جهان از نگاه یک مورخ بحران: «اوضاع خوب نیست»

اَنی لوری، آتلانتیک — آمریکا و دنیا در شرایطی به سر می‌برند که آدام توز، مورخ مشهور پول و فاجعه در اینترنت، آن را به «چندبحرانی» ¹ تعبیر می‌کند. توز که رئیس انستیتو اروپا در دانشگاه کلمبیاست، در کافه‌ای در همان نزدیکی نوشیدنی‌اش را مزه مزه می‌کند و فهرستی از چالش‌ها را نام می‌برد: جنگ، که شبح تنش هسته‌ای را بیدار می‌کند؛ تغییرات اقلیمی، که تهدید قحطی، سیل و آتش‌سوزی را به دنبال دارد؛ تورم، که بانک‌های مرکزی را به سرکوب تقاضای مصرف‌کننده وامی‌دارد؛ همه‌گیری، که کارخانه‌ها را تعطیل کرده و باعث ازدحام در بیمارستان‌ها می‌شود. این‌ها بحران‌هایی‌اند که مواجهه با هرکدام به قدر کافی سخت است؛ آشفتگی ناشی از هم‌زمانی و درهم‌تنیدگی آن‌ها بی‌نهایت دشوارتر است. احساس او این است که «خطر این هم‌زمانی بیش از جمع خطرات هرکداماز آن‌هاست»..

زمانی نه‌چندان دور، توز آدم دانشگاهیِ گمنامی بود. امروز اما در زمرۀ تأثیرگذارترین مفسران مالی جهان است که، علاوه بر وال استریت، خوانندگان پروپاقرصی در واشینگتون، لندن، پاریس و بروکسل برای خود دست‌وپا کرده است. اقبال خوانندگان به توز به‌خاطر توانایی غریبی است که او در یافتن اعداد و ارقام مهم در جداول دارد و می‌تواند به‌خوبی برهه‌‌هایی را شناسایی کند که یک فرایند از آنجا بر تاریخ اثر گذاشته است. او داده‌های مربوط به تجارت، پول، سهام، دستمزد، اشتغال، بدهی و کالا را نه‌فقط در یک لحظه بلکه در گذر زمان می‌بیند و می‌فهمد. به قول رابرت اسکیدلسکی، نگارندۀ زندگی‌نامۀ جان مینارد کینز، «پیشامدهای اقتصادی در قرن حاضر تأثیر عظیمی بر سیاست داشته است. هنر توز در به‌تصویرکشیدن درهم‌تنیدگی سیاست‌های اقتصادی و پیشامدهای سیاسی است. به همین سادگی».

او کارهایش را در کتاب‌ها، مقالات و نیز در یک پادکست منعکس می‌کند. اما بیشترین مخاطب را خبرنامه‌اش در پلتفرم ساب‌استک دارد، که چارت‌بوک نام دارد. چارت‌بوک شبیه نسخه‌ای وبلاگی و روشنفکرمآبانه از نکات پژوهشی‌ای است که تحلیلگران بانک‌های سرمایه‌گذاری برای مشتریان ارسال می‌کنند. توز این نوشته‌ها را تفکرات «ناکامل و بعضاً خام» خود و «ملغمه‌ای از سبک‌ها و موضوعات مختلف» می‌داند. گزارش‌های اخیر او برای خبرنامه به موضوعاتی از قبیل تحلیل منابع متفقین در نبرد نرماندی، تأمین مالیِ جنگ علیه ترور، محاصرۀ اخیر ماریوپل و ویرجینیای غربی به‌مثابۀ دیواری در برابر تغییرات اقلیمی پرداخته است.

شیوۀ تحلیل او -خشک و غامض و معمولاً کمی گنگ- به درد هرکسی نمی‌خورد. او برای کسانی می‌نویسد که دوست دارند چیزهایی بخوانند که فهمیدنشان سخت باشد: فنی‌تر از آنچه در فایننشال‌تایمز می‌خوانید و روشنگرانه‌تر از گزارش‌هایی که گلدمن ساکس ارائه می‌کند. اما این تحلیل‌ها برای خیلی‌ها منبع الهام است، ازجمله چپ‌های جوان (که نیویورک‌تایمز آن‌ها را «بچه‌های توز» خطاب می‌کند)، اقتصاددوست‌های توییتری، دوستدارن تاریخ و مدیرانی که با پول سروکار دارند و خیلی از آن‌ها بر اساس داده‌هایی که توز آن‌ها را کاویده معامله می‌کنند.

لااقل نشانه‌هایی برای دلگرم‌شدن هست: به نظر می‌رسد که پاندمی کرونا دارد فروکش می‌کند و فشارهای تورمی رو به کاهش است. اما توز این راز را برملا می‌کند که ممکن است از بحران خارج نشویم. درواقع ممکن است در شرایط بدتری باشیم که در آن بیشترِ جهان با فشارهای مالی و ژئوپولیتیکی مواجه‌اند، فشارهایی که خود را تقویت می‌کنند و احتمالاً پایانی شوم را رقم خواهند زد. با این احتمال، مورخ برجستۀ بحران‌های ما سرش باید خیلی شلوغ باشد.

رابرت اسکیدلسکی با کمی سردرگمی می‌گوید که مصیبت امروز به هرجا هم که ختم شود برای توز خوب شده است. خودِ توز می‌گوید ترکیبی از کووید۱۹، زنجیره‌تأمین‌های قفل‌شده و تقلای بانک‌های مرکزی برای پاسخگویی «اولین بحرانی» را شکل داد «که در آن وجود حرفه‌ای من، وجود شخصی من و درک من از رابطه‌ام با تاریخ، همگی یکپارچه و پیوسته بود». او بازار خاص خودش را پیدا کرد -و نیز هزاران خوانندۀ جدید را.

توز در ۵۴ سالگی به‌عنوان تاریخ‌نگار رایش سوم به شهرت دانشگاهی رسید. کار آرشیوی دقیق او درک ما را از امور مالی آلمان و نحوۀ شکل‌گیری استراتژی جنگی نازی‌ها دستخوش تحول کرد. در ابتدا با انتشار کتاب سقوط اقتصادی ۲۰۰۸ ²در سال ۲۰۱۸ با بسیاری از خوانندگان غیردانشگاهی ارتباط برقرار کرد، کتابی که به‌زعم من بهترین کتاب دربارۀ بحران مالی جهانی است و تحلیلی ارائه می‌کند از پول‌پاشی عظیمی که منجر به رکود بزرگ شد (وام‌های مسکن حومۀ لاس وگاس در قالب اوراق قرضه در نیویورک عرضه شد و در سراسر دنیا به فروش رسید)، پول‌پاشی عظیمی که بحران را خاتمه داد (مقامات پولی دنیا دلار و یورو و ین به بازارها تزریق کردند) و پیامدهای سیاسی که به‌دنبال آن ظاهر شدند.

آدام توز، مورخ بحران‌های اقتصادی، در میانۀ دهۀ ۲۰۱۰ نوشتن پست‌های کوتاه در فیسبوک و توییتر را آغاز کرد. می‌گوید که «فعالیت در شبکه‌های اجتماعی را به‌طرز احمقانه‌ای دیر شروع کردم. من یک مرد میان‌سالَم». اما آن‌طور که عنوان می‌کند، عاشق این فضاست: نزدیکی، صمیمیت و امکان فکرکردن با صدای بلند. در سال ۲۰۲۰ چارت‌بوک را راه انداخت. در نوشته‌هایش از گراف‌ها استفاده کرد. لینک‌ها، اشعار، تکه‌هایی از کتاب‌ها و تعمق‌هایی دربارۀ نگرانی‌های بازار را اضافه کرد. همچنین با استفاده از داده‌های مالی جستارهایی نوشت تا علل بروز حوادث در گذشته را توضیح بدهد و بگوید چه چیزی ممکن است امروز هم سبب وقوع آن‌ها شود.

فی‌المثل ذخایر ارز خارجی روسیه. یکی از پست‌های توز به بررسی این موضوع پرداخت که چطور انباشت این ذخایر به ولادیمیر پوتین کمک کرد تا کشور را به یک «دولت نفتی استراتژیک» تبدیل کند که جسارت حمله به اوکراین و توان زورآزمایی با قدرت‌های غربی را داشته باشد. حدود ۱۵۰ هزار نفر، ازجمله افرادی در دفتر صدراعظم آلمان، این جستار را خواندند. توز گفت «با خودم فکر کردم، وای چه عالی! برای کسی که قبلاً مقالات دانشگاهی می‌نوشت و اگر بخت یارش بود ۱۰۰۰ نفر آن‌ها را می‌خواندند، این اعداد حیرت‌آور است». در پلتفرم ساب‌استک کارهایش آوردۀ مالی هم داشت: «در مقیاس دستمزد یک کارمندِ تحقیقات دانشگاهی تحولی بود برای خودش».

با وجود جدیت و پیچیدگی موضوعات مورد بررسی توز و ارجاعات او، قلمش نوعی سرخوشی هوشمندانه دارد. به‌لحاظ شخصیتی شکی نیست که به‌عنوان یک روشنفکر شناخته شده اما درعین‌حال فردی بذله‌گو، خوش‌سروزبان و بامزه است. در لابه‌لای صحبت راجع به موضوع «چندبحرانی»، از عشق و علاقه‌اش به شهرها می‌گوید («فلان‌جا بخوای هم نمی‌تونی افسرده بشی!»)؛ از حس بیگانگی‌اش نسبت به خیلی از آدم‌های مهم می‌گوید («جماعت عجیبی هستن!»)؛ و از تجارب روان‌درمانی‌اش («در اکنون بودن سخت‌ترین کار دنیاست»).

همچنین از خبرنامه‌اش به‌عنوان یک پروژۀ فکری یاد می‌کند. این را صرفاً جهت اطلاع یا خالی‌نبودن عریضه نمی‌گوید، وقتی از خبرنامه‌اش می‌گوید غرق جریانی توقف‌ناپذیر و آشفته از اطلاعات است. با شور و حرارت می‌گوید که «در این زمانۀ تجربۀ مدامِ منسوخ‌شدن، این تجربۀ مدامِ به‌مصرف‌رسیدن ایده‌ها و پیش‌فرض‌ها توسط جریان رو به آینده‌ای که در هر لحظه‌اش اساساً پیش‌بینی‌ناپذیر بوده و ایده‌ها به‌محض مصرف منسوخ می‌شوند، بودن در اکنون چه معنایی دارد؟ اکنونِ من این است -به معنای واقعی، غرق‌شدن در کشش سطحی لحظۀ جاری».

توز که فرزند یک بیولوژیست مولکولی مشهور بود، کودکی‌اش را در آلمان غربی گذراند و تابستان‌ها، برای اینکه پدرش بتواند با جیمز واتسون همکاری کند، به بندر کُلد اسپرینگ در نیویورک می‌رفتند. پیش از آنکه در سال ۱۹۸۹ به دانشگاه آزاد برلین منتقل شود، در کمبریج اقتصاد خواند تا ببیند آیا می‌خواهد استاد دانشگاه شود یا نه. به قول خودش «به‌دنبال دست‌وپاکردن گوشه‌ای دنج» برای خودش بود و چندان با اتفاقات پیرامونش کاری نداشت. «به مدد تظاهرات خیابانی عظیمْ رژیم سقوط کرد، این هیجان‌انگیزترین تظاهرات ناسیونالیستی یا وطن‌پرستانه‌ای بود که شاهدش بودم». وقتی دیوار برلین فرو ریخت «روز طولانی و خیلی سردی بود. من در حمام، درحالی‌که سعی می‌کردم خودم را گرم کنم، گوشم به رادیو بود که گفت اتفاق عجیبی در حال وقوع است. خاموشش کردم».

تصمیم گرفت استاد دانشگاه شود -مشخصاً مورخ اقتصاد، لذا در مدرسۀ اقتصاد لندن تحصیل کرد و برای تدریس به کمبریج بازگشت. او بخشی از شهرتش را از دانشش در حوزۀ تاریخ نظامی دارد و بخشی را از راحتی‌اش در کار با اعداد و، به‌طور مشخص، توانایی‌اش در پیونددادن جزئیات مالی به روندهای تاریخیِ جهان. مثلاً در مزد تخریب ³ که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد بحث می‌کند که هیتلر نه فقط به‌خاطر گرایش‌های یهود‌ستیزانۀ مرگ‌بارش بلکه در اثر کمبود زمین، فولاد و سوخت مجبور به جنگ شد. به قول سوزان پدرسن، مورخ مشهور اروپایی، «همیشه منشأ این خصلت تهاجمیِ نازی‌ها و اصرار آن‌ها بر حملات برق‌آسا و تصرفات سریع برای ما تعجب‌آور بود. آدام تشریح می‌کند که آن‌ها چطور در میان انبوهی از محدودیت‌های اقتصادی عملیات می‌کنند: برای آن‌ها پیروزی فقط زمانی ممکن است که سریع باشد».

عمدۀ کارهای دانشگاهی او، در کمبریج و بعدها در یِیل، حول نیمۀ اولِ قرن بیستم متمرکز بود -جنگ جهانی اول، شکل‌گیری جامعۀ ملل، اقتصاد آلمانِ دورۀ جمهوری وایمار. اما مطالعۀ او درباب فلسفۀ تاریخ -شاخه‌ای هیجان‌انگیز دربارۀ اینکه بازیگران تاریخی چه درکی از تأثیرشان بر روند وقایع دارند- او را به وسط «همان رابطۀ پویا میان گذشته و حال» پرتاب کرد. او به نوشتن دربارۀ گذشتۀ نزدیک تمایل پیدا کرد؛ کتاب سقوط اقتصادی ۲۰۰۸ بحران مالی‌ای را بررسی کرد که تنها ۱۰ سال قبل واقع شده بود. در کلمبیا، با انتشار تعطیلی: چطور کووید به اقتصاد جهانی شوک وارد کرد ⁴ دربارۀ بحران کووید و کار روی موضوعی دربارۀ تغییرات اقلیمی، به مورخِ زمان حال تبدیل شد.

روزگار چرخیده و او دیگر جوانی با رادیویی خاموش در وان حمام نیست، درعوض، عمیقاً درگیر سیاست روشنفکرانۀ امروز است. با مقامات دولتی صحبت می‌کند. خبرنامه‌اش را می‌نویسد. به صندوق‌های پوشش ریسک مشاوره می‌دهد و تدریس می‌کند. من در آخرین کلاسی که در ترم بهار تدریس کرد حضور داشتم. او و دانشجویانش راجع به آثار الیزابت چترجی، مورخ محیط زیست، بحث می‌کردند و مشغول برساختن تئوری مارکسیستی و واکاوی داده‌های انرژی بودند.

گاهی واکاوی چنین داده‌هایی نتایج نگران‌کننده‌ای به دنبال دارد: بنا بر دیدگاه توز، سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی، جنگ، تورم و تغییرات اقلیمی پدیده‌هایی هستند که همدیگر را تقویت می‌کنند. او دربارۀ مقصد این تحولات نظر مطمئنی ندارد، جز اینکه امید دارد شاید این بحرانِ چندگانه برایمان قابل شناخت شود.

فصلنامۀ ترجمان چیست، چه محتوایی دارد، و چرا بهتر است اشتراک سالانۀ آن را بخرید؟
فصلنامۀ ترجمان شامل ترجمۀ تازه‌ترین حرف‌های دنیای علم و فلسفه، تاریخ و سیاست، اقتصاد و جامعه و ادبیات و هنر است که از بیش از ۱۰۰ منبع معتبر و به‌روز انتخاب می‌شوند. مجلات و وب‌سایت‌هایی نظیر نیویورک تایمز، گاردین، آتلانتیک و نیویورکر در زمرۀ این منابع‌اند. مطالب فصلنامه در ۴ بخش نوشتار، گفت‌وگو، بررسی کتاب، و پروندۀ ویژه قرار می‌گیرند. در پرونده‌های فصلنامۀ ترجمان تاکنون به موضوعاتی نظیر «اهمال‌کاری»، «تنهایی»، «مینیمالیسم»، «فقر و نابرابری»، «فرزندآوری» و نظایر آن پرداخته‌ایم. مطالب ابتدا در فصلنامه منتشر می‌شوند و سپس بخشی از آن‌ها به‌مرور در شبکه‌های اجتماعی و سایت قرار می‌گیرند، بنابراین یکی از مزیت‌های خرید فصلنامه دسترسی سریع‌تر به مطالب است.
فصلنامۀ ترجمان در کتاب‌فروشی‌ها، دکه‌های روزنامه‌فروشی و فروشگاه اینترنتی ترجمان به‌صورت تک شماره به‌ فروش می‌رسد اما شما می‌توانید با خرید اشتراک سالانۀ فصلنامۀ ترجمان (شامل ۴ شماره)، علاوه بر بهره‌مندی از تخفیف نقدی، از مزایای دیگری مانند ارسال رایگان، دریافت کتاب الکترونیک به‌عنوان هدیه و دریافت کدهای تخفیف در طول سال برخوردار شوید. فصلنامه برای مشترکان زودتر از توزیع عمومی ارسال می‌شود و در صورتی‌که فصلنامه آسیب ببیند بدون هیچ شرط یا هزینۀ اضافی آن را تعویض خواهیم کرد. ضمناً هر وقت بخواهید می‌توانید اشتراکتان را لغو کنید و مابقی مبلغ پرداختی را دریافت کنید.