شهردار مسلمان لندن پدیدۀ جدیدی نیست

خوان کول، اینفُرمد کامنت — مطبوعات جهان صادق‌خان، برندۀ انتخابات شهرداری لندن را «نخستین شهردار مسلمان یک شهر بزرگ اروپایی» معرفی کرده‌اند.

البته منظور آن‌ها چیزی است شبیه این: «نخستین شهردارِ مسلمان یک شهر واقعاً بزرگ غربی در دورۀ مدرن، یعنی دو سدۀ گذشته». [گرچه صادق‌خان از طریق انتخابات به این مقام رسید، بسیاری از کسانی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنم و البته نه همۀ آن‌ها، به این مقام منصوب شدند؛ زیرا رسم و روال آن در تاریخ همین بوده است. نخستین انتخابات شورای ایالتی لندن در زمان خودش، در سال ۱۸۸۹ برگزار شد. تنها از سال ۲۰۰۰ به‌بعد است که خودِ شهردار مستقیماً از طریق انتخابات منصوب می‌شود. تقریباً تا همین اواخر تمامی مدیران شهری منصوب می‌شدند و نه انتخاب.]

باید اشاره کنیم که ایدۀ اروپا به‌مثابۀ پدیده‌ای «مسیحی» یا «پسامسیحی»، برساخته‌ای است که تنها با چسب‌وقیچی کردن‌های بزرگ می‌توان آن را بر قامت کتاب‌های تاریخ چسباند. بومی‌گراییِ مسیحی در اروپا هیچ معنایی ندارد. مسیحیت همانند اسلام ریشه در خاور میانه دارد.

اروپا در طی واپسین دورۀ یخ‌بندان، یعنی تقریباً از ۲۵هزارتا۱۳هزار سال پیش، عمدتاً خالی از سکنه بود و بخش اعظم آن را توده‌های بزرگ یخ پوشانده بود. از هنگامی که یخ‌ها به‌تدریج از بین رفتند، اروپا شاهد چندین موج مهاجرت بوده است. طی این مهاجرت‌ها مردمانی از مناطقی که امروزه ترکیه و سوریه را شامل می‌شود و نیز مردمانی از اوراسیا و افریقا پای به این قاره گذاشتند.

تنها از سدۀ چهارم پس از میلاد بود که مسیحیت به‌طور جدی گسترش خود را آغاز کرد و در سدۀ هشتم، یعنی فقط چهارصد سال بعد، با رقابت جدی اسلام در اسپانیا و جنوب فرانسه مواجه شد. روند گرایش به مسیحیت کُندتر از آن چیزی بود که اغلب مردم تصور می‌کنند و این در حالی بود که کانون‌های بزرگی از بازماندگان کافران و جریان‌های بدعت‌گذار برای صدها سال دیگر به حیات خود ادامه دادند. ازاین‌قرار باید در طی این قرون، سه مذهب را به‌عنوان مذاهب اصلی اروپای قرون وسطا در نظر آورد: بازماندگان کافرکیشی، مسیحیتِ روبه‌گسترش و اسلامِ روبه‌گسترش.

اسلام یکی از مذاهب بزرگ اروپایی است و سنتی تقریباً ۱۳۰۰ساله را در آنجا تشکیل داده است.
شهرداران مسلمانی که از طریق انتخابات به این منصب رسیده‌اند، بدین قرارند: اریون ولی‌ای در تیرانا^۱، احمد ابوطالب در روتردام و شپند احمتی در پریشتینا^۲. اکثر ساکنان سارایوو که مسلمان هستند، در سال ۲۰۱۳ ایوو کمشیچِ مسیحی را به‌عنوان شهردار انتخاب کردند.

به تاریخ بازگردیم: بخش‌هایی از اسپانیا، غالباً بخش‌های بسیار زیادی از آن، از سال ۷۱۱تا۱۴۹۲ تحت‌حکومت مسلمانان قرار داشت. بنابراین برای مثال عبدالرحمنِ اول در سال ۷۵۶ خود را امیر کوردوبا^۳ خواند. در اینجا دربارۀ شهرهای بزرگ اروپای غربی صحبت می‌کنیم. در دهه‌های پایانی سدۀ نهم میلادی، کوردوبا پرجمعیت‌ترین شهر جهان بود.

امارت اعراب مسلمان در سیسیل^۴ از سال ۸۳۱تا۱۰۷۲ تداوم یافت. برای نمونه، جعفر الکلبی (۹۸۳-۹۸۵) امیر سیسیل بود و از همین رهگذر شهردار پایتخت منطقه، یعنی پالرمو بود.

امپراتوری عثمانی، از ۱۴۵۸تا۱۸۳۲ بر بیشتر بخش‌های یونان امروزی حکومت می‌کرد. این تصویری است از حاکم عثمانی آتن در ۱۸۱۵؛ یعنی حدوداً پانزده سال پیش از آنکه یونانیان به استقلال برسند.

فکر کنم بتوان آتن را یکی از شهرهای بزرگ اروپا دانست. این شهر در حدود چهارصد سال تحت‌ادارۀ حکومت عثمانی بود.

عثمانی‌ها از ۱۵۴۱تا۱۶۹۹ بر بیشتر مناطق مجارستان حکومت کردند و بودا^۵ پایتخت این ایالت در امپراتوری عثمانی بود. در همان زمان نیز عثمانی‌ها از نهضت پروتستان‌ها در مجارستان حمایت کردند. برای مثال، عبدالرحمن عبدی پاشا از آلبانی، در ۱۶۸۲ فرماندار نظامی بودا شد. بوداپست را نیز باید یکی از شهرهای بزرگ اروپا قلمداد کنیم.

صربستان از ۱۴۰۲تا۱۸۷۸ تحت‌سلطۀ عثمانی قرار داشت و در اواخر این دوره خراج‌گزار عثمانی بود. برای مثال، حاجی‌مصطفی‌آقا در جولای ۱۷۹۳ به منصب فرماندهی نظامی بلگراد گماشته شد.

روشن است که قسطنطنیه یا استانبول یکی از شهرهای بسیار بزرگ‌ اروپا است که جمعیت آن بالغ بر چهارده‌میلیون نفر در داخل خود شهر است. شهردار این شهر دکتر قادر توپباس^۶ نیز مسلمان است.

بنابراین ریاست مسلمانان بر شهرهای اروپا برای ۱۳۰۰ سال امری متعارف بوده است و حتی در آغاز سدۀ بیستم نیز برخی شهرهای بالکان هنوز هم مدیرانی مسلمان داشتند. پیروزی صادق‌خان در انتخابات شهرداری لندن یکی از نمونه‌های بسیار بزرگ‌ این پیروزی‌هاست. باید خوشحال باشیم که بخش درخورملاحظه‌ای از مردم لندن پیکار اسلام‌هراسانه و هتاکانه‌ای را که محافظه‌کاران علیه او به راه انداختند، ناکام گذاشتند. اما بیایید اجازه ندهیم این فراموشی خطرناک اروپاییان ادامه پیدا کند و چنین شود که آنان دیگر به یاد نیاورند که اسلام و مسلمانان از سدۀ هشتم^۷ چه نقش محوری‌ای در تاریخ اروپا داشته‌اند. صادق‌خان اَسلاف پرآوازه‌ای در میان مدیران مسلمان شهرهای اروپا دارد.

[بعد نوشت: اظهارنظر برخی خوانندگان مبنی بر اینکه این مدیران شهری در شمار فاتحان بودند و انتخاب نشده بودند، ساده‌انگارانه است. تا همین اواخر اغلبِ مدیران شهری، از خودِ فاتحان بودند یا فاتحان آنان را منصوب می‌کردند. بریتانیایی‌ها تحت‌سلطۀ نرمان‌ها بودند. قبایل ژرمن در فرانسه، ایتالیا و اسپانیا خود از فاتحان متجاوز بودند. قبایل اسلاو از شرق به اروپای شرقی آمدند. حاکمان مسلمان نیز از این امر مستثنا نبودند. آن‌ها برخی رعایا و متحدان غیر مسلمان خویش را نیز در امر حکومت شریک می‌کردند.]

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را خوان کول نوشته‌ است و در تاریخ ۷ مۀ ۲۰۱۶ با عنوان «London’s Muslim Mayor is nothing New: 1300 yrs of Muslims who Ran Major European Cities» در وب‌‌سایت اینفُرمد کامنت منتشر شده است. وب‌سایت ترجمان در تاریخ۲۱ ارديبهشت ۱۳۹۵ این مطلب را با عنوان «شهردار مسلمان لندن پدیدۀ جدیدی نیست» و با ترجمۀ محمد غفوری منتشر کرده است.
•• خوان کول (Juan Cole) مؤسس و سردبیر اینفُرمد کامنت، استاد تاریخ در دانشگاه میشیگان و نویسندۀ کتاب‌های متعددی از جمله محمد: پیامبر صلح در بحبوحۀ نزاع امپراطوری‌ها (Muhammad: Prophet of Peace amid the Clash of Empires) است.

[۱] پایتخت آلبانی
[۲] پایتخت کوزوو
[۳] یا قرطبه (تلفط عربی)
[۴] یا صقلیه (تلفظ عربی)
[۵] Buda: یک بخش از شهرِ دوبخشیِ بوداپست.
[۶] Kadir Topbas
[۷] یعنی هنگامی که امپراتوری بیزانس که هراکلیوس آن را در سال ۶۱۰ بنیاد گذاشت، تنها یک سده عمر داشت.