انگار حتی سکولارها دلشان برای کلیسا تنگ شده است

پاملا دراکرمن، نیویورک‌تایمز — دوشنبه شب بود که فهمیدم نوتردام آتش گرفته است، آن وقتی که پیرمرد غریبه‌ای در خیابان نگهم داشت. بلافاصله، آمبولانسی با بوق ممتد و سرعتی زیاد از پشت سر ما رد شد. پیرمرد، با انگشت، ستونی از دود را در دوردست نشان داد و گفت: «آمبولانس داره می‌ره نوتردام. نوتردام آتیش گرفته».

فرانسوی‌ها وقت چندانی در کلیساها نمی‌گذرانند. گرچه بیشتر جمعیت فرانسه اسماً کاتولیک‌اند، اما فرانسه رسماً یکی از بی‌دین‌ترین کشورهای اروپاست. پاریسی‌های روشنفکر و اتو کشیده غالباً دین را امری قدیمی و خرافی می‌دانند. یک وقتی، نویسنده‌ای پاریسی برایم می‌گفت خدا اواخر دههٔ شصت مرده است.

و حالا، آتشی که دارد نوتردام را می‌سوزاند انگار به جان همهٔ افراد این شهر افتاده. پهپادهای فیلم‌بردار صحنهٔ سوختن ساختمان صلیب‌شکل در شعله‌ها را نشان می‌دادند. همان زمان، رئیس‌جمهور ایمانوئل ماکرون، حوالی ساعت ۱۱:۳۰، به تلویزیون ملی آمد. درحالی‌که پشت‌سرش ساختمان کلیسا داشت می‌سوخت، از کلیسا این‌طور تعبیر کرد: «نوتردام کلیسای جامعِ همهٔ فرانسوی‌هاست، حتی آن‌هایی که یکبار هم پایشان را اینجا نگذاشته‌اند».

بخشی از این ماجراها بدین خاطر است که این کلیسای ۸۵۶ساله شاهد بخش اعظمی از تاریخ فرانسه بوده: جایی که هنری ششم تاج‌گذاری کرده و ناپلئون امپراتور شده. چند ساعت بعد از آتش‌سوزی، اخبار تلویزیون فرانسه تصاویر بسیاری از کلیسا پخش کرد، از مراسم ختم فرانسوا میتران گرفته تا چند صحنه از فیلمی که از روی گوژپشت نوتردام ویکتور هوگو ساخته شده.

گرچه اکثر پاریسی‌ها معمولاً به دیدن این کلیسا نمی‌روند و یکسری هم هیچ‌وقت این کار را نمی‌کنند، اما نوتردام صرفاً یک جاذبهٔ توریستی یا بنای تاریخی نیست، بلکه تقریباً در هر جای شهر باشی، این کلیسا را می‌بینی که در دل شهر، بر کرانهٔ رودخانه، آرام گرفته است. ساکنان پاریس شاید تا همین دوشنبهٔ اخیر اصلاً متوجه آن نبودند، اما به‌گمانم این آتش‌سوزی خاطرجمعشان کرد که در قلب شهرِ بسیار منظمشان جایی وجود دارد که به‌کلی غیرعقلانی و غیردکارتی است. حضور گوتیک و غول‌آسای نوتردام از قدیم به یادمان می‌اندازد که، در دل هر چیز، امری رازآلود و نشناختی پنهان شده.

زمان زیادی از چند شوک بزرگ دیگر، که برای پاریس رخ داد، نگذشته است: ازجمله سیل پارسال که در سن آمد و البته حملهٔ تروریستی، که در ۲۰۱۵ برایمان اتفاق افتاد.

ماکرون خطاب به ملت فرانسه گفت پاریسی‌ها «در دل به خود می‌لرزند». واقعاً تعبیر دقیقی است از احساس تهی‌شدن و فقدان. همچنین، در کنار این خسارت شدید، یک سرخوردگی و غم مشترکی هم در کار است: اینکه ما، همچون اعضای یک تمدن، نتوانستیم از چیزی گران‌بها و پُرارزش مراقبت کنیم. چند صد سال هم بگذرد، آدم‌ها دربارهٔ آتش‌سوزی سال ۲۰۱۹ صحبت خواهند کرد.

ماکرون وعدهٔ بازسازی نوتردام را داد. اما ابتدا، باید آتش را خاموش کنیم و ببینیم اصلاً چه چیزی باقی مانده است.

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را پاملا دراکرمن نوشته است و در تاریخ ۱۵ آوریل ۲۰۱۹ با عنوان «Notre-Dame Is the Burning Heart of Paris» در وب‌سایت نیویورک‌تایمز منتشر شده است. وب‌سایت ترجمان آن را در تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۹۸ با عنوان «انگار حتی سکولارها دلشان برای کلیسا تنگ شده است» و ترجمۀ علیرضا صالحی منتشر کرده است.
•• پاملا دراکرمن (Pamela Druckerman) نویسنده و روزنامه‌نگار مستقر در پاریس است. او نویسندهٔ همکار در اینترنشنال نیویورک‌تایمز است و نویسندهٔ چند کتاب، ازجمله پرورش کودک: مادری آمریکایی حکمت فرزندپروری فرانسوی را کشف می‌کند (Bringing Up Bébé: One American Mother Discovers the Wisdom of French Parenting) و هیچ بزرگ‌سالی وجود ندارد: داستان بلوغ در میان‌سالی (There Are No Grown-ups: A Midlife Coming-of-Age Story).