هنگام تصمیم‌گیری، بیش از آنچه خیال کنید، باید مراقب نویزها باشید

دنیل کانمن، الیویه سیبونی و کَس سانستین، نیویورک تایمز— واژۀ «سوگیری» عموماً در گفت‌وگوها به معنای قضاوت‌های غلط و تصمیمات ناخوشایند به کار می‌رود. این واژه را وقتی استفاده می‌کنیم که تبعیضی در کار باشد، مثل سوگیری علیه زنان یا سوگیری به نفع فارغ‌التحصیلان آیوی‌لیگ^۱. اما معنای این واژه گسترده‌تر از این است: سوگیری عبارت است از هر خطای پیش‌بینی‌پذیری که قضاوتتان را به سمت‌وسوی خاصی متمایل می‌سازد. مثلاً وقتی پیش‌بینی‌های فروش مدام خوش‌بینانه باشند یا تصمیمات سرمایه‌گذاری بیش‌ازحد محتاطانه، می‌توانیم بگوییم پای سوگیری در میان است.

جامعه توجه زیادی خرج مشکل سوگیری کرده و البته بیراه هم نیست. اما وقتی بحث قضاوت‌های غلط یا تصمیم‌های ناخوشایند به میان می‌آید، نوع دیگری از خطا نیز مطرح است که توجه خیلی کمتری به آن معطوف می‌گردد: نویز.

برای مشاهدۀ تفاوت میان سوگیری و نویز، ترازوی خانه‌تان را در نظر بگیرید. اگر متوسط اعدادی که نشان می‌دهد زیادی بالا (یا پایین) باشد، ترازو سوگیری دارد. اگر چند بار پشت‌سرهم روی آن بروید و هر بار عدد متفاوتی را نشان دهد، نویز دارد (ترازوهای ارزان احتمالاً هم سوگیر باشند و هم نویزدار). می‌توان گفت سوگیری میانگین خطاهاست و نویز دامنۀ تغییراتشان.

نویز، باآنکه عاملی است عمدتاً مغفول، اما از منابع اصلی سوءعملکرد در جامعه به شمار می‌آید. مثلاً در پژوهشی در سال ۱۹۸۱ از ۲۰۸ قاضی فدرال خواستند برای شانزده پروندۀ مشابه حکمی مناسب صادر کنند. پرونده‌ها با ویژگی‌های تخلف (دزدی یا شیادی، با خشونت یا بدون خشونت) و متهم (جوان یا پیر، سابقه‌دار یا فاقد سوءسابقه، شریک‌جرم یا مجرم اصلی) توصیف شدند. شاید تصور کنید که حکم قضات در چنین مواردی تا حد زیادی شباهت داشته، چون هیچ اطلاعات انحرافی‌ای در میان نبوده و فقط اطلاعات مرتبط را در دسترس داشته‌اند.

اما قضات نظر یکسانی نداشتند. میانگین تفاوت حکمِ دو قاضیِ تصادفاً انتخاب‌شده برای جرمی مشابه بیش از ۳.۵ سال بود. با توجه به اینکه میانگین کل حکم‌ها هفت سال بود، این سه‌ونیم سال اختلاف واقعاً حجمی نگران‌کننده از نویز است.

نویز در دادگاه‌های واقعی قطعاً بدتر است، چون پرونده‌های واقعی پیچیده‌ترند و قضاوتشان نسبت به پرونده‌های آزمایشی دشوارتر. سخت می‌توان از این نتیجه‌گیری پرهیز کرد: صدور حکم تاحدی مثل قرعه‌کشی است، چون مجازات ممکن است بسته به قاضیِ گماشته برای پرونده و حال‌واحوال آن روزش متغیر باشد و حکم تا حد چند سال مجازات را تغییر دهد. نظام قضایی به شکلی ناپذیرفتنی نویزدار است.

نظام نویزدار دیگری را، این بار در بخش خصوصی، در نظر بگیرید. در سال ۲۰۱۵، پژوهشی دربارۀ بیمه‌گرها در یک شرکت بزرگ بیمه‌ای انجام دادیم. به ۴۸ بیمه‌گر، خلاصه‌هایی واقع‌گرایانه از خطراتی نشان دادند و آن‌ها نیز ارزش‌گذاری‌شان کردند، درست نظیر آنچه در کار واقعی‌شان انجام می‌دادند.

به نظرتان اختلاف ارزش‌هایی که دو بیمه‌گر کارکشته برای خطر مشابه در نظر گرفتند چقدر است؟ مدیران شرکت بیمه گفتند انتظار اختلافی ۱۰ درصدی دارند. اما تفاوتی معمول که ما میان دو بیمه‌گر یافتیم، در کمال شگفتی، ۵۵ درصد از متوسط ارزش بود، یعنی بیش از پنج برابر بیشتر از آنچه مدیران انتظار داشتند.

بسیاری از پژوهش‌های دیگر نیز حاکی از وجود نویز در قضاوت‌های حرفه‌ای است. پرتوشناس‌ها در خوانش تصاویر و متخصصان قلب در تصمیمات مربوط به جراحی اختلاف نظر دارند. وجود نویز در پیش‌بینی‌های اقتصادی شهرۀ خاص و عام است. گاهی کارشناسانِ اثر انگشت دربارۀ وجود «همخوانی» اختلاف‌نظر دارند. هرجا قضاوتی هست، نویز هم هست، بیش از آنچه خیال می‌کنید.

نویز هم، مانند سوگیری، به خطا می‌انجامد، اما این دو خطا جدا و مستقل از هم‌اند. اگر بعضی مسئولانِ استخدام در شرکتی خواهان استخدام مردان و برخی دیگر خواهان استخدام بانوان باشند، تصمیمات استخدامی این شرکت ممکن است بدون سوگیری باشد، اما نویز خواهد داشت و تصمیمات بد زیادی پیش خواهد آمد. همین‌طور، اگر یک سیاست بیمه‌ای بیش از حد گران و دیگری بیش از حد ارزان باشد (و تفاوت آن‌ها از ارزش واقعی به یک اندازه باشد)، شرکت دو بار اشتباه کرده است، گرچه در کل سوگیری وجود ندارد.

نویز از کجا ناشی می‌شود؟ بنا به شواهد زیادی، شرایط نامربوط ممکن است بر قضاوت‌ها تأثیر بگذارند. مثلاً در صدور حکم کیفری، حال قاضی، میزان خستگی و حتی آب‌وهوا همگی اثری جزئی ولی محسوس بر تصمیمات دارند.

منبع دیگر نویز این است که مردم معمولاً گرایش‌های کلی متفاوتی دارند. شدت حکم‌های صادره از قضاتِ مختلف غالباً تفاوت دارد: بعضی قاضی‌ها «اهل اعدام» هستند و برخی آسان‌گیر.

منبع سوم نویز، کمتر به شهود افراد مربوط می‌شود، اما معمولاً بیشترین میزان نویز از همین‌جا سرچشمه می‌گیرد: مردم، علاوه‌بر گرایش‌های کلی متفاوت (همچون سخت‌گیری و آسان‌گیری)، الگوهای ارزیابی متفاوتی هم دارند (مثلاً اینکه کدام موارد به نظرشان سزاوار سخت‌گیری یا آسان‌گیری است). بیمه‌گرها در دیدگاه خود نسبت به آنچه پرخطر است با هم اختلاف‌نظر دارند و پزشکان در اینکه کدام امراض نیازمند درمان هستند. ما همیشه تفاوت‌های فردی را می‌ستاییم، اما گاهی فراموش می‌کنیم که، وقتی انتظار یکپارچگی می‌رود، تفاوت فردی به نقطه‌ضعف تبدیل می‌گردد.

وقتی از وجود نویز آگاه شویم، می‌توانیم دنبال راه‌هایی برای کاستن از آن باشیم. مثلاً می‌توان میانگینی از قضاوت‌های مستقل از سوی افراد مختلفی گرفت (که کاری رایج در بحث پیش‌بینی است). دستورالعمل‌ها، نظیر آنچه در پزشکی استفاده می‌شود، می‌توانند به حرفه‌ای‌ها کمک کنند به تصمیمات بهتر و یکدست‌تری برسند. چنان‌که پژوهش‌های استخدام مکرراً نشان داده‌اند، تعیین ساختار و چهارچوب مشخص در هنگام مصاحبه‌های استخدامی و دیگر انواع ارزیابی معمولاً به قضاوت‌های بهتری دربارۀ داوطلبان شغلی می‌انجامد.

بااین‌حال، اگر در وهلۀ اول وجود نویز را نپذیریم، هیچ راهکاری برای کاهش نویز به کار بسته نخواهد شد. نویز مسئله‌ای است غالباً مغفول، اما مشکلی جدی است که به خطاهای مکرر و بی‌عدالتی گسترده منجر می‌شود. سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی، اگر نویز را جدی بگیرند، تصمیمات بهتری خواهند گرفت.

فصلنامۀ ترجمان چیست، چه محتوایی دارد، و چرا بهتر است اشتراک سالانۀ آن را بخرید؟
فصلنامۀ ترجمان شامل ترجمۀ تازه‌ترین حرف‌های دنیای علم و فلسفه، تاریخ و سیاست، اقتصاد و جامعه و ادبیات و هنر است که از بیش از ۱۰۰ منبع معتبر و به‌روز انتخاب می‌شوند. مجلات و وب‌سایت‌هایی نظیر نیویورک تایمز، گاردین، آتلانتیک و نیویورکر در زمرۀ این منابع‌اند. مطالب فصلنامه در ۴ بخش نوشتار، گفت‌وگو، بررسی کتاب، و پروندۀ ویژه قرار می‌گیرند. در پرونده‌های فصلنامۀ ترجمان تاکنون به موضوعاتی نظیر «اهمال‌کاری»، «تنهایی»، «مینیمالیسم»، «فقر و نابرابری»، «فرزندآوری» و نظایر آن پرداخته‌ایم. مطالب ابتدا در فصلنامه منتشر می‌شوند و سپس بخشی از آن‌ها به‌مرور در شبکه‌های اجتماعی و سایت قرار می‌گیرند، بنابراین یکی از مزیت‌های خرید فصلنامه دسترسی سریع‌تر به مطالب است.

فصلنامۀ ترجمان در کتاب‌فروشی‌ها، دکه‌های روزنامه‌فروشی و فروشگاه اینترنتی ترجمان به‌صورت تک شماره به‌ فروش می‌رسد اما شما می‌توانید با خرید اشتراک سالانۀ فصلنامۀ ترجمان (شامل ۴ شماره)، علاوه بر بهره‌مندی از تخفیف نقدی، از مزایای دیگری مانند ارسال رایگان، دریافت کتاب الکترونیک به‌عنوان هدیه و دریافت کدهای تخفیف در طول سال برخوردار شوید. فصلنامه برای مشترکان زودتر از توزیع عمومی ارسال می‌شود و در صورتی‌که فصلنامه آسیب ببیند بدون هیچ شرط یا هزینۀ اضافی آن را تعویض خواهیم کرد. ضمناً هر وقت بخواهید می‌توانید اشتراکتان را لغو کنید و مابقی مبلغ پرداختی را دریافت کنید.

اطلاعات کتاب‌شناختی:

Kahneman, Daniel, Olivier Sibony, and Cass R. Sunstein. Noise: a flaw in human judgment. Little, Brown, 2021

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را دنیل کانمن، الیویه سیبونی و کَس سانستین نوشته و در تاریخ ۱۵ مۀ ۲۰۲۱ با عنوان «Bias Is a Big Problem. But So Is Noise» در وب‌سایت نیویورک تایمز منتشر شده است. و وب‌سایت ترجمان آن را در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۱ با عنوان «هنگام تصمیم‌گیری، بیش از آنچه خیال کنید، باید مراقب نویزها باشید» با ترجمۀ علیرضا شفیعی‌نسب منتشر کرده است.
•• دنیل کانمن (Daniel Kahneman) برندۀ جایزۀ نوبل اقتصاد ۲۰۰۲ و استاد دانشگاه پرینستون و همچنین نویسندۀ کتاب تفکر، سریع و آهسته (Thinking, Fast and Slow) است.
••• کس سانستاین (Cass Sunstein) مشاور دولت باراک اوباما، متخصص اقتصاد رفتاری، و استاد مدرسۀ حقوق دانشگاه هاروارد است. سقلمه (Nudge) مشهورترین کتاب اوست.
•••• الیویه سیبونی (Olivier Sibony) متخصص تصمیم‌گیری استراتژیک در دانشگاه اچ‌ای‌سی پاریس و عضو مدعو مدرسۀ کسب‌وکار سعید در دانشگاه آکسفورد است.
••••• انتشارات ترجمان علوم انسانی ترجمۀ فارسی این کتاب را به‌زودی منتشر خواهد کرد.
•••••• آنچه خواندید، به‌طور اختصاصی برای وب‌سایت ترجمان ترجمه شده و به‌رایگان در اختیار شما قرار گرفته است. شما می‌توانید با خرید اشتراک فصلنامه ترجمان علوم انسانی از انتشار این مطالب و فعالیت‌های ترجمان حمایت کنید. برای خرید اشتراک فصلنامه ترجمان و بهره‌مندی از تخفیف و مزایای دیگر به فروشگاه اینترنتی ترجمان به نشانی tarjomaan.shop مراجعه کنید.

[۱] Ivy League: گروهی متشکل از ۸ دانشگاه معروف خصوصی در ایالات متحده [مترجم].