو پیامدهای سیاسی انتخاب امانوئل ماکرون، رئیس جمهور جدید فرانسه، را تفسیر می‌کند.
آیا امکان دارد که همذات‌پنداری با دیگران آسیب‌هایی در پی داشته باشد؟ آیا اصلاً کسی هست که مخالف همدلی باشد؟ بله، پل بلوم، استاد روان‌شناسی دانشگاه ییل. نویسندۀ کتابی جدید با عنوان «علیه همدلی»، نشان می‌دهد همدلی، هر قدر هم خیرخواهانه باشد، راهنمای مناسبی برای استدلال اخلاقی نیست. از آن بدتر، هر چقدر افراد داوری‌های اخلاقی خود را بر مبنای همدلی قرار دهند، حساسیتشان نسبت به رنجِ تعداد زیادتری از مردم کاهش پیدا می‌کند. بنا به گفتۀ بلوم، بیشتر ما کاملاً دربارۀ همدلی در اشتباه هستیم.
چرا کارتر و هیچ رئیس جمهور دیگری نتوانست خاورمیانه را تغییر دهد؟
دو اتفاق در ۱۹۷۹ امریکا را به سیاست کنونی‌اش در خاورمیانه کشاند: انقلاب ایران و حملۀ شوروی به افغانستان. این دو اتفاق این دیدگاه را نزد رهبران سیاسی امریکا تثبیت کرد که باید حامی سیاست دسترسی به خلیج فارس نفت‌خیز بود. هر رئیس‌جمهوری پس از کارتر نیز چنین باوری داشته‌است. به اعتقاد اندرو بچویچ، استاد روابط بین‌الملل، فهم این نکته مهم است که این جنگ ابتدا بر سر نفت بود اما با گذشت زمان به امری بیش از آن مبدل گشت.
چرا تظاهر می‌کنیم بیش از حد واقعی خود می‌دانیم؟
چرا مردم تظاهر به دانستن می‌کنند؟ چرا میزان اعتماد به‌نفس اغلب متناسب با میزان نادانی است؟ استیون اسلومان، استاد علوم شناختی در دانشگاه براون، پاسخ‌هایی قانع‌کننده برای این پرسش‌ها دارد. اسلومان نویسندۀ کتاب «توهم دانش: چرا ما هرگز به‌تنهایی تفکر نمی‌کنیم» است، و پژوهش‌های او متمرکز بر قضاوت، تصمیم‌گیری و استدلال است. او در این گفتوگو دربارۀ پیامدهای سیاسی تحقیقاتش می‌گوید، و اینکه آیا از دیدگاه او ظهور اخبار جعلی و واقعیت‌های بدیل پیش‌داوری‌های شناختی ما را تشدید کرده است یا خیر.
آیا عشق فایده‌ای برای زنان داشته است؟
«پر از هراس و امیدم که هیچ حادثه‌ای/ شبیه آمدنِ عشق ناگهانی نیست» شاعرها از این دست حرف‌ها زیاد می‌زنند، مخصوصاً اگر مرد باشند. فرهنگِ رمانتیک ما می‌گوید عشق مثلِ صاعقه سراغ شما می‌آید، بنابراین وقتی پای عشق در میان باشد، کاری از دستتان ساخته نیست. این اسطوره‌پردازی‌ها دربارۀ عشق، بسیار به زنان آسیب زده است، به زنانی که وظیفۀ سنگین مراقب را بر عهده دارند و خیلی خوب می‌دانند که عشق و کار چقدر به هم پیوسته‌اند.
افرادی هستند که فقط سبزیجات می‌خورند، با دوچرخه سفر می‌کنند یا لباس‌هایی می‌پوشند که صددرصد از الیاف طبیعی است. این افراد بر این باورند که این رویه حیاتی پاک، خالص و اخلاقی برایشان به ارمغان می‌آورد و جهان جای بهتری برای زیستن می‌شود. اما، الکسیس شاتوِل، نویسندۀ کتاب «علیه پاکی: اخلاقی زیستن در زمان‌های مخاطره» نظر دیگری دارد. او می‌گوید تمرکز بر حفظ معصومیت و خوبی خود نه‌تنها به حل مشکلات دنیا کمک نمی‌کند، بلکه نتیجۀ منفی به بار می‌آورد و اوضاع بدتر می‌شود.
این جهان دیگر روی صلح را نخواهد دید
بعد از حملات ۱۱ سپتامبر ایالات متحدۀ آمریکا جنگ علیه تروریسم را آغاز کرد. آنچه قرار بود مبارزه‌ای سریع و قاطع برای مجازات مسئولان این حمله باشد، امروز تبدیل شده است به جنگی با سایه‌ها در سراسر جهان. تعقیب و گریزی که به بیش از ۱۰۰ کشور جهان کشیده شده است و هیچ نشانه‌ای از پایان آن در دست نیست. آخرین کتاب مارک لنر، «مارپیچ»، تلاشی است برای فهم این جنگ همیشگی.
رایان هالیدی کارآفرین، استراتژیست بازاریابی و نویسندۀ کتاب‌هایی همچون «مانع همان راه است» و «به من اعتماد کن، دارم دروغ می‌گویم» است. تازه‌ترین کتاب او، «ایگو دشمن اصلی است»، شاید جالب‌ترین کتابی باشد که تابه‌حال نوشته است. هالیدی مخاطرات خودپرستی را تشریح می‌کند و می‌گوید: همه ما تصور می‌کنیم که زندگی قهرمانانه‌ای را از سر می‌گذرانیم که ستارۀ آن هستیم و دیگران همگی نقش‌های مکمل را برعهده دارند، اما حقیقت این است که اغلبِ موفقیت‌های بزرگ شروع‌های حقیری داشته‌اند.
خشونت هم می‌کُشد و هم زندگی می‌بخشد
آیا خشونت شر است؟ به هر شکل و روی هر کس که اجرا شده باشد؟ احتمالاً جواب ما به این سوالات مثبت است. اما سیمونا فورتی، فیلسوفی که در صدد است تا نظریۀ ابتذالِ شر هانا آرنت را به منتهای خود برساند، معتقد است نباید به سادگی به آن سوالات جواب مثبت داد. زیرا موضع «قربانی» مستعد پروراندنِ شکل وخیمی از خشونت است که خود را خشونتی غیرخشونت‌آمیز و مشروع جلوه می‌دهد.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | صفحه بعد » |
پرونده کتاب: پروژۀ خنثی‌سازی؛ رفاقتی که ذهن ما را دگرگون کرد
مایکل لوئیس در کتاب جدیدش، داستان رفاقتی را روایت کرده است که دنیای پیرامونِ ما را تغییر داد: رفاقت دنیل کانمن و آموس تورسکی. کانمن و تورسکی، شخصیت‌هایی بسیار متضاد با هم داشتند. یکی خوش‌بین و دیگری بدبین، یکی نگران و وسواسی و دیگری مغرور و سرخوش بود. اما دوستی عمیق و هم‌فکری این دو به کشف قوانین شناختی برای فهم منطق تصمیم‌گیری‌های بشر منجر شد.
هنوز پیدا می‌شوند کسانی که دوست ندارند در پیام‌های دیجیتالشان از ایموجی‌ها استفاده کنند، اما به‌هرحال، مردم تصمیم خودشان را گرفته‌اند. روزانه بیش از ۶ میلیارد ایموجی میان انسان‌ها رد و بدل می‌شود. تحقیقات و سرمایه‌گذاری‌های گسترده روی آنها انجام می‌شود و نفوذ آنها از نفوذ زبان انگلیسی در جهان بیشتر شده است. ایموجی‌ها چه کمکی به ما می‌کنند و چرا این‌قدر محبوبمان شده‌اند؟
پس چه کسی نگهبان‌ها را نگهبانی کند؟
گفته می‌شود که در دورۀ «پساحقیقت» زندگی می‌کنیم: امواج توجیه، دروغ و مزخرفات از همه جهت بر ما حمله‌ورند. باید در خودمان شکاکیت بپروریم و هر حرفی را صحت‌سنجی کنیم، حتی صحت‌سنج‌ها را هم صحت‌سنجی کنیم. ولی فیلسوف بریتانیایی، سیمون بلک‌برن، با تردید به این ادعا می‌نگرد و می‌گوید این گمان که ما «پسا-»فلان هستیم نوستالژی دوران گذشته‌ای را در خود دارد که شاید خود آن گذشته هم افسانه باشد. به نظر بلک‌برن «پساشرم» و «پسااعتماد» شاید صفت‌های بهتری برای روزگار ما باشند.
بیش از صد سال پیش، زیمل، جامعه‌شناس آلمانی، در مقاله‌ای هشدار داد که انسان‌ها در کلان‌شهرها توانایی توجه و تمرکز خود را از دست می‌دهند و نگاهی خاکستری بر آنها چیره می‌شود، اما هیاهوی بی‌پایان زندگی، در قرن اخیر، مداوماً رو به افزایش بوده است. چنانکه گاهی حس می‌کنیم دنیا دارد به یک ویران‌شهر عظیمِ تکنولوژیک تبدیل می‌شود. چگونه می‌شود حدی از تمرکز و تأمل را در این غوغا حفظ کرد؟
قدرت چطور از فاجعه سود می‌برد؟
مشهورترین کتاب نائومی کلاین، «دکترین شوک»، روزنامه‌نگاری تحقیقیِ بی‌نظیری است دربارۀ طوفان کاترینا. یکی از بازیگران اصلی آن طوفان، مایکل پنس، به لطفِ انتصابات عجیب و غریبِ ترامپ، امروز برای جهان نامی آشناست. پنس از بزرگترین رهبران چیزی است که کلاین «سرمایه‌داری فاجعه‌مدار» می‌نامد. سرمایه‌داری‌ای که حالا نه مناطقِ حاشیه‌ای بحران‌زده، که گویی کل جهان را تهدید می‌کند.
روایتی از خلق «دنیای اسلام» به‌عنوان یک کلّ یکدست
تا اوایل قرن نوزدهم متفکران اروپایی همچنان ارزیابی‌های مثبتی از اسلام داشتند. مثلاً گوته از پیامبر اسلام به‌عنوان سومین منبع الهام خود یاد می‌کرد. اما، در نیمۀ دوم قرن نوزدهم، دیدگاهی بسیار متفاوت ظهور می‌کند، نگرشی که اسلام را مخالف خرد می‌دانست و پیشرفت‌های اعراب را به تأثیر آریایی‌ها و غیرمسلمانان نسبت می‌داد. استاد مطالعات اسلامی، اسماء افسرالدین، کتاب جدیدی را بررسی کرده که دلایل این تغییر شگرف در نگرش‌های اروپاییان به مسلمانان را کاویده است.
استوارت هال: متفکر فرهنگ عامه‌پسند
این روزها که بحث دربارۀ جایگاه و تأثیر هنرمندان عامه‌پسند در کشورمان داغ است، بهتر است استوارت هال را جدی بگیریم. هال در سال ۱۹۸۳، سلسله‌ای از سخنرانی‌ها را در دانشگاه ایلینوی ارائه کرد که توضیح و تبیینی بودند از مفهومِ جدیدی که از «فرهنگ» ساخته بود. او ده‌ها سال اجازۀ انتشار آنها را نداده بود زیرا از چیزی می‌ترسید که خودش «نظریه‌پرستی» می‌نامید. حالا سه‌سال پس از مرگ او، این سخنرانی‌ها به چاپ رسیده‌اند.
اقتصادان‌ها می‌گویند اقتصاد علمی تمام‌عیار است: بی‌طرف و مبتنی بر شواهد عینی. اما به‌سختی می‌توان این ادعا را پذیرفت، بیش از همه به دلیلِ اختلافاتی که بینِ مکتب‌های مختلف اقتصادی در جریان است. هر مجموعه‌ای از داده‌ها، مجموعۀ رقیبی دارد که صحتش را به خطر می‌اندازد و شانه‌به‌شانۀ هر نظریه‌ای، نظریه‌ای بدیل ایستاده است. به‌همین‌دلیل، اقتصاددانان‌ها برای فراگیر شدنِ استدلال‌های خود، باید مثل مبلغان مذهبی یار جمع کنند. اما شباهت اقتصاد به دین، به همین مسئله محدود نمی‌شود.
شیرینی شگفت‌انگیزترین مزه‌ای است که ما انسان‌ها تجربه می‌کنیم. زندگی ما با شیرینیِ شیر مادر آغاز می‌شود و با شیرینی‌هایی که در مراسم ترحیممان مصرف می‌شود به پایان می‌رسد. به همین خاطر است که فراهم‌شدن امکان تولید انبوه شکر در دوران مدرنْ زندگیِ روزمرۀ ما را نیز تغییر داده است. امروزه عامۀ مردم چنان به شکر وابسته‌اند که هرچه در تولید و توزیع شکر اثر بگذارد به مسئله‌ای سیاسی تبدیل می‌شود. اما این تولید انبوه با رنج عظیم میلیون‌ها انسان ممکن شد.
زندگی پس از آرماگدون: اثر روانی عمیق جنگ جهانی دوم
شاید فقط برخورد یک شهاب‌سنگ غول‌آسا، یا هجوم زامبی‌ها و آدم‌فضایی‌ها بتواند زندگیِ بشر را بیش از جنگ جهانی دوم تغییر دهد. جنگی که در آن صدمیلیون سرباز جنگیدند و بیش از هر ستیزِ دیگری در طول تاریخ کشته و زخمی بر جای گذاشت. اما این‌ها سطحی‌ترین تأثیرات این جنگ است. ترس‌ها، امیدها، آرمان‌شهرها و ویران‌شهرهایی که این جنگ در ذهنِ انسان‌ها کاشت یا خراب کرد، هنوز که هنوز است دارد بر زندگی ما تأثیر می‌گذارد.
جرمی بنتام جایی گفته: «انساِن بهنجارْ مغازه‌دار مدرن است، به‌ویژه مغازه‌دار انگلیسی.» در آستانۀ قرن بیستم، پاره‌ای از موشکاف‌ترین ذهن‌های دورانْ مخالف این سخن بودند. مارکس، داستایوسکی، نیچه، فروید و دیگران تصویری از انسان به دست می‌دادند که علاوه‌بر سویه‌های عقلانی، رانه‌ها و غریزه‌های غیرعقلانی دارد. اما پس از فروپاشی شوروی، گویی همگان این بخش از تاریخِ تفکر دربارۀ انسان را کنار گذاشتند. ولی دیگر چنین امکانی وجود ندارد: بی‌عقلی به صحنۀ تاریخ بازگشته است.
فیلسوف ۷۹ساله دربارۀ «جوانی» سخن می‌گوید
هر چه بیشتر با اندیشه‌های آلن بدیو آشنا باشید، از موضوع کتاب جدید او بیشتر تعجب خواهید کرد. بدیو در نوشتۀ تازه‌اش برای پسران و دخترانِ امروزی سخن گفته است. از اهمیت جشن‌های بلوغی نوشته است که طی آنها پسران به مرد تبدیل می‌شدند و به فواید ازدواج و مادری برای دختران پرداخته است و ورای این‌ها، به لیبرالیسمی تاخته است که پسرها را برای همیشه کودک و دخترها را برای همیشه بزرگسال نگه می‌دارد.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
اولین برخوردها مهم است، اما چرا؟
ایمی کادی، روان‌شناس اجتماعی دانشگاه هاروارد، یکی از پربازدیدترین سخنرانی‌های تِد تا امروز را ایراد کرده است. او که ابتدا علاقه‌ای به روان‌شناسی نداشت، پس از تصادفی مهیب، «تصادفاً» جذب این رشته شد. کادی که دربارۀ نحوۀ فهم ما از دیگران پژوهش می‌کند، معتقد است اصلی‌ترین نقش در ارزیابی ما از دیگران را دو مفهوم بازی می‌کند: صمیمیت و توانمندی. اما این دو مفهوم ساده چگونه جواب اینهمه سوال پیچیده را خواهند داد؟
عشق تجربه‌ای است بی‌همتا، شور و لذتی وصف‌ناشدنی و درد و حرمانی تسلی‌ناپذیر. عشق بر ما هجوم می‌آورد و ذهن و ضمیرمان را تسخیر می‌کند. گویی چیزی است غریزی، نه ارادی. عشق چیست و چه بر سر ما می‌آورد؟ احتمالاً نزدیک‌ترین تجربۀ انسانی به عشقْ اعتیاد است. آزمایش‌های متعددی بر یکسانی این دو تجربه در فعالیت‌های مغزی ما صحه می‌گذارد.
دستپاچگی، ضایع‌شدن، خجالت‌زدگی، معذب‌شدن در موقعیت‌های ناجور؛ مثلاً وقتی می‌خواهید دو نفر را به هم معرفی کنید، ولی اسمشان را فراموش می‌کنید؛ یا زمانی‌که برای دست دادن دست دراز می‌کنید اما طرف مقابل صورت‌تان را بوس می‌کند. همۀ ما کمابیش چنین تجربیاتی داریم ولی به نظر می‌رسد بعضی‌ها همیشه در این موقعیت‌ها قرار می‌گیرند و کلاً مستعد دستپاچگی هستند. روان‌شناسی در کتاب جدیدش با عنوان «دست‌وپا چلفتی» توضیح می‌دهد چرا بعضی‌ها بیشتر مستعد این لحظات خجالت‌آور هستند.
فیلسوف ۷۹ساله دربارۀ «جوانی» سخن می‌گوید
هر چه بیشتر با اندیشه‌های آلن بدیو آشنا باشید، از موضوع کتاب جدید او بیشتر تعجب خواهید کرد. بدیو در نوشتۀ تازه‌اش برای پسران و دخترانِ امروزی سخن گفته است. از اهمیت جشن‌های بلوغی نوشته است که طی آنها پسران به مرد تبدیل می‌شدند و به فواید ازدواج و مادری برای دختران پرداخته است و ورای این‌ها، به لیبرالیسمی تاخته است که پسرها را برای همیشه کودک و دخترها را برای همیشه بزرگسال نگه می‌دارد.
دوگانۀ دینی و سکولار را سکولارها ساخته‌اند
الیزابت شیکمن هرد تحصیلاتش را در دو حوزۀ به‌ظاهر بی‌ربط ادامه داده است: دین و روابط بین‌الملل. همین نگاه بین‌رشته‌ای او را متوجه تغییری جالب‌توجه در مواجهۀ پارادایم‌های روابط بین‌الملل با مسئلۀ دین کرد. روابط بین‌الملل پیش‌تر هیچ نامی از دین به میان نمی‌آورد، اما حالا دین را به‌مثابۀ مؤلفه‌ای تأثیرگذار در سرگذشت سیاست‌ها و دولت‌ها به رسمیت می‌شناسد. حال سؤال اصلی کتاب جدید او این است: کدام دین؟ به روایت چه کسی؟ و برای چه هدفی؟
خوب یا بد، علم هنوز چندان نمی‌تواند در آشکارساختن جزئیات رازها به ما کمک کند، اما در کل دارد از طبیعت رازها سردرمی‌آورد. برای مثال، طبق یکی از مطالعات اخیر، یک فردِ عادی سیزده راز دارد که پنج‌تای آنها را هرگز با کسی در میان نگذاشته است. پژوهشی دیگر می‌گوید: مردم بیش از آنکه در موقعیت‌های اجتماعی درگیر رازهایشان باشند در خلوت خود با آنها کلنجار می‌روند؛ و این کلنجار رفتن، بیش از پنهان‌کاری، به آرامش آنها لطمه می‌زند.
چگونه ایمان خود به دموکراسی را بازیابیم؟
تجربۀ مردم از حضور در انتخابات در سال‌های اخیر تغییر کرده است. در انتخابات اخیر ایالات متحده، بنابر یک تحقیق، هشتاد درصد از کسانی که پای صندوق رفته بودند اظهار کرده‌اند که از سیاست «متنفر»ند. چارلز تیلور می‌گوید امروزه خیلی از رأی‌ها در واقع «اعلامیه‌های بی‌اعتقادی»اند. مردم به کاندیدایی رأی می‌دهند که به او اعتقادی ندارند، صرفاً برای اینکه کاندیدایی نفرت‌انگیزتر برنده نشود. دموکراسی چرا به این وضع افتاده است؟
سرمایه‌داری به سبک اپل در برابر سرمایه‌داری به سبک گوگل
اپل و گوگل روزبه‌روز بیشتر در بازارهای مختلف به هم می‌خورند: از تلفن‌های هوشمند گرفته تا دستگاه‌های صوتی خانگی، ولی توجه چندانی نثار بزرگترین تلاقی اپل و گوگل نشده است. این دو شرکت رویکردهای کاملاً متفاوتی به سهام‌داران خود و آینده‌شان دارند: یکی به تقاضاهای سرمایه‌گذاران تن می‌دهد و دیگری قدرت را در چنگ بنیان‌گذاران نگه می‌دارد. این ماجرا فقط به تفاوت دو شرکت مهم دنیا مربوط نیست، بلکه بیانگر نکته‌ای مهمتر است: تجسم دو الگوی بدیل از سرمایه‌داری که آیندۀ اقتصاد را شکل خواهد داد.
