روبات‌ها برایمان آرمان‌شهر می‌سازند یا ویران‌شهر؟

• ما مثل بچه‌هایی هستیم که دارند با بمب بازی می‌کنند
_{از دیدگاه یک فیلسوفِ دانشگاهِ آکسفورد ماشین‌های هوشمند از تغییرات اقلیمی تهدیدکننده‌ترند}

 
فیلسوفی که روزگاری می‌خواست بدنش را منجمد کند تا شاید در آینده بتواند به زندگی باز گردد، حالا رئیس موسسۀ پژوهشیِ عجیبی در دانشگاه آکسفورد است. جایی که معمولاً تا سحر پشت میزش می‌نشیند و سناریوهای ممکن برای انقراض بشر به دست ربات‌های هوشمند را پیش‌بینی می‌کند. پروفسور نیک باستروم معتقد است هوش مصنوعی همانقدر که رؤیایی است، می‌تواند کابوس‌وار هم باشد.

• با چشمان بسته به سوی آخرالزمانِ هوش مصنوعی می‌تازیم
_{ما برای کنار آمدن با فناوری آینده به‌شدت ناآماده‌ایم}

اگر سناریویی دربارۀ جهان در سال ۲۰۵۰ بشنوید که شبیه به داستان‌های علمی‌تخیلی است، احتمالاً اشتباه است؛ اما اگر سناریویی دربارۀ جهان در سال ۲۰۵۰ بشنوید که شبیه به داستان‌های علمی‌تخیلی نیست، قطعاً اشتباه است. هوش مصنوعی احتمالاً مهم‌ترین عامل تغییر در قرن ۲۱ خواهد بود و زندگی‌هایمان را ‌طوری دگرگون خواهد کرد که اکثر مردم به‌سختی قادر به تصورش هستند. اما واقعیت این است که اکثر ما همچنان درک بسیار مبهمی از هوش مصنوعی داریم. یوول هراری از میزان آمادگی ما برای رویارویی با آینده می‌گوید.

• زیست‌فناوری و هوش مصنوعی سلسله‌مراتب طبقاتی جدیدی ایجاد می‌کنند
_{نابرابری در طول قرن بیستم کاهش یافت، اما نابرابرترین جامعۀ ممکن در آینده منتظر ماست}

زندگی انسان‌ها پیش از انقلاب کشاورزی زندگی‌ای بسیار برابرتر از امروز بود. اما آغاز کشاورزی و یکجانشینی نابرابری‌های هرچه بیشتری میان انسان‌ها به وجود آورد. رفته‌رفته نابرابری به چیزی طبیعی و بدیهی تبدیل شد، تا آنکه با آغاز انقلاب‌های دوران مدرن بار دیگر جوامع تلاش برای برابری را پی گرفتند. مدرنیته می‌گفت برابری چیزی «غیرطبیعی» است و انسان‌ها همه برابرند. اما شاید عصر جدیدی در راه باشد، عصری که در آن نابرابری به چیزی «طبیعی» تبدیل شود.

• بهشت‌هایی که زشت‌تر از جهنم از آب در آمد
_{باید به آیندۀ تکنولوژیک جهان خوش‌بین بود یا بدبین؟ کتابی جدید تاریخی از این دوگانه را نوشته است}

دانشمندان و مهندسان در کنفرانس‌های خبری‌شان مدام از تکنولوژی‌های جدیدی که ساخته‌اند حرف می‌زنند و وعده می‌دهند که محصول جدیدشان دنیا را جای بهتری خواهد کرد. در مقابل آن‌ها فیلسوفان و ادیبانی هم پیدا می‌شوند که بپرسند جای بهتری برای چه کسانی؟ احتمالاً جواب این سؤال چنین است: ثروتمندان، قدرتمندان و از همه بیشتر، دیکتاتورها. مهندسان به آینده خوش‌بین‌اند، فیلسوفان بدبین. اما بالاخره حق با کیست؟

• دورانی می‌رسد که انسان اشرف مخلوقات نخواهد بود
_{بررسی کتاب هومو دئوس؛ تاریخچۀ مختصر فردا، نوشتۀ یوول نوآ هراری}

تصور اینکه کسی بتواند کتاب جدید یوول نوآ هراری را بخواند و دچار دلهره‌‌ای سرگیجه‌آور نشود دشوار است. گویی دوباره نیچه قلم به دست گرفته است و آیندۀ هراسناکِ بشر را پیش‌گویی می‌کند. با این تفاوت که، امروز، سرعت تغییرات جهان چنان افسارگسیخته است که به‌دشواری می‌توان تصوری از آینده داشت. کافی است به همین مسئله فکر کنیم: روزی که هوشِ پردازشگر‌های داده از هوشِ انسانی پیشی بگیرد، چه بر سر ما خواهد آمد؟

 • آینده‌پژوهی از جان ما چه می‌خواهد؟
_{آینده‌پژوهان گاهی حرف‌های خنده‌دار می‌زنند، اما ممکن است همین حرف‌ها آیندۀ ما را رقم بزند}

آینده‌پژوهان در نگاه اول خل‌وضع به نظر می‌رسند. اما همه‌شان از یک قماش نیستند. برخی ثروتمندانِ مرفهی هستند که دلشان می‌خواهد بدنشان را منجمد کنند تا یک روز در آینده به زندگی بازگردند، بعضی نگران آن هستند که یک هوشِ مصنوعیِ برتر انسان‌ها را زیر سلطۀ خود بگیرد. و برخی دل‌مشغول همین آدم‌های معمولی‌ای هستند که گرفتار سیستم‌های دیجیتال شده‌اند. اما اگر مسئله صرفاً بر سر قدرت و ثروت باشد چه؟

• سریال «وست‌ورلد»؛ دربارۀ خدا، آگاهی و اخلاق
_{«وست‌ورلد» ما را به تأمل دربارۀ دلالت‌های فلسفیِ هوش مصنوعی وامی‌دارد}

 
سریال «وست‌ورلد» داستان یکی از پارک‌های سرگرمی مدرن است که روبات‌هایی را در سرزمینی به‌سبک غرب وحشی جای داده تا «میزبان» و ارضاکنندۀ امیال پست انسان‌ها باشند. ولی روبات‌ها، به‌واسطۀ هوش مصنوعی پیشرفته‌شان، در مسیر کسب آگاهی و فرار از زندانی‌اند که برنامه‌نویس‌های پارک برای ذهن و جسمشان خلق کرده‌اند. این درام می‌تواند مخاطب خود را وادار کند که دربارۀ مسائلی چون خلقت، آگاهی و نیز وظایف اخلاقی ما انسان‌ها در قبال روبات‌های هوشمند تأمل کند، روبات‌هایی که شاید با ورودشان به زندگی روزمره چندان فاصله نداشته باشیم.

 • اگر مجبور نباشیم کار کنیم چه می‌شود؟
_{مروری بر دو کتاب تازه دربارۀ آیندۀ کار و امیدها و ترس‌های مربوط به آن}

فرض کنید همۀ کارهای مشقت‌بار به دوش ربات‌ها گذاشته شده است و دولت به تمام شهروندانش، برای گذراندنِ زندگی، بی‌قیدوشرط پول می‌دهد. بدین‌ترتیب، دیگر هیچ‌کس مجبور نیست کار کند. خب تا اینجا که خوشایند به نظر می‌رسد، اما از این مرحله به بعد است که مشکلاتْ خودشان را نشان می‌دهند: اگر مجبور نباشیم کار کنیم، آن موقع وقتمان را چطور باید بگذرانیم؟ لطفاً دراین‌باره فکر‌های فانتری نکنید.

• پیامد‌های اقتصادی و اجتماعی بیکاری تکنولوژیک
_{بررسی کتاب قفس شیشه‌ای؛ اتوماسیون و آمریکا نوشتۀ نیکلاس کار}

در آینده‌ای نه چندان دور نزدیک به نیمی از مشاغل ایالات متحده با ماشین‌های خودکار جایگزین خواهد شد از متصدی وام گرفته تا رانندگان تاکسی و نیروهای امنیتی. جایگزینی نیروی کار انسانی با ماشین که جان مینارد کینز از آن با عنوان بیکاری تکنولوژیک یاد می‌کند، برای خیلی از کار‌شناسان علم اقتصاد نگران‌کننده بود اما تجربۀ تاریخی نشان داد اقتصاد دچار رکود می‌شود، اتوماسیون به عنوان یکی از دلایل اصلی این امر معرفی می‌گردد و مفسران از بازگشت‌ناپذیری مشاغل سخن می‌گویند، اما در ‌‌نهایت اقتصاد مسیر معکوس را در پیش می‌گیرد و با تولید شغل، تمامی نگرانی‌ها در خصوص تأثیر ماشین ناپدید می‌شوند.

• آخرین شغلِ روی زمین
_{ویران‌شهرِ واقعی آن است که، از بیم بیکاریِ گسترده، مانع انقلاب صنعتیِ سوم شویم}

دانشمندان می‌گویند در سی سال آینده ماشین‌ها می‌توانند پنجاه‌درصدِ شغل‌های ما را در دست بگیرند. جالب‌تر اینکه ماشین‌ها همین حالا نیز کارهایی را انجام می‌دهند که یک دهه پیش باورکردنی نبود. گویا انقلاب ماشینی‌شدن با سرعتی بیشتر از تصور ما پیش می‌رود و این همان چیزی است که دست‌مایۀ انمیشین کوتاه و تأمل‌برانگیز «آخرین شغلِ روی زمین» شده است. ضمن تماشای این انیمیشن سه‌دقیقه‌ای، یادداشت کوتاه پل میسن دربارۀ عصر پساشغل را بخوانید.

• هیوبرت دریفوس: فیلسوف هوش مصنوعی
_{دریفوس استدلال می‌کرد که رؤیای هوش مصنوعی بر پایۀ چند پیش‌فرض مخدوش است}

هیوبرت دریفوس، فیلسوف سرشناس، ۲۲آوریل در ۸۲سالگی بر اثر سرطان درگذشت. دریفوس را بیشتر با کتاب تاثیرگذارش، «آنچه کامپیوتر نمی‌تواند انجام دهد»، می‌شناسند، کتابی که ابتدا مایۀ عذاب و درنهایت الهام‌بخش محققان هوش مصنوعی شد. اما دریفوس در نیم‌قرن گذشته مشارکت بیشتری در فلسفه داشت. شان کلی، استاد فلسفۀ هاروارد، دربارۀ او گفته است: «اغراق نیست اگر بگوییم دسترسی فیلسوفان انگلیسی‌زبان به متفکرانی همچون هایدگر، مرلوپونتی و میشل فوکو به لطف ترجمه و تفسیرهایی است که ابتدا دریفوس عرضه کرد.»

• این‌ها روبات‌هایی نیستند که وعده‌شان را به ما داده بودند
• ما در برابر روبات‌ها مسئولیت اخلاقیِ بیشتری داریم
• اگر یک مسافر زمان با موبایل هوشمند مواجه می‌شد
• آیا با پیشرفت تکنولوژی، وضعیت جامعه بدتر می‌شود؟
• تکنولوژی آسان و مسالۀ چند وظیفه‌گی
• تکنولوژی و جاودانگی ذهن