اَنگِس دیتون، برندۀ نوبل اقتصاد، کیست؟

انگس دیتون، استاد اسکاتلندیِ دانشگاه پرینستون، برنده جایزۀ نوبل اقتصاد ۲۰۱۵ شد. جایزه نوبل اقتصاد را بانک مرکزی سوئد در ۱۹۶۸ برای یادبود آلفرد نوبل تأسیس کرد. ارزش جایزۀ نوبل اقتصاد ۸ میلیون کرون سوئدی معادل ۶۳۷ هزار پوند و ۹۷۸ هزار دلار است. سایر جوایز نوبل (۵ رشته) را خودِ آلفرد نوبل در ۱۸۹۵ بنیان گذاشته بود. دیتونِ ۶۹ ساله، در ادینبورو به‌دنیا آمد (او هفتۀ آینده هفتاد ساله خواهد شد) و در همان مدرسه‌ای (فِتِس کالج) تحصیل کرد که نخست‌وزیر سابق انگلستان، تونی بلر، درس می‌خواند. مدرک دکتری‌اش را از دانشگاه کمبریج دریافت کرد و مدتی نیز آنجا تدریس می‌کرد. پس از آن ابتدا به دانشگاه بریستول و سپس به حومۀ نیویورک مهاجرت کرد و تابعیت دوگانه گرفت. دیتون اکنون استاد اقتصاد و اموربین‌الملل کرسی دوایت دی آیزنهاور در دانشکدۀ امور ‌بین‌الملل وودرو ویلسون در دانشگاه پرینستون است.

کمیتۀ نوبل دوشنبه ۱۲ اکتبر اعلام کرد: کار او تأثیر بسزایی در سیاست‌گذاری عمومی داشته است. مطالعات او به دولت‌ها نشان داد که گروه‌های مختلف اجتماعی، چگونه به تغییرات مالیاتی واکنش نشان می‌دهند. آکادمیِ سلطنتیِ علوم سوئد نیز اعلام کرد «برای طراحی سیاست اقتصادی که رفاه را افزایش و فقر را کاهش دهد، ابتدا باید انتخاب‌های مصرفیِ فرد را بفهمیم. تحقیق او با مرتبط‌کردنِ انتخاب‌های فردی با پیامد‌های جمعی، منجر به تحول در حوزه‌های اقتصاد خرد، کلان و توسعه شده است».

دیتون در کتاب اخیرش، فرار بزرگ: سلامت، ثروت و ریشه های نابرابری، استدلال ‌می‌کند که تجزیه و تحلیل داده‌های اقتصادی نشان می‌دهد که گرچه اکثر مردم دنیا با افزایش درآمدهای ملی، از نظر سلامت و ثروت بهره‌مند شده‌اند، همچنان گروه‌های فراونی هستند که از این قافله جامانده‌اند.

کار دیتون تکمله‌ای است بر مطالعاتِ توماس پیکتی و آنتونی اتکینسون، که هر دو نامزد دریافت نوبل اقتصاد بودند. تمرکز پژوهش او بر رابطۀ ثروت و نابرابری درآمدی است و الگوهای مخارج مصرف‌کننده را بررسی می‌کند تا رشد نابرابری در سلامت و بهروزی را نشان می‌دهد.

کتاب فرار بزرگ، که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، نشان می‌دهد که نابرابری در طی ۲۵۰ سال گذشته چگونه گسترش یافت. یک سال پس از آن، کتاب پرفروش پیکتی، سرمایه در قرن بیست‌و‌یکم، به زبان انگلیسی منتشر شد و به لحاظ حجم تقریبا دو برابر کتاب دیتون است. کتاب پیکتی به دلیل تجزیه و تحلیل تاریخی همان موضوع شهرت دارد؛ با این همه، این دو کتاب با هم تفاوت دارند و نسخۀ فرانسوی کتاب پیکتی همزمان با اثر انگوس دیتون منتشر شد.

خلاصه‌کردن نتیجۀ یک عمر فعالیت این دانشمند در چند سطر کار بسیار دشواری است. اما «آکادمی سلطنتی علوم سوئد» با این فایل پی‌.دی‌.اف چهار صفحه‌ای کار بسیار فوق‌العاده‌ای انجام داده است:

۱) «نظام تقاضای دیتون» سهم عمده‌ای در ردیابی این موضوع داشت که چگونه تغییرات مالیاتی مصرفِ کالاهای گوناگون را تغییر می‌دهد؛ و در این خلال کدامین گرو‌های اجتماعی بهره‌مند یا زیانمند می‌گردنند.
۲) شاید او را بیش از همه با نظریۀ «تناقض دیتون» می‌شناسند: اینکه شوک‌های ناگهانی در درآمد، موجب شوک‌هایی برابر در مصرف نمی‌شود. مطابق آمار و اطلاعات، سطوح مصرف به آرامی تغییر می‌کند، حتی اگر تغییرات ناگهانی در آمد رخ بدهد. اما خود دیتون «تناقض دیتون» را حل کرد. راه‌حل او برای این مساله مطالعۀ همزمان درآمد و مصرف افراد بود و نه درنظر گرفتن درآمد متوسط.
۳) او بجای استفاده از داده‌های اقتصادیِ مجموعِ کل، در بهره‌گیری از داده‌ها در سطحی فردی پیشگام بود.
۴) او روش اندازه‌گیری فقر را تغییر داد.
۵) او دربارۀ «تله‌های فقر» تحقیق کرد، دربارۀ پاسخ به این پرسش که مردم فقیرند به این دلیل که گرسنه‌اند (و نمی‌توانند به‌اندازۀ کافی کار کنند) یا گرسنه‌اند بخاطر اینکه فقیرند.

در سابقۀ پژوهشی دیتون برخی عناوین جالب نیز به چشم می‌خورد. مثلاً در تحقیق مشترکی با آرتور استون در سال ۲۰۱۳، آنها مدعی شدند که افراد سالخورده‌ای که با جوانانی کمتر از ۱۸ سال زندگی می‌کنند از زندگی کمتر لذت می‌برند و خشم و استرس بیشتری را تجربه می‌کنند. یا در پژوهش دیگری در سال ۲۰۰۹ او دریافت که انتظار می‌رود افراد بلند قد خوشحال‌تر باشند و درآمد و تحصیلات بیشتری داشته باشند.

انگس دیتون صرفا با مسائل آکادمیک و اقتصادی درگیر نیست. او که از پدر انگلیسی و مادری اسکاتلندی زاده شده، مخالف استقلال اسکاتلند است و آن را عامل فروپاشی پادشاهی متحدۀ انگلستان می‌داند. دیتون در انتشار کتابی دربارۀ تغییرات آب‌و‌هوایی مشارکت داشته است. او در این کتاب می‌گوید شاید پیش از آن که مردم تصمیمی برای تغییر بگیرند باید برای تخریب وضعیت فعلی، میزانی از رنج و درد را متحمل شوند.

دیتون متخصص مسائل هند است. او معتقد است تلاش‌ها برای حل موضوع سوء‌ تغذیه باید متوجه تفاوت بین محاسبۀ کالری و تغذیه کافی باشد. وی در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۲ می‌گوید: تمرکز اصلی باید بر بهبود سلامت باشد و نه محاسبۀ صرف میزان کالری دریافتی افراد.

وی همچنان نابرابری و فقر را مهمترین مشکل عینی جهان می‌داند و بحران مهاجران در اروپا را به همین مساله ارتباط می‌دهد. او می‌گوید:» آنچه اکنون شاهدش هستیم نتیجه صدها سال توسعه نابرابر در جهان ثروتمند و برخوردار است.»

دیتون اخیراً در مصاحبه‌ای، تمایل ثروتمندانِ جهان برای جداکردن خودشان از کنترل حکومت را نقد کرده بود. اینکه در شهرک‌هایی محصور زندگی کنند و از نظام امنیت و سلامت مخصوص به‌خود استفاده کنند. او می‌گوید: «اشتباه است که بگوییم اگر بخت و اقبال و ثروت دیگران برای ما ضرری ندارد، پس نباید برای ما اهمیت داشته باشد (و موجب رنجش ما شود)؛ این گفته فقط به یکی از ابعاد بهروزی، یعنی پول، مشروعیت می‌دهد و سایر ابعاد آن را نادیده می‌گیرد یا انکار می‌کند؛ ابعادی نظیر ابعادی نظیر قابلیتِ مشارکت در جامعه‌ای دموکراتیک، برخورداری از تحصیلات و سلامت و قربانی‌نشدن از جانب کسانی که در جستجوی ثروت بیشترند.»

او پس از دریافت جایزۀ نوبل در کنفرانس خبری دانشگاه پرینستون گفت: «من نگرانِ جهانی هستم که در آن، قوانین را ثروتمندان می‌نویسند».

منابع: