روزگار سخت طرفداران ایلان ماسک

مارینا کورن، آتلانتیک — ایلان ماسک به داشتن طرفداران سینه‌چاک مشهور است. آن‌ها خودروهای تسلا می‌خرند، پرتاب‌های اسپیس‌ایکس را تماشا می‌کنند و در توییتر به ستایش ماسک می‌پردازند. در نگاه این طرفداران ماسک انسانی دوراندیش، قدیس و حتی ابرقهرمان اقلیمی است. بخشی از این شهرت از آنجا ناشی می‌شود که ماسک خود را از میلیونری خورۀ اینترنت به میلیاردری باوقار در حوزۀ تولید تبدیل کرده است. براساس اسطوره‌شناسی ماسک، او حتی الهام بخش یک ابرقهرمان واقعی به نام رابرت داونی جونیور هم هست، کسی که در فیلم «مردآهنی» (۲۰۰۸) نقش تونی استارک، نابغۀ جذاب، را بازی کرده است. در پانزده‌ سال گذشته، چنانکه پیش‌بینی می‌شد جار و جنجال‌های ماسک بیشتر شده و استارکی‌های بیشتری به بار آورده، اما در این مدت، طرفدارانش فقط بدنام و بدنام‌تر شده‌اند.

تا چندماه پیش باورش غیرممکن بود که تصویرِ ماسکِ ناجی جهان در چشم طرفدارانش تار و مخدوش شود. اما این امر باورنکردنی مربوط به قبل از همه‌گیری جهانی ویروس کرونا است. در این چندماه ماسک خطرات کرونا را کم اهمیت شمرده و پیش‌بینی‌های بی‌پایه و اساسی دربارۀ تعداد آمریکایی‌هایی که به این ویروس مبتلا خواهند شد ارائه داده، همچنین به اشتباه ادعا کرده کودکان «ذاتاً» در مقابل کووید۱۹ ایمن هستند. ماسک مرتباً درخواست کرده است تا تمهیدات وسیعی که برای کاهش سرعت شیوع کرونا مقرر شده کنار گذاشته شود، اقدامی که مقامات بهداشت عمومی آن را خطرناک ارزیابی کرده‌اند. ماسک فرمان ایالتی «ماندن در خانه» را نادیده گرفته و کارخانۀ تسلای خود در کالیفرنیا را بازگشایی کرده و هزاران نفر را سرکار کشانده است. هفته ‌پیش و همزمان با ازسرگیری فعالیت‌ها، ماسک توییت کرد «من با بقیه در یک جبهه هستم، اگر قرار است کسی بازداشت شود تقاضا دارم آن فرد من باشم». (تسلا و اسپیس‌ایکس به نظرات واکنشی نشان ندادند).

توییتر پل اصلی ارتباط ماسک و عامه مردم است از جمله با طرفدارانش. در مجادله‌های دیگری که بر سر ماسک در گرفته، همیشه گروهی از همسرایان بودند که از توییت ماسک دفاع می‌کردند. مثل توییتی که برایش اتهام کلاهبرداری در پی داشت و به قیمت از کف‌دادن صندلی ریاست تسلا تمام شد. یا زمانی که به یک رانندۀ امداد گفته بود «بچه‌باز» و علیه او شکایت شد. طرفداران ماسک هیچ انتقادی را به قهرمانشان برنمی‌تابیدند.

اما حالا ماسک برای اولین‌بار، حتی نزد بخشی از طرفدارانش هم غریب مانده. صدای ناخرسندی و حتی مخالفت طرفداران در توییتر، ماسک را مستقیماً نشانه گرفته‌اند، و می‌دانند که شاید او توییت‌هایشان را ببیند. ماه گذشته، ماسک در توییتی تقاضا کرد«آمریکا را راحت بگذارید و اجازه بدهید کارگران به سر کار برگردند»، در زیر آن توییت یک آزمایشگاه کوچک ناسازگاری شناختی به راه افتاد با این مضمون که «اولین مخالفت من با قدیسم».

زبان‌نیش‌دار ماسک قبلاً از او یک شورشی دوست‌داشتنی ساخته بود، اما حالا ظاهراً او را به افعی‌ای بدل کرده که در این بحران جهانی خطرناک است. همه گیری هم مثل موشک ناگهان سر به آسمان می‌گذارد، فقط به معنایی استعاری و نجات یافتن از آن محتاج علم است. برخی طرفداران ماسک دلشان می‌خواهد که او عرصه را برای متخصصان خالی کند. شکاف‌های دیوار پرستش ماسک کم‌کم دارد خودش را نشان می‌دهد.

سراغ برخی از این طرفداران رفتم. بیشترشان مرد بودند و بین ۲۰ تا ۷۰ سال سن داشتند. این افراد شامل کسانی می‌شدند که یا سوار خودروهای تسلا می‌شدند یا دوست داشتند که سوار شوند. برخی او را قدیس می‌دانستند و برخی صرفاً عقیده داشتند که فقط خودروهای معرکه‌ای می‌سازد. همۀ آن‌ها حرفشان را با ستایش از نبوغ، بصیرت و توانایی ماسک آغاز کردند. ستایش برای انجام کارهایی که دیگران قسم خورده بودند غیرممکن است. به‌علاوه آن‌ها گفتند هیچ‌کس کامل نیست. اما، واقعاً دارد چه غلطی می‌کند؟

گاهی به نظر می‌رسد هر چه کسی باهوش‌تر باشد، احتمالش بیشتر است که روی دانش خودش در امور غیرتخصصی حساب زیادی باز کند. بن هالرت، طرفدار اسپیس‌ایکس و سهامدار تسلا به من گفت، «اگر من در ایکس تخصص دارم چرا در وای نداشته باشم؟»

هالرت عاشق صحبت دربارۀ موشک است. بهار گذشته تمام طول مسیر از اورگان تا تگزاس را درمورد موشک حرف زد، یعنی زمانی که داشت زن و بچه‌هایش را نزدیک خلیج مکزیک می‌برد تا بزرگترین موشکی که اسپیس‌ایکس تا آن زمان ساخته بود را تماشا کنند. پدربزرگ و مادربزرگ هالرت روی پروژۀ آپولو کار می‌کردند و خود هالرت گواهینامۀ خلبانی دارد. او بی‌صبرانه منتظر پرتاب فضاپیمای اسپیس‌ایکس است و آرزو می‌کند مرد پشت صحنۀ آن، ایلان ماسک، دست از توییت‌کردن بردارد.

طرفداران ماسک با کمی اغماض به من گفتند که واکنش اولیۀ او به ویروس کرونا ملایم بوده است. برای مثال ماسک در اوایل ماه مارس «وحشت از ویروس کرونا را بی‌مورد» خوانده بود. طرفداران در آن زمان فکر می‌کردند که ماسک صرفاً می‌خواسته با هجوم مردم برای خریدن دستمال توالت و ضدعفونی‌کننده شوخی کند و نه با خطر یک بیماری همه‌گیر. به موازات شدت‌گرفتن لحن ماسک طرفدارانش سعی کردند تا با احتیاط برای او استدلال بیاورند که بنابر تحقیقات، فاصله‌گذاری اجتماعی می‌تواند از سرعت شیوع ویروس بکاهد. در تلاشی آشکار برای یادآوری رفتارهای بهترش، توییتی از او را بالا آوردند که در سال ۲۰۱۷ به نقل از مصطفی کمال آتاتورک، بنیان‌گذار ترکیۀ مدرن، نوشته بود «اگر روزی حرف من درمقابل علم قرار گرفت، علم را انتخاب کنید». طرفداران ماسک چنین فکر می‌کنند، طرفدارانی که هنوز می‌خواهند به قهرمانشان کمک کنند تا خطاهای مسیرش را ببیند.

اوضاع از آن موقع رو به التهاب رفته است. حدود دو هفته بعد ماسک توییت کرد، «بر اساس روندهای فعلی، تا آخر ماه آوریل موارد تازۀ ابتلا به کووید۱۹ به صفر خواهد رسید». این پیش‌بینی در ابعاد وسیعی اشتباه از آب درآمد، اما ماسک را متوجه اشتباه خود نکرد. همین باعث رنجش برخی از طرفدارنش شد که اطمینان داشتند ماسک متوجه حقیقت خواهد شد. به‌زعم لویس میرلس، دانشجوی دانشگاهی در تگزاس «اگر او گفت نگران نباشید رفقا، تا آوریل مورد دیگری نخواهیم داشت. مردم حرف او را باور می‌کنند، او ایلان ماسک است. حتماً بهترین پزشک‌ها را می‌شناسد، قطع‌به‌یقین با بهترین متخصصان در ارتباط است، مسلماً قبل از اینکه این حرف را بزند بهترین پژوهش‌ها را انجام داده». میرلس در نشریات مدرسه، مطالبی دربارۀ ماسک و تسلا می‌نویسد، او هم مانند هالرت از تأسیسات پرتاب اسپیس‌ایکس دیدن کرده، جایی که بر روی موشک مریخ کار می‌کنند.

طرفداران متعددی به من گفتند در تلاش‌اند تا این نسخه از ماسک را با شخصیتی که پیش از همه‌گیری داشت آشتی دهند. سان، دانشمندی در محدودۀ خلیج سانفرانسیکو است که از ما خواسته تا برای حفاظت از حریم شخصی‌اش از او با اسم مستعار نام ببریم. سان می‌گوید «اگر به کسی لقب بدی بدهیم یا بدون شواهد به او تهمت بزنیم قطعاً نادرست است، اما فکر نمی‌کنم چیزی بدتر از این باشد که جان مردم را سرسری بگیریم». در سال‌هایی که ماسک بی‌پرده اما کم‌خطرتر سخن می‌گفته، سان مصاحبه‌های بی‌شماری از او را دنبال می‌کرده اما توییت‌های ماسک دربارۀ همه‌گیری چنان سان را تکان داده که دست‌آخر مجبور شده او را آنفالو کند. سان می‌گوید «ماجرا شبیه یکی از آن شخصیت‌های قهرمانی است که در راه مأموریتی عظیم کار می‌کنند، اما سپس هدف مأموریت خود را گم می‌کنند و گمان می‌برند که آدم‌های ضعیف را باید دور ریخت».

همچنین از بسیاری طرفداران شنیدم که می‌گفتند رفتار ماسک به گونه‌ای شده که دارد از قامت یکی از ناجیان بشر به صنعتگری بی‌رحم تبدیل می‌شود. این حقیقت تلخ زمانی وضوح بیشتری پیدا می‌کند که ترامپ توییتی می‌زند و از تمایل ماسک برای از سرگیری فعالیت‌های تسلا حمایت می‌کند و ماسک هم از او تشکر می‌کند. اگر تا پیش‌از‌این فرض بر این بود که ماسک قهرمانی در حوزۀ اقلیم است، حالا ناگهان می‌بینیم با آدم شروری طرح رفاقت ریخته که به منشأ انسانی تغییرات اقلیمی باور ندارد و کارش این است که در دفترش بنشید و سیاست‌های اقلیمی را یکی‌یکی لغو کند. انگار نه انگار همین سه‌سال پیش بود که ماسک از شورای مشاوران ریاست جمهوری استعفا داد، مشخصاً به این دلیل که ترامپ ایالات متحده را از معاهدات بین‌المللی تغییرات اقلیمی خارج کرده بود.

لیزا ژاکوبسن، بازاریاب بیمه در ویسنکانسین، به ما می‌گوید، واقعاً فکر می‌کردم ماسک می‌تواند قهرمانی این‌جهانی باشد، بیایید روراست باشیم، ما داریم این سیاره را نابود می‌کنیم و اینجا مردی هست که تلاش می‌کند جای دیگری برای نقل‌مکان ما پیدا کند. ژاکوبسن دلش برای آن رئیس‌خیرخواهی تنگ شده است که به رایگان ظرفیت باتری خودروهای تسلا را برای رانندگان فلوریدایی افزایش داد و اینکار باعث شد تا در زمان توفان ایرما در سال ۲۰۱۷ آن‌ها بتوانند شهر را تخلیه کنند. ژاکوبسن انتظار داشت همان ماسک دوباره در دوران همه‌گیری ظاهر شود. آن مرد کجا رفته؟

جواب: همانطور که قول داده بود، در طبقۀ همکف کارخانۀ تسلا در منطقۀ فرمُنتِ کالیفرنیا. او هفتۀ پیش آنجا بود، درحالی که پارکینگ پرشده بود از کارکنانی که برای اولین‌بار پس از هفته‌ها داشتند گپ‌و‌گفت می‌کردند. هیچ‌کس درصدد دستگیری او برنیامد. مقامات محلی هم دست‌آخر تسلیم شدند و اعلام کردند تسلا تا زمانی که دستورالعمل‌های بهداشتی را رعایت کند می‌تواند باز باشد.

در این برهه، تعداد کثیری از طرفداران کنار ماسک ایستاده‌اند. آن‌ها هم مثل بقیه تلاش می‌کنند تا فلسفۀ شخصی ماسک را از خدماتی که به جهان کرده جدا کنند. درست همانطور که هنر را از هنرمند جدا می‌کنند. البته این کار بسیار سختی است چراکه بخش زیادی از جذابیت اسپیس‌ایکس و تسلا را خود همین مرد دست‌وپا کرده. برخی از هواداران گفته‌اند که سفارشات خود به تسلا را پس گرفته‌اند. یکی از طرفداران اهل سیاتل که صاحب دو خودروی تسلا است ماه پیش نوع خفیفی از ویروس کرونا را از سر گذراند. او به ما می‌گوید «اظهارات بی‌وقفۀ ماسک اعتبار برند کارخانۀ خودروهای برقی را کاسته است».

اما هالرت، مرد عاشق موشکِ اهل اورگان عقیده دارد، اظهارت اخیر ماسک نه‌تنها از اشتیاق او برای مأموریت اسپیس‌ایکس کم نکرده، بلکه حتی باعث نشده که از فکر خرید یکی از کامیون‌های‌سایبریِ‌جعبه‌ای تسلا بیرون بیاید. (او می‌گوید خیلی مضحک است، اما احساس می‌کنم مجبورم که یکی از آن‌ها را داشته باشم).

هرچند هالرت هنوز هم پشتیبان کارخانه‌های ماسک است اما به طورقطع احساس سردتری به مرد قصۀ ما پیدا کرده. او به ما می‌گوید «روزگاری بود که از فرط هیجان برای اسپیس‌ایکس هر چه ماسک می‌گفت را توجیه می‌کردم، اما حالا دیگر توجیه چندانی برایم نمانده تا چرت‌وپرت‌های او را برای دوستانم ماله‌کشی کنم».

فصلنامۀ ترجمان چیست، چه محتوایی دارد، و چرا بهتر است اشتراک سالانۀ آن را بخرید؟
فصلنامۀ ترجمان شامل ترجمۀ تازه‌ترین حرف‌های دنیای علم و فلسفه، تاریخ و سیاست، اقتصاد و جامعه و ادبیات و هنر است که از بیش از ۱۰۰ منبع معتبر و به‌روز انتخاب می‌شوند. مجلات و وب‌سایت‌هایی نظیر نیویورک تایمز، گاردین، آتلانتیک و نیویورکر در زمرۀ این منابع‌اند. مطالب فصلنامه در ۴ بخش نوشتار، گفت‌وگو، بررسی کتاب، و پروندۀ اختصاصی قرار می‌گیرند. گزیده‌ای از بهترین مطالب وب‌سایت ترجمان همراه با مطالبی جدید و اختصاصی، شامل پرونده‌های موضوعی، در ابتدای هر فصل در قالب «فصلنامۀ ترجمان علوم انسانی» منتشر می‌شوند. تاکنون به موضوعاتی نظیر «اهمال‌کاری»، «تنهایی»، «سفر»، «خودیاری»، «سلبریتی‌ها» و نظایر آن پرداخته‌ایم.

فصلنامۀ ترجمان در کتاب‌فروشی‌ها، دکه‌های روزنامه‌فروشی و فروشگاه اینترنتی ترجمان به‌صورت تک شماره به‌ فروش می‌رسد اما شما می‌توانید با خرید اشتراک سالانۀ فصلنامۀ ترجمان (شامل ۴ شماره)، علاوه بر بهره‌مندی از تخفیف نقدی، از مزایای دیگری مانند ارسال رایگان و دریافت یک کتاب به‌عنوان هدیه برخوردار شوید. فصلنامه برای مشترکان زودتر از توزیع عمومی ارسال می‌شود و در صورتی‌که فصلنامه آسیب ببیند بدون هیچ شرط یا هزینۀ اضافی آن را تعویض خواهیم کرد. ضمناً هر وقت بخواهید می‌توانید اشتراکتان را لغو کنید و مابقی مبلغ پرداختی را دریافت کنید.

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را مارینا کورن نوشته است و در تاریخ ۲۰ می ۲۰۲۰ با عنوان «The Cult of Elon Is Cracking» در وب‌سایت آتلانتیک منتشر شده است. وب‌سایت ترجمان آن را در تاریخ ۱۸ خرداد ۱۳۹۹ با عنوان «روزگار سخت طرفداران ایلان ماسک» و ترجمۀ مهدی صادقی منتشر کرده است.
•• مارینا کورن (Marina Koren) از نویسندگان آتلانتیک است که دربارۀ اخترشناسی و فضانوردی می‌نویسد.