داستان مصور زندگی ابن‌سینا

ماریا پوپووا، برین‌پیکینگز — در مسیر تلاش هزاران‌سالۀ بشر برای شناخت بدن انسان، نقاط عطفی در تاریخ پزشکی وجود دارد؛ اما تنها معدودی از شخصیت‌ها توانسته‌اند به اعتباری در حد ابن‌سینا برسند. این شخصیت برجستهْ زادۀ سال ۹۸۰ دوران مشترک^۱ و وفات‌یافته در سال ۱۰۳۷ پس از میلاد بود: نابغه‌ای فارس که حکیمی جامع‌الاطراف شد. وی در غرب اغلب با نام اَوِسینا شناخته می‌شود و از متفکران بسیار مؤثر در تمدن ماست؛ یعنی تمدنی که آرام‌آرام آن را می‌شناسیم. وی ۴۵۰ اثر معروف دارد که در حوزه‌های متنوعی چون فیزیک، فلسفه، نجوم، ریاضیات، منطق، شعر و پزشکی نگاشته شده‌اند؛ ازجمله دایرة‌المعارف تأثیرگذار او، قانون پزشکی^۲ که درک ما را از بدن انسان و کارکرد درونی‌اش برای همیشه تغییر داد. این اثر برجسته در علم و فلسفه یا آن‌طور که بعدها نام گرفت، «متافیزیک»، تا ششصد سال پس از وفات ابن‌سینا به‌عنوان شاهکار آموزش پزشکی قرون وسطا به کار می‌رفت.

من عاشق آن دسته از کتاب‌های مخصوص کودکان هستم که به بزرگداشت زندگی شخصیت‌های برجسته، الهام‌بخش و تأثیرگذار می‌پردازند؛ ازجمله زندگی‌نامه‌های جین گودال، آنری ماتیس ، پابلو نرودا، آنری روسو، جولیا چایلد، آلبرت آینشتاین و ماریا مریان. به همین خاطر از دیدن کتاب کشفیات شگفت‌آور ابن‌سینا^۳ (کتابخانۀ عمومی) اثر نویسندۀ لبنانی، فاطمه شرف‌الدین و تصویرگر عراقی ساکن ایران، انطلاق محمد علی، به وجد آمدم: کتابی ارزشمند برای افزودن به مجموعه کتاب‌های مخصوص کودکان که در بزرگداشت علم نوشته شده‌اند.

با تصاویر شگفت‌انگیزی که یادآور نقاشی‌های نسخ خطی باستانی اسلامی است، این زندگی‌نامۀ شورانگیز که راوی آن اول شخص است، زندگی ابن‌سینا را از کودکی که کتاب‌خوانی سیری‌ناپذیر بوده است تا کشفیات علمی متعدد و پروژۀ مادام‌العمر توسعۀ علم درمان‌گری دنبال می‌کند.

خواندن این داستان که در راستایِ بزرگداشتِ جهانیِ کنجکاوی و جست‌وجوی بی‌وقفۀ دانش است، لذتی دوچندان دارد؛ زیرا تنوعی را که به‌شدت در حوزۀ یکنواخت تاریخ علم و همچنین کتاب‌های کودک فعلی موردنیاز است، در خود گنجانده است. در این کتاب دو زن اهل خاورمیانه، داستان دانشمندی پیشگام در عصر طلایی اسلامی را بازگو می‌کنند.

کشفیات شگفت‌آور ابن‌سینا را نشر کانادایی گراندوود بوکس روانۀ بازار کرده است. این ناشر پیش‌ازاین گنجینه‌هایی چون بزرگداشت بی‌کلامِ هنر توجه‌کردن^۴، نامه‌ای عاشقانه و لطیف به زمستان^۵ و بزرگداشت امیدبخش تنوع جنسیتی^۶ را عرضه کرده است.

اطلاعات کتاب‌شناختی:

Sharafeddine, Fatima. The Amazing Discoveries of Ibn Sina. Groundwood Books, 2015

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را ماریا پوپووا نوشته است و با عنوان «The Illustrated Story of Persian Polymath Ibn Sina and How He Shaped the Course of Medicine» در وب‌سایت برین‌پیکینگز منتشر شده است. سایت ترجمان در تاریخ ۱ شهریور ۱۳۹۵ این مطلب را با عنوان «داستان مصور زندگی ابن‌سینا» و با ترجمۀ نجمه رمضانی منتشر کرده است.
•• ماریا پوپووا (Maria Popova) نویسنده و منتقد فرهنگی و ادبی است. پوپووا نوشته‌هایش را وب‌سایت برین‌پیکینگز منتشر می‌کند.
[۱] Common Era or Current Era or CE: گاه‌شماری یا سال‌نمای دوران مشترک یا د.م یا عصر حاضر نوعی گاه‌شماری سکولار است که به‌عنوان جایگزین برای گاه‌شماری میلادی استفاده می‌شود. این گاه‌شماری مبدأ یکسانی با گاه‌شماری میلادی دارد. بنابراین سال ۲۰۱۴ دوران مشترک معادل سال ۲۰۱۴ میلادی است و سال ۳۹۹ پیش از عصر حاضر برابر سال ۳۹۹ پیش از میلاد.
اصطلاح «دوران مشترک» حداقل از سال ۱۷۰۸ در زبان انگلیسی استفاده شده است. این اصطلاح را ابتدا از اواسط قرن نوزده دانشگاهیان یهودی معرفی کردند و از اواخر قرن بیست به‌عنوان گاه‌شماری سکولار در نوشته‌های دانشگاهی و علمی، کاربردی گسترده یافت [ویکی پدیا].
[۲] The Canon of Medicine
[۳] The Amazing Discoveries of Ibn Sina
[۴] wordless illustrated celebration of the art of noticing
[۵] tender love letter to winter
[۶] a heartening celebration of gender diversity