چگونه تعادل زندگی دیجیتالی‌مان را حفظ کنیم؟

جان گیلبی، تایمز هایر اجوکیشن — آیا تابه‌حال این پرسش برایتان به ‌وجود آمده است که آیا افسار دستگاه‌های دیجیتالی دستِ ماست یا اینکه آن‌ها بر زندگی ما حکمرانی می‌کنند؟ یکی‌دو سال پیش، این دغدغه آن‌قدر ذهنم را درگیر خود کرد که برخی از نظرات دستِ‌اول را در همایشی جمع‌آوری کردم.

یک‌سری سؤال پرسیدم تا ببینم جماعت حاضر -که اغلب طراح نرم‌افزار هم بودند- فکر می‌کنند که آیا به این ظواهر جذاب و گیرای زندگی‌های شدیداً موبایلی و شبکه‌ای‌مان «وابسته» هستند یا نه. یکی از کارهایی که باید در این تحلیلِ به‌ظاهر جذاب انجام می‌دادم این بود که از افراد بپرسم آیا اگر ناگهان روزی اینترنتشان قطع شود، کلافه می‌شوند؟ آیا وقتی که می‌بینند شارژ تلفن همراهشان کم است، بدوبیراه می‌گویند؟ آیا اگر کسی با آن‌ها شروع به صحبت کردن بکند و آن‌ها سرگرم تلفن همراهشان باشند، زیرِ لب غُرولُند می‌کنند؟ درنهایت نوبت رسید به پرسشی که از نظر مشتاقان «جایزۀ داروین»^۱ مهم‌ترین سؤال بود. پرسیدم چه‌کسی تابه‌حال در حال پیامک فرستادن، وسط خیابان، ماتش برده است؟

تعداد دست‌هایی که بالا رفت به‌طور نگران‌کننده‌ای زیاد بود و همین کافی بود تا مرا متقاعد کند که توازن بین زندگی دیجیتالی و زندگی واقعی برای این افراد جداً آسیب دیده است. ای کاش نسخه‌ای از کتاب تکنولوژیِ ذهن‌آگاه^۲ را، که دیوید لِوی نوشته، همراه داشتم و به آن‌ها نشان می‌دادم که چگونه این کتاب به دغدغه‌های تازه‌شان می‌پردازد.

لوی روایت شخصی‌اش را با مرور ادبیات پژوهشی و دستورالعمل خودیاری تلفیق کرد تا راهنمای به‌روزی را برای ایجاد تعادل بین دو حیطه از هستیِ ما فراهم کند؛ آن دو حیطه عبارت‌اند از: «جهان سریع» و «جهان آهسته». او به ما می‌گوید حیطۀ «سریع»، یعنی اضافه‌باری که هرروزه با آن مواجه می‌شویم، از تعداد زیادی ایمیل که با آن‌ها سروکار داشتیم، به واقعیتی بی‌رحم در فرهنگمان ارتقا یافته است. این حیطه از ایمیل‌هایی که از دهۀ نود به بعد مایۀ دردسرهای اداری بود به فرهنگی تبدیل شده که بیست‌وچهارساعته غرق در اطلاعات است و ماهیت کار، فراغت، روابط و شغل در آن درون فضایی پُر از انواع و اقسام محصولات دیجیتالی استحاله شده است. از طرف دیگر، به نظر لوی، «جهان آهسته» حیطه‌های عملی، نظری و ملموس زندگی ما را احاطه می‌کند؛ وی همان احساسی را مثال می‌زند که به‌هنگام خوش‌نویسی دارد.

بدنۀ اصلی متن کتاب را تمارین کشف و سپس مدیریت زندگیِ دیجیتالی‌مان تشکیل می‌دهد. این موارد، بر اساس درس‌هایی که نویسنده به مخاطبانِ گوناگون -دانشگاهی و حرفه‌ای- می‌دهد، چارچوب سنجیده‌ای را در اختیار ما می‌گذارند که به‌وسیلۀ آن درک شخصی ما از وضعیت دیجیتالی‌مان بیشتر می‌شود. حال که به این چارچوب مجهز شده‌ایم، لوی ما را به بحث بر سر این مطلب می‌کشاند که چه محدودیت‌ها و مهارت‌هایی را می‌خواهیم به ‌کار بگیریم تا رابطۀ خود را با خویشتن‌های دیجیتالی‌مان سروسامان دهیم.

این کتاب درعین‌حال که بسیار شخصی است، به‌شدت کاربردی است. به‌رغم تردیدم دربارۀ هر چیزی که در عنوانش واژۀ «ذهن‌آگاه» را یدک می‌کشد، این کتاب مرا متقاعد ساخت که می‌تواند نقش مهمی در کمک کردن به خوانندگانش ایفا کند تا میزان تعادل نداشتن را در کار کردن با تکنولوژیِ ارتباطات بسنجند و اصلاح کنند. اگر شما -و ضمناً هر آن کسی که لازم است این کتاب را بخواند- عجله دارید، می‌توانید نکته‌های خوبی را با مرور خلاصه‌تمارین در کتاب به ‌دست آورید. البته که این راهکار تقریباً شما را به سطوح عمیق‌تر متن می‌کشاند.

رفیق‌های صمیمی و دوست‌داشتنیِ دیجیتالی ما، مثل بچه‌گربه‌ها، همان‌طور که دائماً بر جذابیت و نقش حیاتی‌شان افزوده می‌شود، آن‌قدر پیش‌روی می‌کنند تا ما را اسیر خود کنند، مگر اینکه روابطمان را با آن‌ها کنترل کنیم و تحت‌نظر بگیریم. این کتاب الگوی عملی و ارزشمندی را در اختیار ما می‌گذارد تا به این مقصود برسیم.

اطلاعات کتابشناختی:

Levy, David M. Mindful tech: How to bring balance to our digital lives. Yale University Press, 2016

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را جان گیلبی نوشته است و در تاریخ ۱۴ آوریل ۲۰۱۶ با عنوان «Mindful Tech: How To Bring Balance To Our Digital Lives, by David M. Levy» در وب‌سایت تایمز هایر اجوکیشن منتشر شده است. وب‌سایت ترجمان در تاریخ ۹ خرداد ۱۳۹۶ این مطلب را با عنوان «چگونه تعادل زندگی دیجیتالی‌مان را حفظ کنیم؟» و با ترجمه علیرضا صالحی منتشر کرده است.
•• جان گیلبی (John Gilbey) استاد دانشکده علوم کامپیوتر دانشگاه ابریستویف در کشور ولز است.
[۱] Darwin Award: «جوایز داروین» به افرادی اعطا می‌شود که با خودکشی یا عقیم‌کردن خود، با انجام کارهای ابلهانه، خود را از مسیر تکامل انسان‌ها خارج می‌کنند و اعتقاد دارند که بدین ترتیب به مرغوبیت ژن انسان‌ها در فرایند تکامل کمک می‌کنند [مترجم].
[۲] Mindful Tech