نسخۀ صوتی: از کابل تا سیسیل: روایت خالد حسینی از مهاجران سرگردان
مریخ با زمین فرقی ندارد، آنجا هم کسی امیدوار نیست
«کسی نیست دربارهٔ حشرات با او حرف بزنم، و به همین خاطر دارم دق می‌کنم». این حرف را داروین در زمانی زد که کسی آنچنان به حشرات اهمیت نمی‌داد. صحبت دربارهٔ حشرات و نقش مهم آنها در حفظ زندگی جانداران کرهٔ زمین چند سالی است بر سر زبان‌ها افتاده. اما اواخر ۲۰۱۷، پژوهشی در آلمان انجام شد که می‌گفت، طی سی سال اخیر، جمعیت گونه‌های بسیاری از حشرات هشتاد درصد کاهش یافته است. گویا وقتش است کمی برای آنها نگران شویم.
آیا استارتاپ‌ها دلشان به حال فقرا می‌سوزد؟
امروز هرکسی چند برنامۀ دیجیتال روی گوشی‌اش دارد که می‌تواند با آن تاکسی کرایه کند، غذا بخرد، هتل رزرو کند یا حتی پرستار بگیرد. این برنامه‌ها بازی دوسربُردند: هم افرادِ نیازمند کار پیدا می‌کنند و هم مشتریان با حداقل هزینه به مقصودشان می‌رسند. «اوبر» و «ایربی‌ان‌بی» جزو اولینِ این استارتاپ‌ها در دنیا بودند. اما یک نگرانی بزرگ: اگر این استارتاپ‌ها، به‌طمع سود بیشتر، بتوانند واسطه‌های دسترسی به خدمات یا همان افراد محتاج کار را حذف کنند، آن وقت چه کسی می‌خواهد آنها را متوقف کند؟
حرفهای فیلسوف فرانسوی را بشنو، ولی به آنها عمل نکن
یکی از مهم‌ترین دوران‌هایی که دیدرو از سر گذراند، ایام مشورت‌دادن به ملکۀ روسیه بود. به‌رغم توصیه‌های گاه‌وبی‌گاه دیدرو، و محبت کاترین کبیر به او، هیچ‌کدام از آن مشورت‌ها عملی نمی‌شد. کاترین به او نوشت: «نتیجۀ اصول والای شما کتاب‌هایی خوب است و اقداماتی بد». در چشم ملکه، خیالات روشنفکرانۀ او به‌هیچ‌وجه با واقعیت نمی‌ساخت و نتایج شومی به بار می‌آورد، مثل عصر وحشت که پس از انقلاب فرانسه رخ داد. اگر حق با ملکۀ روس باشد، پس چرا امروز باید به دیدرو اهمیت بدهیم؟
فصل آخر «بازی تاج‌وتخت» شروع شد؛ به امید آنکه در آخر همه‌چیز نابود شود
فصل آخر «بازی تاج‌وتخت» بالاخره شروع شد. داستان پیچیده و جذابی که طی این سال‌ها خیلی از ما را جان به لب کرده است. سریالی وحشیانه که هر شخصیت محبوبی در آن قصابی می‌شود و از میان می‌رود. بااین‌حال، هنوز امیدهایی باقی است. جان اسنوی شجاع و دنریس زیبا و قدرتمند باقی مانده‌اند و حامی انسان‌ها در برابر دوزخیان و مردگان‌اند. آیا این نمایش طولانی شر و قساوت، نهایتاً با پایانی آرام تمام می‌شود؟ یک استاد علوم سیاسی امیدوار است چنین نشود.
چرا باید سراغ کتاب‌هایی بروید که از آنها متنفرید؟
با کتابی که از آن متنفرید، معمولاً چه می‌کنید؟ می‌اندازیدش دور یا پرتش می‌کنید یک‌گوشه‌ای یا اصلاً به فکر خریدش نمی‌افتید. اما کتاب‌بازهای حرفهای از این کارها نمی‌کنند. آنها به استقبال کتابی می‌روند که از موضوعش متنفرند، طرح‌جلدی دارد که حالشان را بر هم می‌زند، و دست‌زدن به کاغذش برایشان چندش‌آور است. البته که نمی‌خواهند خودآزاری کنند. خواندن این کتاب‌ها، تا آخرین کلمه، ما را به انتقاد و تیزبینی عادت می‌دهد و اصلاً به ما می‌فهماند که چطور باید کتاب بخوانیم.
پرونده: آینشتاین چطور سلبریتی شد؟
دو روز پیش، دانشمندان به‌کمک شبکه‌ای از هشت رادیوتلسکوپ عکسی را منتشر کردند که احتمالاً برای همیشه در تاریخ بماند: تصویر یک سیاه‌چاله، چیزی که حدود صدسال پیش با نظریۀ نسبیت عام توسط آلبرت آینشتاین پیش‌بینی شد و اهمیت پیدا کرد. این روزها، البته مثل همیشه، نام آلبرت آینشتاین با روایت‌هایی رازآمیز دربارۀ نبوغ او دهان به دهان می‌چرخد، به‌طوری که انگار این نابغه از دنیایی دیگر آمده باشد. در این پرونده، چند نوشتۀ کوتاه از سرگذشت شهرت او را می‌خوانیم.
میشل اوباما چطور به ستارۀ راک تبدیل شد؟
میشل اوباما، حتی زمانی که باراک اوباما رییس‌جمهور آمریکا بود، صرفاً در سایهٔ همسرش زندگی نمی‌کرد. با این‌حال، شاید هیچ کس فکر نمی‌کرد که او روزی با نگارش زندگی‌نامه‌اش، «میشل اوباما شدن»، به جایگاه یک ستارهٔ مشهور دست یابد. این روزها نه تنها کتاب او در صدر فهرست پروفروش‌ترین‌ها جا خوش کرده که حضورش تضمین‌کنندهٔ افزایش مخاطبان هر برنامهٔ تلویزیونی یا مراسم اهدای جایزه شده است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد اگر میشل اوباما سال آینده نامزد ریاست‌جمهوری شود، ترامپ را شکست خواهد داد.
آیا مردم به آن چیزی می‌رسند که شایسته‌اش هستند؟
دانشمندان می‌گویند عواطف یک نوزاد در اولین لحظه‌ها و روزهای تولدش شکل می‌گیرد، دقیقاً حین دورانی که او هیچ حق انتخابی ندارد. علاوه‌برآن، این نوزادِ بیچاره هیچ‌کدام از صفاتش را «خودش» انتخاب نمی‌کند: نه خانواده، نه طبقهٔ اقتصادی، نه محل زندگی و نه خیلی چیزهای دیگرش را. اما به سن قانونی که می‌رسد مسئول آدمی می‌شود که هست. انگار گلوله‌ای باشد که از یک توپ پرتاب شده و حالا، در میان این پرواز، از خواب بیدارش کرده باشند. چقدر می‌شود او را مسئول موفقیت یا شکست‌های زندگی آینده‌اش دانست؟
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
باروری مساعدتی، فناوری‌های ژنتیک و ژنومیک، و زندگی خانوادگی
در طول قرن‌ها، جوانب زیادی از زندگی خانوادگی از حیطۀ علم و توانایی ما خارج بوده است: تعداد بچه‌ها، نازایی، جنسیت بچه‌ها، تشخیص قطعی پدر در دعواهای حقوقی، نسب‌شناسی و... اما تحولات فناورانه امروز ما را به مرزی رسانده‌اند که بتوانیم بچه‌هایمان را «طراحی» کنیم. اما چنین توانایی‌هایی بر زندگیِ اجتماعی ما چه تأثیری خواهد داشت؟ آیا مفهوم پدر و مادر، آنگونه که برای ما آشنا بوده است، در حال از بین رفتن است؟
«زنجیرۀ جهانی مراقب» تعبیری است که اولریش بک، برای توصیفِ شیوۀ درهم‌تنیدگی وظایفِ خانوادگی در جهانِ امروز به کار می‌برد. زنانی در فیلیپین، اوکراین یا لهستان، بچه‌های خود را به همسایه‌ها و مادربزرگانشان می‌سپارند تا در خانه‌های کشورهای ثروتمند، خدمتکار شوند. بدین‌ترتیب زنانِ غربی فرصت می‌یابند تا بیرون از خانه کار و پیشرفت کنند. بدونِ مادرانِ فقیری که سال تا سال فرزندانشان را نمی‌بینند، برابریِ زنان و مردان در غرب ناممکن است.
نطفۀ جامعه‌شناسی در بحبوحۀ انقلاب صنعتی بسته شد. شاید به همین دلیل بود که جامعه‌شناسان اولیه به «تولید» بسیار بیشتر از «مصرف» اهمیت می‌دادند. آنها یا به مصرف بی‌اعتنا بودند یا آن را نکوهش می‌کردند. اما هر چه جلو رفته‌ایم، مصرف اهمیت بیشتری پیدا کرده است. نسلِ جدید جامعه‌شناسان این موضوع را از جوانب گوناگون کاوش کرده‌اند، اما هنوز راه‌های نرفتۀ بسیاری باقی است. جرج ریتزر در این مقاله مروری جامع بر نظریه‌های مختلف دربارۀ مصرف ارائه کرده است.
کودکی را تصور کنید که در کشوری عقب‌مانده در آمریکای لاتین زندگی می‌کند و مسئولیتِ بزرگ‌کردن او را به مادربزرگش سپرده‌اند. مادر این کودک در ایتالیا از پیرمردی تنها مراقبت می‌کند، زیرا فرزندانِ پیرمرد در استرالیا زندگی می‌کنند. این وضعیت پیچیدگیِ مسئلۀ «مراقبت» در جهانِ نابرابر و جهانی‌شدۀ ما را نشان می‌دهد. این خانواده‌های دور از هم را چطور باید فهمید؟ برای مطالعۀ آنها چه مفاهیمی لازم است؟ و آیندۀ آنها به کدام سو می‌رود؟
سیاست‌گذاری عمومی و خانواده‌ها
پس از جنگ جهانیِ دوم، دولت‌های رفاه تلاش کردند تا با سیاست‌گذاری‌های اجتماعی به زندگی خانوادگی مردمشان کمک کنند. این سیاست‌گذاری‌ها معمولاً شامل حمایت‌های مالی به نان‌آورِ خانواده می‌شد؛ اما همزمان مشکل دیگری وجود داشت: کمبود نیروی کار. بنابراین همین دولت‌ها به‌شکلِ روزافزونی زنان را به ورود به بازار کار تشویق کردند. با افزایش اشتغال زنان، خانواده‌ها با معضل تازه‌ای رو‌به‌رو شدند: چه کسی باید از بچه‌ها مراقبت کند و به کارهای خانه برسد؟
مصرف دارد از سر و روی ما بالا می‌رود. هر دقیقه‌ای از شبانه‌روز، هر جا که باشید و هر علاقه‌ای که داشته باشید، گزینه‌هایی برای مصرف جلوی پای شماست. جامعۀ امروز تفاوت بسیاری دارد با جامعه‌ای که متفکران منتقدِ دهه‌های ۶۰ و ۷۰، آن را «جامعۀ مصرفی» نامیده بودند. ژیل لیپووتسکی، فیلسوف و جامعه‌شناس فرانسوی می‌گوید ما اکنون در عصر فرامصرفی به سر می‌بریم. عصری که سازمان‌دهی طبقاتی مصرف به‌هم‌ریخته و مصرف همگانی شده است.
مرز میان «پدر خوب» و «پدر بد» چطور تعیین می‌شود؟ به‌طور سنتی مهم‌ترین وظیفۀ پدر تأمین معاش خانواده بوده است و پدری که از عهدۀ این کار برمی‌آمد، در مجموع پدری خوب محسوب می‌شد، اما امروزه مجموعه‌ای از ویژگی‌های رفتاری و اخلاقی، انتظار شریک‌شدن در امور خانه و تربیت فرزندان، داشتن شغلی آبرومندانه و اقامت نزد خانواده نیز جزء لازمه‌های «پدر خوب» بودن شده است. این انتظارات ایفای نقش پدر را سخت‌تر از همیشه کرده است.
تحلیل حواس و رابطۀ امر فیزیکی با امر روانی
نتایج درخشان علم فیزیک در دورۀ مدرن، تنها محدود به حوزۀ فیزیک نیست، بلکه علوم دیگری را نیزدر بر می‌گیرد. اما فیزیک، با وجود پیشرفت قابل توجه، تنها بخشی از بدنۀ مشترک و بزرگ‌تر دانش است و با ابزارهای فکریِ محدودش -که برای اهداف و مقاصد محدود و خاصی ایجاد شده است- قادر به پرداختن به تمامی موضوعاتِ محوریِ مورد بحث نیست؛ وقتی به این امور می‌اندیشیم درمی‌یابیم که این گرایش در نظر ما نباید به‌کلی مناسب باشد.
ادیان ابراهیمی پیوندی ناگسستنی با مفاهیم خانواده، نسل و تولیدمثل دارند که در هستۀ الهیات آنها قرار می‌گیرند. این ادیان عمیقاً پدرسالار هستند و لذا دگرگونی معاصر خانواده، زندگی و جایگاه زنان اثرات عمیقی بر رویه‌های رسمی دینی داشته‌اند. همچنین، تغییرات اجتماعی و تکنولوژیک شرایط مساعد را برای گونه‌های جدیدی از روابط خانوادگی، جنسی و تولیدمثلی خلق کرده‌اند که چالشی رادیکال هم برای ادیان سنتی و هم برای شکل‌های متعارف خانواده محسوب می‌شوند.
آیا تمدنی زوال‌یافته می‌تواند دوباره بازسازی شود؟
در سال‌های اخیر، بعد از چاپ کتاب مجادله‌برانگیز «برخورد تمدن‌ها» نوشتۀ هانتینگتون و ارائۀ تز گفت‌وگوی تمدن‌ها در مقابل آن، دوباره بحث از تمدن در محافل آکادمیک رایج شده است. طی قرن گذشته، بسیاری از متفکران مسلمان، احساس کرده‌اند تمدن اسلامی رو به زوال رفته است و تلاش کرده‌اند تا راهکارهایی برای احیای دوبارۀ آن ارائه دهند. آیا احیای تمدن، خواستی نوستالژیک برای بازگشت به گذشته است؟ یا آرمانی مترقی برای حفظ هویت و ارزش‌های جمعی؟
خانوادۀ کودک: چشم‌اندازی کودک‌محور
جامعه‌شناسی خانواده تا امروز همواره کودکان را ذیلِ مسائل پدر و مادرهایشان حساب کرده است. اما دیدگاه‌های نوین معتقدند کودکان بیش از آنچه ما تصور می‌کنیم از اوضاع و احوالِ خانواده‌هایی که در آن زندگی می‌کنند باخبرند. آنها مشکلات مالی یا ضیقِ وقت پدر و مادر برای مراقبت از آنها را می‌فهمند و به آنها واکنش نشان می‌دهند. راستی، تصور کودکان دربارۀ خانواده‌ای که در آن زندگی می‌کنند چیست؟ چگونه می‌توان این تصور را مطالعه کرد؟
هفت نظامِ اصلی خانواده در دنیا
آیا در پی طوفان بی‌امان جهانی‌سازی، خانواده و مسائل و مشکلات آن نیز در سراسرِ جهان شبیهِ هم شده است؟ پژوهش‌های کلان جهانی در جامعه‌شناسی خانواده این مسئله را تأیید نمی‌کنند. خانواده‌ها با سرعتِ زیاد در حال دگرگونی‌اند، اما هنوز تفاوت‌های شایان‌توجهی در نقاط مختلف دنیا وجود دارد. گوران تربورن، متخصص تاریخ خانواده، در این مقاله هفت نظامِ اصلی خانواده را در جهان از هم تمایز داده است و اصلی‌ترین خصیصه‌های آنها را برشمرده است.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | صفحه بعد » |
مریخ با زمین فرقی ندارد، آنجا هم کسی امیدوار نیست
هر وقت از جهان و مافیها ناامید می‌شویم، یک ایدهٔ رادیکال در ذهنمان جرقه می‌زند: کاش بمبی همه‌چیز را ویران می‌کرد، تا می‌شد جهان را ازنو ساخت. اما زمانی که پای انسان به فضا باز شد، این ناامیدی شکل دیگری به خود گرفت: زندگی در مریخ. مریخ گناهان تاریخ را به دوش نمی‌کشد و سطحش بکر و دست‌نخورده است. نقشه‌اش را هم مالکان آمازون و تسلا جلوتر برایمان کشیده‌اند. اما اگر آن مریخ شبیه همین زمین خودمان شود، به کدام سیارهٔ دیگری کوچ کنیم؟
فصل آخر «بازی تاج‌وتخت» شروع شد؛ به امید آنکه در آخر همه‌چیز نابود شود
فصل آخر «بازی تاج‌وتخت» بالاخره شروع شد. داستان پیچیده و جذابی که طی این سال‌ها خیلی از ما را جان به لب کرده است. سریالی وحشیانه که هر شخصیت محبوبی در آن قصابی می‌شود و از میان می‌رود. بااین‌حال، هنوز امیدهایی باقی است. جان اسنوی شجاع و دنریس زیبا و قدرتمند باقی مانده‌اند و حامی انسان‌ها در برابر دوزخیان و مردگان‌اند. آیا این نمایش طولانی شر و قساوت، نهایتاً با پایانی آرام تمام می‌شود؟ یک استاد علوم سیاسی امیدوار است چنین نشود.
انگار حتی سکولارها دلشان برای کلیسا تنگ شده است
فرانسوی‌ها وقت چندانی در کلیسا نمی‌گذرانند و کشورشان رسماً یکی از بی‌دین‌ترین کشورهای اروپاست. پس شاید باشند پاریس‌نشینانی که حضور یک کلیسای غول‌آسا و نهصدساله در میان شهر صرفاً رنگ‌وبوی خرافات قدیمی را برایشان تداعی کند. اما وقتی شب گذشته کلیسای نوتردام در آتش سوخت، همهٔ نگاه‌ها با نگرانی به سمت قلب شهر خیره شد. انگار حتی سکولارها دلشان برای کلیسا تنگ شده بود. واقعاً دیشب در نوتردام چه اتفاقی افتاد؟
«کسی نیست دربارهٔ حشرات با او حرف بزنم، و به همین خاطر دارم دق می‌کنم». این حرف را داروین در زمانی زد که کسی آنچنان به حشرات اهمیت نمی‌داد. صحبت دربارهٔ حشرات و نقش مهم آنها در حفظ زندگی جانداران کرهٔ زمین چند سالی است بر سر زبان‌ها افتاده. اما اواخر ۲۰۱۷، پژوهشی در آلمان انجام شد که می‌گفت، طی سی سال اخیر، جمعیت گونه‌های بسیاری از حشرات هشتاد درصد کاهش یافته است. گویا وقتش است کمی برای آنها نگران شویم.
آیا استارتاپ‌ها دلشان به حال فقرا می‌سوزد؟
امروز هرکسی چند برنامۀ دیجیتال روی گوشی‌اش دارد که می‌تواند با آن تاکسی کرایه کند، غذا بخرد، هتل رزرو کند یا حتی پرستار بگیرد. این برنامه‌ها بازی دوسربُردند: هم افرادِ نیازمند کار پیدا می‌کنند و هم مشتریان با حداقل هزینه به مقصودشان می‌رسند. «اوبر» و «ایربی‌ان‌بی» جزو اولینِ این استارتاپ‌ها در دنیا بودند. اما یک نگرانی بزرگ: اگر این استارتاپ‌ها، به‌طمع سود بیشتر، بتوانند واسطه‌های دسترسی به خدمات یا همان افراد محتاج کار را حذف کنند، آن وقت چه کسی می‌خواهد آنها را متوقف کند؟
چرا باید سراغ کتاب‌هایی بروید که از آنها متنفرید؟
با کتابی که از آن متنفرید، معمولاً چه می‌کنید؟ می‌اندازیدش دور یا پرتش می‌کنید یک‌گوشه‌ای یا اصلاً به فکر خریدش نمی‌افتید. اما کتاب‌بازهای حرفهای از این کارها نمی‌کنند. آنها به استقبال کتابی می‌روند که از موضوعش متنفرند، طرح‌جلدی دارد که حالشان را بر هم می‌زند، و دست‌زدن به کاغذش برایشان چندش‌آور است. البته که نمی‌خواهند خودآزاری کنند. خواندن این کتاب‌ها، تا آخرین کلمه، ما را به انتقاد و تیزبینی عادت می‌دهد و اصلاً به ما می‌فهماند که چطور باید کتاب بخوانیم.
میشل اوباما چطور به ستارۀ راک تبدیل شد؟
میشل اوباما، حتی زمانی که باراک اوباما رییس‌جمهور آمریکا بود، صرفاً در سایهٔ همسرش زندگی نمی‌کرد. با این‌حال، شاید هیچ کس فکر نمی‌کرد که او روزی با نگارش زندگی‌نامه‌اش، «میشل اوباما شدن»، به جایگاه یک ستارهٔ مشهور دست یابد. این روزها نه تنها کتاب او در صدر فهرست پروفروش‌ترین‌ها جا خوش کرده که حضورش تضمین‌کنندهٔ افزایش مخاطبان هر برنامهٔ تلویزیونی یا مراسم اهدای جایزه شده است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد اگر میشل اوباما سال آینده نامزد ریاست‌جمهوری شود، ترامپ را شکست خواهد داد.
آیا مردم به آن چیزی می‌رسند که شایسته‌اش هستند؟
دانشمندان می‌گویند عواطف یک نوزاد در اولین لحظه‌ها و روزهای تولدش شکل می‌گیرد، دقیقاً حین دورانی که او هیچ حق انتخابی ندارد. علاوه‌برآن، این نوزادِ بیچاره هیچ‌کدام از صفاتش را «خودش» انتخاب نمی‌کند: نه خانواده، نه طبقهٔ اقتصادی، نه محل زندگی و نه خیلی چیزهای دیگرش را. اما به سن قانونی که می‌رسد مسئول آدمی می‌شود که هست. انگار گلوله‌ای باشد که از یک توپ پرتاب شده و حالا، در میان این پرواز، از خواب بیدارش کرده باشند. چقدر می‌شود او را مسئول موفقیت یا شکست‌های زندگی آینده‌اش دانست؟
کتاب‌خواندن در چهل‌سالگی چه فرقی با بیست‌سالگی دارد؟
در بیست‌سالگی همه‌چیز پیش چشممان ممکن به نظر می‌رسد. زندگی جلوی رویمان است و قرار است نویسنده‌ای معروف، تاجری ثروتمند یا دانشمندی دوران‌ساز شویم. سیری‌ناپذیریم و وقتی سراغ کتاب‌ها می‌رویم با فراغ بال هر چه پیش آید می‌خوانیم. اما وقتی پا به سن می‌گذاریم، وقتی به قفسۀ کتاب‌فروشی‌ها نگاه می‌کنیم، حسرتی شیرین و غمی سنگین بر دلمان می‌نشیند. کتاب‌هایی را می‌بینیم که قبلاً خوانده‌ایم، کتاب‌هایی که می‌دانیم دیگر هرگز نخواهیم خواند و آینده‌ای که دیگر در آن اتفاق عجیبی نخواهد افتاد.
وقتی در مترو ایستاده‌ایم و میلۀ بالای سرمان را چسبیده‌ایم، افکار رنگ و وارنگ از ذهنمان می‌گذرد. اینکه کاش صندلی‌ای برای نشستن بود، کاش زودتر می‌رسیدیم یا نگرانی بابت اینکه کسی روی کفشِ گران‌قیمت‌مان پا بگذارد یا لباسمان چروک شود. اما تامی تاملینسون، روزنامه‌نگار آمریکایی، فقط به چیزی غریب فکر می‌کرد: اگر تعادلم را از دست بدهم و روی کس دیگری بیفتم، زنده خواهد ماند؟
ویرجینیا ولف؟ اسنوب! همینگوی؟ ضدزن! داستایفسکی؟ یهودی‌ستیز!
وقتی رمانی قدیمی را دستمان می‌گیریم، ممکن است خیلی زود از سطح نازل عقاید اخلاقی نویسنده برآشفته شویم. نگاه‌های او را متعصبانه یا نادرست بدانیم و احساس کنیم کتابی که نوشته است ارزش خواندن ندارد. اما نکته اینجاست که اگر ما با معیارهای اخلاقی امروز خودمان سراغ نویسندگان قدیمی برویم، نه‌تنها برجستگی آثار آنها را درنمی‌یابیم، بلکه فراموش می‌کنیم که خودمان نیز، همچون آنها، در بسترِ فرهنگی زمانۀ خودمان محصوریم.
چت‌های بیهوده، به روایت زبان‌شناسان
اگر چند روزی در توییتر، اینستاگرام یا هر شبکۀ اجتماعیِ دیگری پرسه بزنید، مداوماً با آدم‌های منتقدی رو‌به‌رو می‌شوید که می‌گویند سطح بحث‌ها خیلی پایین آمده و دیگر هیچ‌کس حرف جدی نمی‌زند و همه شده‌اند کارشناس و حرف‌هایی شبیه این. این انتقادات ریشه در تصور خاصی از زبان دارند که می‌گوید زبان ابزاری است برای انتقال «افکار و اندیشه‌ها». اما اگر اساساً هدف از حرف‌زدن، نه انتقال پیام، که صرفاً لذت‌بردن از معاشرت و پیوند با دیگران باشد چه؟
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
تکنولوژی چگونه تصور انسان از خودش را تغییر داد؟
سال‌هاست که پیتر گالیسون همزمان مشغول فلسفه و فیلم و فیزیک است و به تکنولوژی نیز فکر می‌کند. گالیسون می‌گوید تا وقتی چیزی را در فیلم نبینم، نمی‌توانم درباره‌اش فلسفه‌ورزی کنم. پس وقتی دربارۀ تاریخ تکنولوژی حرف می‌زند، نباید توقع داشته باشیم کلمات عجیب‌وغریب فلسفی از او بشنویم. او به‌دنبال اتفاقات جزئی و ملموسی است که در ابتدای قرن بیستم رخ داد و تکلیف انسان را با تکنولوژی و خودش معلوم کرد: از مأموران سانسور روسی گرفته، تا ضدهوایی ارتش انگلستان.
خودخواهیِ بشر از کدام نقطۀ تاریخ شروع شد؟
به جهان اطراف نگاه کنید. رقابت در این جهان موج می‌زند، رقابت برای مقام بالاتر، لذایذ بیشتر، و سودهای خیره‌کننده. اگر می‌خواهی پیشرفت کنی، نباید به فکر دیگران باشی، فقط خودت را ببین که در مرکز عالمی. اما دیوید ووتن معتقد است انسان‌ها همیشه این‌قدر بی‌رحم و خودخواه نبوده‌اند. تاریخ خودخواهی حدوداً از قرن هجدهم و با تفسیری خاص از طبیعت انسان شروع می‌شود: با نظریۀ سیاسی نیکولو ماکیاوللی، ایدۀ اقتصادی آدام اسمیت، و نگاه اخلاقی تامس هابز.
دانشگاه‌ها چگونه نابرابری را در جامعه تشدید می‌کنند؟
دانشگاه‌های دولتی از کسی پول نمی‌گیرند و، به همین دلیل، مخصوص طبقۀ خاصی در جامعه نیستند. اما میشل لامو، جامعه‌شناس دانشگاه هاروارد، می‌گوید ورود به این دانشگاه‌ها و ادامۀ تحصیل در آنها طوری سازمان‌دهی شده که تنها گروه خاصی از جامعه می‌توانند آن را تجربه کنند. آزمون ورودی، نظام نمره‌دهی، زندگی در خوابگاه، شرکت در جلسات دانشگاهی، همه و همه، به تبعیض و نابرابری دامن می‌زنند. لامو، طی این گفت‌وگو، پنج کتاب کلیدی را دربارۀ نابرابری آموزشی بررسی کرده است.
چرا ازدواج‌ها موفق می‌شوند یا شکست می‌خورند؟
تا چند دهه پیش، ازدواج عملی ضروری برای بقا بود. مخصوصاً برای زنان، تأمین اولیه‌ترین نیازها، مثل سرپناه و غذا، خارج از چارچوب‌های ازدواج فوق‌العاده دشوار بود. ولی این روزها ازدواج غیرضروری‌تر از همیشه است، بااین‌حال، نمی‌توان گفت که غیرضروری‌بودن، آسان‌ترش هم کرده است. ازدواج موفق، هنوز هم کمیاب است، اما اگر موفق شوید، باید واقعاً به خودتان تبریک بگویید. چرا که احتمالاً دارید یکی از بهترین ازدواج‌های تاریخ بشر را تجربه می‌کنید.
چطور شبکه‌های اجتماعی به جنگ‌افزار تبدیل شدند؟
بسیاری از پروژه‌هایی که ابتدا به منظور اهدافی نظامی راه‌اندازی شده بودند، بعدها برای کسب درآمد نیز به کار گرفته شدند، از پودر پنیر بگیرید تا جی.پی.اس. اما شبکه‌های اجتماعی گویا مسیر برعکس را طی کرده‌اند. پلتفرم‌هایی که از اساس برای کسب سود طراحی شده بودند، حالا به بخشی جدایی‌ناپذیر از هر اقدام سیاسی و نظامی تبدیل شده‌اند. وضعیتی که به تعبیر نویسندگان کتابی جدید باعث شده است کل جهان به میدان نبردی دائمی تبدیل شود.
هاروکی موراکامی: برای رسیدن به روشنایی، باید از تاریکی گذر کنید
هاروکی موراکامی هفتادساله است. هر روز، چهار صبح بیدار می‌شود، پنج‌شش ساعت می‌نویسد و سپس نُه کیلومتر می‌دود. تنها یکی از رمان‌هایش، در اولین سال انتشار، ۳.۵ میلیون نسخه فروش رفته. خودش خبر ندارد چرا این‌همه مردم دوستش دارند، اما می‌داند محبوبیتش بی‌ربط به عجیب‌بودن اتفاقات قصه‌هایش نیست: ماهی‌هایی که از آسمان می‌بارند و گربه‌هایی که در خیابان گم می‌شوند. می‌گوید «در رمان‌نوشتن نباید خیلی چون‌وچرا کرد، من به تاریکیِ ناخودآگاهم می‌روم و با دست پُر از آنجا برمی‌گردم. نتیجه‌اش می‌شود رمان‌هایی که نوشته‌ام».
گفت‌وگو با فرانسیس فوکویاما: بعد از «پایان تاریخ» چه خواهد آمد؟
فوکویاما را هر جا پیدا می‌کنند فوراً از او می‌پرسند «آیا انتخاب ترامپ هیچ تغییری در باور او به نظریۀ ’پایان تاریخ‘ ایجاد نکرده؟». او هم بی‌حوصله و خسته می‌گوید: نه، نکرده. فوکویاما گرچه از ترامپ عصبانی است، اما بحران این روزهای جهان غربی را چیز دیگری می‌داند: آدم‌ها در دوران جدید دچار بحران هویت‌اند. او در کتاب جدیدش می‌پرسد: «لیبرال‌دموکراسی شاید بتواند صلح و رونق به ارمغان بیاورد، اما اگر صلح و رونق بی‌هویتی را درمان نکند، چه؟»
گفت‌وگو با اقتصاددانی که معتقد است آموزش عمومی کلاً بی‌فایده است
از وقتی یادمان می‌آید، در حال تحصیل بوده‌ایم. دوازده سال از دبستان تا دبیرستان و بعد هم دانشگاه. مداوماً به ما گفته‌اند که اگر درس نخوانی، به جایی نخواهی رسید. اما زندگی واقعی، به خیلی‌هایمان نشان داده است که تحصیلات ربط چندانی ندارد به جایگاهی که در جامعه خواهیم داشت. آیا همین یک نکته، کافی نیست که در فایدۀ آن همه درس‌خواندن شک کنیم؟ اقتصاد می‌گوید کافی است، اما فلسفه مخالف است.
گفت‌وگو با اسلاوی ژیژک: به من احترام نگذارید، کتاب‌هایم را بخوانید
اگر بگویید «ماست سفید است» ژیژک یک کتاب پانصد صفحه‌ایِ غیرقابل‌فهم می‌نویسد تا با حرفتان مخالفت کند. اما از آن طرف هم، اگر ژیژک بگوید «ماست سفید است» مطبوعات پر می‌شود از مخالفتِ چپ‌ها و راست‌ها، محافظه‌کارها و لیبرال‌ها و تقریباً همه و همه. ژیژک جنجالی‌ترین فیلسوف زندۀ دنیاست و با این‌حال ادعا می‌کند هیچ‌چیز نمی‌گوید جز چیزهای خیلی معمولی. در این گفت‌وگو او دربارۀ کتاب‌ها، ایده‌ها و زندگی‌اش حرف می‌زند.
به خدای فلسفه اعتقاد ندارم، اما دلم برایش تنگ می‌شود
افلاطون باور داشت آنکه فلسفه می‌ورزد به خدا شبیه می‌شود. ارسطو نیز در پایان کتاب اخلاقش هدف آدمی را در «خدمت به خدا و تعمق در او» تعریف می‌کرد و اسپینوزا آن هدف را «عشق عقلانی به خدا» می‌دانست. از سوی دیگر، کانت نیز عقل را نقد می‌کرد تا جایی برای ایمان باز کند و هگل دین و فلسفه را کاملاً در یک خط سیر می‌دید. این‌ها بزرگ‌ترین متفکران تاریخ‌اند، پس چرا فیلسوفان بی‌دین‌ترین و سکولارترین انسان‌ها معرفی می‌شوند؟
سوتلانا آلکسیِویچ: فقط عشق می‌تواند ما را که آغشتۀ نفرتیم نجات دهد
کتاب‌های سوتلانا آلکسیویچ نوشته‌هایی عجیب و تکان‌دهنده‌اند. خودش آنها را رمان می‌داند، اما رمان‌هایی که در واقع از هزاران صدای واقعی، از سال‌ها مصاحبه با دیگران ساخته شده‌اند، رمان‌هایی که نویسنده در آنها شبیهِ کسی است که سوار قطاری شده است و دارد از پنجره به دنیای بیرون می‌نگرد. آلکسیویچ در این مصاحبه از درک پیچیدۀ خود از واقعیت می‌گوید و از پروژه‌های جدیدی که دارد روی آنها کار می‌کند: کتاب‌هایی دربارۀ عشق و مرگ.
آزمایشگاهی به نام دموکراسی؛ گفت‌وگو با اتین بالیبار
اتین بالیبار، فیلسوف فرانسوی، از چهره‌های برجستۀ پسامارکسیسم در دوران ماست. نژادپرستی از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری اوست و هشدار می‌دهد که ترکیب این گرایش فکری با بازگشت تمایلات ملی‌گرایانه و اوج‌گرفتن سیاست‌های شبه‌فاشسیتی آیندۀ نگران‌کننده‌ای را برای ما رقم خواهد زد. بالیبار در این مصاحبه علاوه بر تشریح دیدگاه خود دربارۀ دنیای امروز، از کتاب‌های قبلی و دوران دانشجویی خود نیز یاد می‌کند.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
حرفهای فیلسوف فرانسوی را بشنو، ولی به آنها عمل نکن
یکی از مهم‌ترین دوران‌هایی که دیدرو از سر گذراند، ایام مشورت‌دادن به ملکۀ روسیه بود. به‌رغم توصیه‌های گاه‌وبی‌گاه دیدرو، و محبت کاترین کبیر به او، هیچ‌کدام از آن مشورت‌ها عملی نمی‌شد. کاترین به او نوشت: «نتیجۀ اصول والای شما کتاب‌هایی خوب است و اقداماتی بد». در چشم ملکه، خیالات روشنفکرانۀ او به‌هیچ‌وجه با واقعیت نمی‌ساخت و نتایج شومی به بار می‌آورد، مثل عصر وحشت که پس از انقلاب فرانسه رخ داد. اگر حق با ملکۀ روس باشد، پس چرا امروز باید به دیدرو اهمیت بدهیم؟
زندگی روزمرۀ ما دارد در صابون غرق می‌شود. آداب و رسوم بهداشتی از ما می‌خواهند مدام خودمان را بشوییم و از هر چیزی که شاید آلوده باشد بگریزیم. مت ریکتل، گزارشگر برندۀ جایزۀ پولیتزر، در کتاب جدید خود، می‌پرسد آیا این حد از تمیزی بیش از آنکه نتیجۀ علم باشد، حاصل تبلیغات کمپانی‌های شوینده نیست؟ این سؤال وقتی جدی‌تر می‌شود که بدانیم در دهه‌های اخیر آلرژی‌ها و بیماری‌های خودایمنی که احتمالاً به تمیزیِ افراطی ربط دارند، سر به فلک کشیده‌اند.
وقتی می‌خواهید تصمیم بزرگی بگیرید، به عواقبش فکر نکنید
وقتی داروین می‌خواست ازدواج کند، تصویر خیال‌انگیزی در ذهن داشت: «همسری خوب و مهربان که روی مبل نشسته، آتشی که روشن است، و شاید موسیقی و کتابی هم در کار باشد». به همین اندازه کارتونی و غیرواقعی. اما می‌شود پرسید: مگر چه کار دیگری از دستش برمی‌آمد؟ مگر ما آدم‌ها پیش از اینکه کارهای بزرگ را واقعاً تجربه کنیم، چقدر می‌توانیم هزینه‌فایده‌شان را سبک‌سنگین کنیم؟ و حتی بیشتر از آن: چه می‌دانیم در آینده چه چیزی می‌تواند اوضاع را بهتر کند؟
الگوریتم‌های پیچیده‌تر، انسان‌های ساده‌لوح‌تر؟
در دهه‌های اولیۀ قرن بیستم، یکی از بهترین راه‌ها برای تبدیل شدن به خبرنگاری مشهور، کاری بود که به آن «کثافت‌کاوی» می‌گفتند: تعقیب شرکت‌های بزرگ نفتی و معدنی و افشای تخلفات، فسادها و ظلم‌های آنها. دنیای سیلیکون‌ولی نیز کثافت‌کاوان خودش را دارد. منتقدانی که نشان داده‌اند چطور دنیای جدید آنلاین جمع وسیعی از مشاغل فرهنگی را به خاک و خون کشیده است. اما ادوارد تنر، معتقد است بسیاری از استدلال‌های این منتقدان ایراد واحدی دارد: نزدیک‌بینی تاریخی.
مرگ حقیقت؛ آیا پراگماتیسم به شکاکیت می‌رسد؟
همیشه دعوا بوده که آیا پراگماتیسم ربطی به حقیقت دارد یا نه. فیلسوفان بسیاری بی‌تعارف می‌گویند هیچ ربطی ندارد. مثلاً راسل می‌گفت اگر پراگماتیسم درست باشد، تعیین‌کنندۀ نهاییِ مباحثِ متافیزیکی توپ و خودروهای زرهی خواهد بود. این یعنی پراگماتیسم اصلاً فلسفه نیست، یا صریح‌تر بگوییم: شکاکیت و سفسطه است. اما دیو مایر ادعای بزرگی دارد. او می‌گوید می‌توان خوانشی از پراگماتیسم داشت که هیچ واقع‌گرایی‌ای بدون آن کامل نیست.
ادوار لویی، نویسندۀ ۲۶سالۀ فرانسوی، سال‌هایی را به یاد می‌آورد که از پدر خود متنفر بود، کارگر کارخانه‌ای روستایی که جز سکوت و خشونت و بی‌عاطفگی از او چیزی ندیده بود. ادوار بزرگ شد و پدرش پیر و بیمار. در گذر سال‌ها او مرحله به مرحله دید که چطور خشونتی که در کودکی بر او تحمیل می‌شد، شمه‌ای بود از خشونتی عظیم و طاقت‌فرسا که در درجۀ اول بر پدرش تحمیل می‌شد. پدر او خود قربانی خشونتی بود که اعمال می‌کرد.
بهتر است قبل از آدمکشی کمی مطالعه کنید
برخلاف آن‌چیزی که در فیلم‌های سینمایی گانگستری می‌بینید، آدمکشی کار آسانی نیست. کارامدی سلاح‌های گرم و علی‌الخصوص تپانچه‌ها بسیار پایین است. در واقع تنها ۳۰درصد از ترورهایی که با سلاح‌گرم انجام می‌شود به نتیجه می‌رسد. مشکلات دیگری هم هست: آدم‌هایی که اشتباهی کشته می‌شوند، قاتل‌هایی که بعد از قتل نمی‌دانند چه کنند و احساسات و عذاب‌وجدان و اینطور چیزها. راه‌حل جدید دولت آمریکا پهپاد است. حالا با پهپادها دوران جدیدی از ترور آغاز شده است.
آیا آزمایش‌های روان‌شناختی می‌توانند به سؤالات فلسفۀ هنر پاسخ دهند؟
چرا یک نقاشی اصل را با نسخه‌ای جعلی که با آن مو نمی‌زند برابر نمی‌دانیم؟ چه ارزشی در اصالت یک اثر هنری نهفته است؟ این یکی از پرسش‌های معمول در فلسفۀ هنر است و نظریه‌پردازان گوناگونی دربارۀ آن اظهارنظر کرده‌اند. فرمالیست‌ها ماجرا را در زیبایی‌شناسی می‌بینند، اما والتر بنیامین ترجیح دادن اثرِ اصل را نه به زیبایی‌شناسی، بلکه به تاریخی که پشت آن اثر نهفته است برمی‌گرداند. گروهی از محققان با طراحی آزمایش‌هایی تلاش کرده‌اند تا به این دست پرسش‌ها پاسخ‌هایی تجربی‌تر بدهند.
به یک مرشد خودیاری نیاز دارید؟ سراغ ارسطو بروید
انسان‌ها از دوران باستان وجود عواطفی نیرومند را در خودشان کشف کرده بودند: خشم، شهوت، حرص، حسادت و خیلی چیزهای دیگر. ارسطو برای اولین‌بار به‌جای آنکه حکم به خوبی یا بدی این عواطف بدهد، تلاش کرد تا همه‌شان را به کار بگیرد تا نوعی «تعادل طلایی» بسازد که به فرد کمک کند تا بهترین کسی بشود که می‌تواند. کتابی جدید معتقد است این راهبرد واقعاً ما را به هدفی می‌رساند که کتاب‌های خودیاری دائم از آن صحبت می‌کنند: زندگی رضایت‌مندانه.
اگر مدیر گوگل بشوی، لزوماً خوشبخت نخواهی شد
برخی کتاب‌های «موفقیت» و خودیاری طوری نصحیت می‌کنند که گویا اگر میلیون‌ها خواننده‌شان به آن دستورات عمل کنند، همه‌شان جای مدیر گوگل یا حداقل مایکروسافت را می‌گیرند. فارغ از طنز این توصیه‌ها، نتیجۀ عمل به آنها چیزی جز رنج و عذاب دائمی نیست. تحقیقات نشان می‌دهند مشاغلِ سطحِ بالاتر غالباً حس خوشبختیِ بیشتری به همراه نمی‌آورند و میزان درآمد هم که از حد بگذرد صاحبان خود را از لذات بسیاری محروم می‌کند. آیا، با دورانداختن این کتاب‌ها، باید قید رضایت از زندگی را هم بزنیم؟
صدای زنان روستایی در شب طنین انداخت
مری هگلند، انسان‌شناس آمریکایی، به ایران آمده بود تا دربارۀ اقتصاد روستاها تحقیق کند، غافل از اینکه به فاصلۀ چندماه شاهد انقلابی بزرگ خواهد بود. او در روستایی به نام علی‌آباد در نزدیکی شیراز مستقر شد و با تمرکز بر فعالیت زنان روستایی، حال و هوای انقلاب در آن روستا را ثبت کرد. زنانی که قدم به قدم به بازیگران سیاسی پرشوری تبدیل شدند که از مردان نیز پیشی گرفته بودند. بخشی از کتاب روزهای انقلاب مری هگلند را می‌خوانید.
دانشگاه‌ها در خدمت نایک و آدیداس
یکی از طنزهای دنیای آکادمیک این است که حامی مالی پروژۀ اولیۀ نوام چامسکی در دانشگاه، ارتش ایالات متحده بوده است. در آن دوران، سازمان‌های نظامی و دولتی از مهم‌ترین حامیان دانشگاه‌های بزرگ بودند، اما امروز این نهادها جای خودشان را به برندها و شرکت‌های چندملیتی داده‌اند. کتابی جدید داستان سرمایه‌گذاری‌های نایک، آدیداس، کوکاکولا و دیگر برندها را در دانشگاه‌های بزرگ آمریکا روایت کرده است. فرایندی که طی آن دانشگاه به خادم یک تولیدکنندۀ کفش یا نوشابه تبدیل می‌شود.
| « صفحه قبل | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۱۰ | صفحه بعد » |
