گاز گرفتن

دیوید رانسیمن، لندن ریویو آو بوکز — دیروز اتفاقی افتاد که بی‌تردید جزء چیزهایی است که از این جام جهانی به یاد خواهد ماند (و باید اتفاق خیلی جالبی روی دهد تا در خاطرۀ بازی‌ها، جای آن را بگیرد). مسابقات از این به بعد، به «قبل از گاز» و «بعد از گاز» تقسیم خواهد شد. جهان در همین مدت اندک لبریز شده است از نوشته‌ها و تصاویر رسانه‌های چاپی و مجازی که از بُهت، طنز و (و بیش از همه) هتک حرمتی که سوارز و دندان‌های تیزش به بار آورده‌اند، سخن می‌گویند. دودل هستم که از هجوم شایعات هم سخن بگویم یا نه. اما واقعاً، چرا اینکه یک فوتبالیست، فوتبالیست دیگری را گاز بگیرد، اینقدر شوکه‌کننده است؟

ماتیو سید، در روزنامۀ تایمز، امروز نوشته است «سال‌هاست در سراسر جهان حکمی کلی شکل گرفته که مصداق‌های غیرقابل تردیدی ارائه کرده: استعداد نمی‌تواند توجیهی برای آن‌دست رفتارهایی باشد که، در دیگر محیط‌ها، می‌تواند هر انسانی را برای حمله به دیگری، در معرض قضاوت عمومی قرار دهد».

اما بازی‌های فوتبال، مملو از حمله‌هایی هستند که اگر در دیگر محیط‌ها انجام شوند، مصداق عمل مجرمانه خواهند بود. آن‌ها پای همدیگر را می‌شکنند، آن‌هم به خاطر خدا، و این کار همیشه هم از روی تصادف نیست. کیلینی، مدافع ایتالیایی، که به دنبال آن بود تا خودی نشان دهد، در برابر سوارز که به واسطۀ گاز گرفتن او، در کانون توجهات قرار گرفت، نادیده گرفته شد. من فکر می‌کنم جای دندان‌های سوارز درد گرفت و اثری هم که از آن‌ها باقی ماند همین را نشان می‌دهد. اما این درد، در برابر آسیبی که بعضی خطاهای دیگر در فوتبال به بار می‌آورد، سر سوزنی بیشتر نیست.

آیا چیزی غریب در این تماس نزدیک وجود دارد؟ به نظر می‌رسد گاز گرفتن، یا هر کار دیگری که با دهان انجام شود، در مقابلِ با آرنج ضربه‌زدن یا حمله‌های وحشیانۀ از جلو، تماماً به مقولۀ دیگری تعلق دارد. گاز گرفتن وحشیانه به نظر می‌رسد چون کاملاً به حوزۀ متفاوتی از کنش‌های انسانی مربوط است: خوردن، یا شاید روابط عاشقانه. به هیچ عنوان، گاز گرفتن جزئی از بازی نیست و به همین خاطر است که اظهارنظر دربارۀ آن بسیار دشوار است. سوارز می‌خواست به چه برسد؟ به اینکه کیلینی هم برای تلافی او را گاز بگیرد؟ اما راه‌های خیلی بهتری برای رسیدن به چنین هدفی وجود داشت. آن‌قدر این کار احمقانه است که به نظر می‌رسد باید بگوییم بدون فکر و انگیزۀ قبلی و دفعاً روی داده است، اما کار از آنجا سخت می‌‌شود که این اقدام مجرمانه شکلِ کار سوارز است. این سومین گاز او در بازی‌هاست و همین مسئله است که ما را به این می‌رساند که گاز گرفتن بخشی از وجود اوست که برایش غیرقابل کنترل است. اما چنین چیزی برای مردم بسیار وحشتناک است.

به هر حال، معضلۀ سوارز این نیست که گاز گرفتن وحشتناک‌تر است از دیگر کارهایی که در فوتبال بازیکنان بر سر هم می‌آورند، بلکه معضله این است که هیچ‌کس چنین کاری نمی‌کند. روزی روزگاری هنجارها وضع شده‌اند، کمابیش هم دلبخواهی، اما پشتیبانی عمومی از آن‌ها باعث شده هر تجاوزی به ماروای آن‌ها بسیار غیرقابل تحمل به نظر برسد. آن‌چیزی که سوارز نمی‌تواند کنترلش کند از آن قسم است که همه می‌‌توانند کنترل کنند و همین است که او را به یک مرتدِ خائنِ واقعی تبدیل می‌کند. این دقیقاً مثل همان لحظه‌ای است که اریک کانتونا، در کریستال پالاس، به میان جمعیت می‌پرد تا روی یکی از تماشاگرانی که خیلی اذیتش کرده (و در واقع موجب شده تا دورۀ کوتاهی را در بازداشت به سر ببرد) یک فن کاراته بزند.^۱ به طریقی، اعجاب‌آورترین چیزی که دربارۀ این رویداد وجود دارد، این است که چنین اتفاقی زیاد رخ نمی‌دهد. نه بازیکنان چنین کاری با هم می‌کنند نه تماشاگران چنین معامله‌ای با هم دارند. چه تعداد از بازیگران دلشان می‌خواسته تا زهرِ حرف‌هایی که مردم به آن‌ها می‌زنند را تلافی کنند؟ اما تا وقتی چنین کاری انجام نشده، بسیار شوکه‌کننده است که کانتونا را ببینی که از مرزهای نامرئی‌ای رد می‌شود که خشونت داخل بازی را از خشونت تماشاگران جدا می‌کند. سوارز هم یک مرز نامرئی دیگر را شکسته و به نظر می‌رسد هزینۀ واقعاً سنگینی باید برای آن پرداخت کند.

پی‌نوشت‌ها:
• این مطلب را دیوید رانسیمن نوشته است و در تاریخ ۲۵ ژوئن ۲۰۱۴ با عنوان «The Bite» در وب‌سایت لندن ریویو آو بوکز منتشر شده است. وب‌سایت ترجمان در تاریخ ۱۶ تیر ۱۳۹۳ این مطلب را با عنوان «گاز گرفتن» و با ترجمۀ محمد ملاعباسی منتشر کرده است.
•• دیوید رانسیمن (David Runciman) استاد علوم سیاسی، تاریخ و رئیس گروه مطالعات سیاسی و بین‌الملل دانشگاه کمبریج است. رانسیمن همچنین مجری پادکست  Talking Politics است، که به مصاحبه با صاحب‌نظران سیاسی پیرامون اتفاقات جاری دنیای سیاست می‌پردازد. چگونه دموکراسی پایان می‌یابد ( How Democracy Ends) آخرین کتابی است که از رانسیمن منتشر شده است.
[۱] اریک کانتونا، فوتبالیست مشهور فرانسوی است که این سال‌ها در سینما فعالیت کرده است. او در سال ۱۹۹۵، در بازی‌ای مقابل کریستال پالاس، به خاطر خطایی که روی مدافع کریستال‌پالاس انجام داد، از بازی اخراج شد و هنگام بیرون رفتن از زمین، ناگهان به سمت یکی از طرفداران کریستال پالاس دوید که از جایگاه تماشاگران خارج شده بود و با فریاد به او فحاشی می‌کرد. کانتونا با یک فن کاراته، لگد محکمی به او زد؛ این کار، بازتاب جهانی بسیار گسترده‌ای یافت و موجب محرومیت طولانی کانتونا از فوتبال شد.