آمریکای ترامپ، آمریکای «جانگوی زنجیرگسسته» نیست

ریچارد برودی، نیویورکر — در دسامبر ۱۹۷۲، بلافاصله پس از یکی دیگر از فاجعه‌های ریاست‌‌جمهوری امریکا، یعنی انتخاب دوبارۀ ریچارد نیکسون با اختلاف بسیار زیاد آرا، پالین کیل که آن زمان یکی از دو منتقد فیلم نیویورکر بود یکی از معروف‌‌ترین اظهارات را در فرهنگ سیاسی مدرن بیان داشت که البته برداشت نادرستی از آن معروف شده است. به‌گزارش ایزریل شنکر در تایمز، در نشست سالانۀ انجمن زبان مدرن و در مباحثه‌‌ای با منتقد مشهور، لسلی فیدلر، کیل گفت: «من در دنیایی خاص زندگی می‌‌کنم. تنها یک نفر را می‌‌شناسم که به نیکسون رأی داد. نمی‌‌دانم آن‌ها کجایند. خارج از فهم من هستند. اما گاهی اوقات که در سالن نمایش هستم، می‌‌توانم حضورشان را حس کنم.»

پس از بارهاوبارها دهان‌به‌دهان شدن، این عبارت را شاهدی بر بی‌خبری محض دانستند، انگار که کیل پیروزی نیکسون را باور نداشت زیرا هیچ‌کس را نمی‌‌شناخت که از وی حمایت کرده باشد. درواقع منظور او عکس این تلقی بود: او تصریح می‌‌کرد که به‌عنوان شخصیتی رسانه‌‌ای در نیویورک در یک حباب زندگی می‌‌کند و تنها از طریق هنری که زندگی‌‌اش را وقف آن کرده بود، یعنی سینما، می‌‌توانست رویدادها را درک کند. یعنی آيا داشت به «هری کثیف» فکر می‌‌کرد که اوایل آن سال آن را «اثر تبلیغی فوق‌‌العاده‌‌ای برای قدرت دستیار حقوقی پلیس» نامیده بود؟ یا به «سگ‌‌های پوشالی» سم پکینپا که آن را «اثری کلاسیک و فاشیستی» می‌‌دانست؟ یا به «پدرخواندۀ» فرانسیس فورد کاپولا که نشان می‌‌داد جنایتِ سازماندهی‌‌شده «وا زَدن امریکاگرایی نیست» بلکه «آن چیزی است که می‌‌ترسیم خودِ امریکاگرایی باشد»؟

من هم در نیویورک زندگی می‌‌کنم؛ تنها یک نفر را می‌‌شناسم که به دونالد ترامپ رأی داده یا دست‌‌کم تنها یک نفر که این رأیِ خود را تأیید کرده است. من هم مثل کیل ترغیب می‌‌شوم که نشانه‌‌های امریکایی را که نمی‌‌شناسم در فضای سینمایی یا محیط پیرامون سینما بیابم. شاید واکنش زشت در مقابل بازآفرینی فیلم «شکارچیان شبحِ» امسال یک نشانه بود. «شکارچیان روحِ» اصلی فیلم چندان خوبی نبود، اما شمایلی از عصر ریگان بود، هم از نظر تحسین اطمینان‌‌بخشِ این فیلم و هم شمایل‌‌نگاری تصادفیِ آن. دامن‌زدن این فیلم به احساس نوستالژیک تندوتیز در قبال سال ۱۹۸۴، ایدئالی را نشان می‌‌دهد که حتی در میان کسانی رواج دارد که هیچ تجربۀ دست‌‌اولی از آن زمان ندارند. علاقه‌‌مندان نسخۀ اولیه به این خاطر به خشم آمدند که برخی نقش‌‌ها، که پیش‌ازاین به مردان واگذار می‌‌شد، به زنان داده شده بود. لسلی جونز، زن سیاه‌‌پوست نقش‌اول، مورد آزار نژادپرستانه واقع شده است. فیلم نتوانست ائتلاف چندان بزرگی از بینندگان ایجاد کند تا نبود طرف‌داران ناخرسندِ مرد جبران شود. این چیزها را می‌‌توان در کنار هم پیش‌‌هشداری ناخوشایند دربارۀ نژاد ریاست‌‌جمهوری دانست.

شاید منظور کیل، که از ارتباط مجازی جزئی خود با رأی‌‌دهندگان به نیکسون صحبت می‌‌کرد، چیزی ساده‌‌تر و عجیب‌‌تر بود: اینکه وقتی به سینما می‌‌رفت و هم‌زمان همان فیلم‌‌هایی را می‌‌دید که باقی مردم در دیگر نقاط کشور تماشا می‌‌کردند حضور آن‌ها را به‌نوعی احساس می‌‌کرد. الان هم شرایط می‌‌تواند همان‌گونه باشد. عمومیت فیلم‌‌های مبتنی بر «ابرقهرمان، انسان را بر آن می‌‌دارد که آن‌ها را شاهد عطشی گسترده برای حضور مردی قوی بداند، فیلم‌‌هایی که در آن‌ها بت‌‌های شخصیتْ خطرات فاجعه‌‌آمیز را نقش بر آب می‌‌کنند.

بااین‌همه، نگرانی بسیاری از منتقدان دربارۀ تعداد و حجم چنین مناظر خشن و عظیمی صرفاً شاهدی دیگر بر وجود «اتاق اِکو»^۱ است که ثابت شد جریان اصلی رسانه طی این چرخۀ انتخاباتی به‌طرز حیرت‌‌آوری در چنبرۀ آن بود. به این معنا، شاید قوی‌‌ترین شاخص سینمایی بحرانِ موجودْ زنجیره‌‌ای از فیلم‌‌های هالیوودی و غیرهالیوودیِ اخیر باشد که آشکارا سیاسی هستند و با خودپسندیْ «اجماع‌نظر لیبرال‌ها» را منعکس می‌کنند. فیلم‌‌هایی چون «پسربچگی»، «نورافکن»، «رکود بزرگ» و «باشگاه خریداران دالاس»، که شایستگی بی‌چون‌وچرایی دارند، ناآرامی‌‌های جدی را با همدلی‌‌های بجا و واقعیات دلگرم‌‌کننده بازنمایی می‌‌کنند، اما در آن‌ها خبری از عمق و وزن نظرِ مخالفان نیست. مهم‌‌تر آنکه تسکین‌بخشیِ سیاسیِ چنین فیلم‌‌هایی تقریباً همیشه با نوعی زیبایی‌‌شناسی ساده‌فهم، صادقانه، مطمئن و محترمانه همراه است. این فیلم‌‌ها برای این طراحی شده‌‌اند که مایۀ آرامش باشند و نه تحریک؛ تأییدکننده باشند و نه درک‌‌کننده.

نتایج انتخابات امسال خارج از پردۀ سینما رخ داد: در حاشیۀ جریان اصلیِ رسانه و در سایۀ فرهنگ بالادستی. معلوم می‌‌شود که دموکرات‌‌ها، یعنی حزب هالیوود، این بار نتوانستند مطالب خود را در حجم بالا در فضای اینترنت پخش کنند و آن‌قدر به عمق نرفتند که احساساتِ در تب‌وتاب امریکایی را درک کنند، احساساتی که داشت به نقطۀ جوش می‌‌رسید. شکست سیاسی هیلاری کلینتون در سطح وسیع‌‌تر شکست صنعت فرهنگ لیبرال را نشان می‌‌دهد. تنها می‌‌توانم امیدوار باشم کسانی از ما، که از انتخاب ترامپ هراسان و پریشان هستند، آماده باشند پیش‌‌فرض‌‌های خود را به چالش بکشند، نه در این باره که عدالت چیست، بلکه دربارۀ جهانی که در آن برای عدالت خواهیم جنگید. در این چالش، مسئله تنها محتوا و پرداختن به موضوعاتی گسترده‌‌تر نیست، بلکه نوعی نگاه هنرمندانه است. کیل در مقدمۀ ریلینگ، مجموعۀ مطالب خود که در سال ۱۹۷۶ منتشر شد، تأیید کرد که ترس‌‌های ناشی از جنگ ویتنام و زشتی دورۀ نیکسون، به‌دنبال خود، فورانی خارق‌‌العاده از خلاقیتِ محققانه، نکته‌‌سنج و جسورانه در فیلم‌‌سازی امریکا ایجاد کرده است. شاید بار دیگر سینما ثابت کند که شیوه‌‌ای مهم در درک گسترده و البته مقاومت است.

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را ریچارد برودی نوشته است و در تاریخ ۱۰ نوامبر ۲۰۱۶ با عنوان «What the Movies Miss About Trump’s America» در وب‌سایت نیویورکر منتشر شده است. وب‌سایت ترجمان در تاریخ ۷ دی ۱۳۹۵ این مطلب را با عنوان «آمریکای ترامپ، آمریکای ‘جانگوی زنجیرگسسته’ نیست» و با ترجمۀ نجمه رمضانی منتشر کرده است.
•• ریچارد برودی (Richard Brody) ویراستار و نویسندۀ بخش فیلم نیویورکر است. کتاب همه چیز سینماست (Everything Is Cinema) از او در سال ۲۰۰۹ به چاپ رسیده است.
[۱] echo chamber: اتاقی مخصوص که صدا در آن منعکس می شود و در تکنیک های ضبط صدا از آن استفاده می شود. استعاره از محیطی دربسته است که فقط صداهای بخصوصی در آن منعکس می شود.