_{♦ برای مطالعۀ هر یک از مطالب پرونده، بر روی تیتر آن‌ها کلیک کنید.}

• چطور دربارۀ جاهایی که هرگز نرفته‌ایم حرف بزنیم؟
_{پی‌یر بایار می‌گوید در حرف‌زدن از سفر همیشه داستان‌پردازی و تخیل جای مهمی دارد}

مارکو پولو مشهورترین جهانگردِ تاریخ است. شرح شگفت‌آور سفرهای او به چین و ماچین برای قرن‌ها در ذهن و زبان غربیان زنده بود. اما واقعیت آن است که احتمالاً او هیچ‌گاه از مرزهای قسطنطنیه جلوتر نرفته است. راستش را بخواهید، شاید اصلاً از ونیز هم بیرون نیامده باشد. درواقع این قدرت تخیل و هنر روایتگری اوست که سفرنامۀ او را این‌قدر پرآوازه کرده است. اما نکته اینجاست که هیچ سفرنامه‌ای خالی از داستان نیست.

• چرا ذهن آدمیزاد خیال‌پردازی می‌کند؟
_{ما بخش زیادی از زندگی خود را صرف تمرکز دربارۀ هرچیزی جز زمان حال می‌کنیم}

اغلبِ داستان‌هایی که انتخاب می‌کنیم، با تجربیاتی هماهنگ‌اند که در زندگی روزمره از آن‌ها لذت می‌بریم و گاه همراه‌اند با همدلی با قهرمانی خیالی که کار خوشایندی می‌کند. اما رایج‌ترین داستان‌ها همسو با تجاربی ناخوشایندند. بسیاری از ما مجذوب وحشت می‌شویم: داستان‌های هولناک مرده‌های متحرک، آدم‌خوارها، قاتلان زنجیره‌ای و اتاق‌های شکنجه. بعضی غم را ترجیح می‌دهند: مرگ مادری جوان از سرطان، خیانت، ازدست‌دادن و رنج‌های واقعی بشری. ما برای تجربیاتی پول می‌دهیم که تنمان را می‌لرزانند و اشکمان را درمی‌آورند. اما چه ارزشی دارد که این‌همه وقت برای فکرکردن به رویدادهای ناخوشایند و غیرواقعی صرف کنیم؟ چه لذتی در آن‌ها نهفته است؟

• علمِ نوظهورِ خیال‌بافی
_{به‌نظر می‌رسد خیال‌بافی اتلاف وقت است، کاری که باید از آن حذر کرد. اما خیال‌بافی عملاً می‌تواند به ایده‌های خلاقانه بیانجامد}

فرهنگ ما می‌گوید خیال‌بافی کار آدم بیکار است. آدمی که موضوع مشخصی ندارد که روی آن تمرکز یا کار کند. این روزها بیکارها زیادند، ولی بازار خیال‌بافی چندان مشتری ندارد. چرا که خیال‌بافی علاوه بر بیکاری نیازمند چیز دیگری هم هست: تنهایی. خیال‌بافی را معمولاً چیزی منفی قلمداد کرده‌اند، با این‌حال، مغز ما بدون حدی از آن، عملاً کارکردهای مهمی را از دست می‌دهد.

• سرمایه‌داریِ خیال‌انگیز
_{بررسی کتاب آینده‌های خیالی؛ آرزوهای واهی و پویایی سرمایه‌داری نوشتهٔ ینس بکرت}

سرمایه‌داری و ادبیاتْ نقطۀ اشتراک بزرگی دارند: خیال‌پردازی‌های بی‌پایان. اما جالب است که تا امروز کمتر محققی روی این جنبۀ ادبیِ سرمایه‌داری تحقیق کرده است. ینس بکرت، جامعه‌شناس آلمانی، با کمک‌گرفتن از ادبیات تلاش کرده است نشان دهد خیال‌پردازی چطور در محاسبات اقتصادی ایفای نقش می‌کند. اما چیز دیگری هم در میان است: این خیال‌پردازی‌ها معمولاً به‌سودِ آدم‌هایی اندک و به‌ضررِ انبوهی از مردم‌اند.

• چه می‌شد اگر…؟
_{گمانه‌زنی‌های تاریخی درس‌های مهمی دربارۀ تاریخ به ما می‌دهند و تمرینی مفید برای مورخان هستند}

مورخان دانشگاهی بحث‌کردن از خلافِ واقع‌ها را وقت تلف کردن می‌دانند. یکی از علت‌های این بیزاری این است که خلافِ واقع‌ها هیچ کاری با شواهد ندارند، در حالیکه نوشتن دربارۀ تاریخ به شیوۀ آکادمیک، متکی به تنظیم منابع دست اول و دست دوم است و قضاوت دربارۀ کار مورخ بر اساس تفسیرهایش از شواهدِ موجود است. اما معدودی از مورخان، اخیراً، استدلال‌هایی قانع‌کننده عرضه داشته‌اند مبنی بر اینکه خلافِ واقع‌گرایی می‌تواند برای خوانندگان، دانشجویان و نویسندگان مفید باشد. آن‌ها می‌گویند گمانه‌ورزی تاریخی می‌تواند تمرینی مفید برای مورخانی باشد که می‌خواهند به گونه‌ای عمیق به انگیزه‌ها و روش‌های خویش بیندیشند.

• آزمایش‌های خیالیِ ما چه ربطی به واقعیت دارند؟
_{برای دانشمندشدن فقط به یک صندلی راحتی نیازمندیم، نه آزمایشگاه‌های غول‌پیکر}

دانشمندان وقتی می‌خواهند نظریه‌ای را ثابت کنند، اول آن را در ذهن خود مجسم می‌کنند. اغلب اوقات هم، تجسمشان با واقعیت جور درمی‌آید. مثلاً آینشتاین، قبل از ارائۀ نظریۀ نسبیت، خودش را در حال سقوط از یک بلندی تصور کرد و فهمید که انسان‌ها در حال سقوط وزنشان را احساس نمی‌کنند. واقعاً اگر این تخیل‌ها واقعیت را به ما نشان می‌دهند، آنگاه می‌توانیم یک نتیجۀ هولناک بگیریم: اینکه دانش از درون ذهن ظهور می‌کند، نه از نوعی منبع خارجی.

• بچه‌ها از افسانه‌های تخیلی بیشتر از داستان‌های واقعی یاد می‌گیرند
_{داستان تخیلی کاری ورای میخ‌کوب کردن کودکان انجام می‌دهد}

برای مدت‌ها بازی‌کردن و حرف‌زدن کودکان با موجودات تخیلی، فرازمینی و جادویی هم برای والدین و هم برای محققان دغدغۀ فکری بوده است. آن‌ها فکر می‌کردند که این خیال‌پردازی‌ها در خوش‌بینانه‌ترین حالت فقط برای سرگرمی و تخلیۀ انرژی‌ است و هیچ هدف خاصی پشت سرشان نیست. یا در حالت بدبینانه تصور می‌کردند که خیال‌پردازی‌های کودکان حواس آن‌ها را به شکلی واقعاً خطرناک از ارتباط و فهمِ جهان واقعی پرت می‌کند. تحقیقی جدید فهم ما را از این موضوع تغییر می‌دهد.

• اگر کودکم دوست خیالی داشت باید چه کنم؟
_{دوست‌های خیالی چیزهایی دربارۀ درک مسئلۀ دوستی در ذهن کودکان به ما می‌آموزد}

ما کودکان زیادی را در سنین قبل از مدرسه مطالعه کردیم؛ چراکه آن‌ها درمورد هم ‌نشین خیالی خودشان صحبت می‌کنند. ما شواهد زیادی در تحقیقات داریم که نشان می‌دهد کودکانِ خیلی بزرگ‌تر از این سن هم هم‌نشین خیالی دارند؛ اما آن‌ها درونی هستند و درموردشان زیاد صحبت نمی‌کنند. ممکن است آن‌ها کمی برای گفتن دربارۀ دوست خیالی‌شان مردد باشند؛ اما به‌هرحال آن‌ها را دارند.

• آیا باید نگران دوستان خیالی کودکان باشیم؟
_{مارجری تیلور، روان‌شناسِ رشد، درکِ ما را از همراهان خیالی زیرورو می‌کند}

اواخر دهۀ ۸۰ پل هریس، روان‌شناس دانشگاه هاروارد، پژوهشی در زمینۀ تخیل کودکان انجام داد. او در پژوهش خود جعبه‌ای خالی به بچه‌ها داده بود و از آن‌ها خواسته بود خیال کنند که هیولایی داخل آن است. هریس توضیح داد که بعضی بچه‌ها بااینکه دیده بودند جعبه خالی است، باز هم می‌ترسیدند به آن نزدیک شوند. پژوهش هریس این سؤال را برای مارجری تیلور، روان‌شناس رشد، مطرح کرد که آیا بچه‌هایی که دوستان خیالی دارند، فکر می‌کنند رفیقان نامرئی‌شان واقعی‌اند؟ بعدها تیلور کتابی با عنوان «همراهان خیالی و کودکانی که آن‌ها را خلق می‌کنند» نوشت. کتاب او حاوی تمام چیزهایی بود که تا آن زمان دانشمندان دربارۀ قوۀ خیال کودکان دریافته بودند.