لازم نیست به زبان کتابهای خودآموزِ مکالمه با هم صحبت کنیم
این روزها، بیشمار کتاب دربارۀ بهبود مهارتهای ارتباطی وجود دارد که مملو از راهکارها، قوانین، و نمودارها هستند. مثل همۀ کتابهای خودیاری، این کتابها هم قول میدهند زندگیتان را به سطح بالاتری ارتقا دهند و و مثلاً شما را به سخنوری مبادی آداب و متین و موقر بدل کنند. اما ایان ویلیامز، استاد دانشگاه تورنتو، معتقد است بسیاری از راهکارهای ارائهشده در این کتابها، مصنوعی و دور از واقعیت زندگی روزمرهاند. او نشان میدهد که مکالمات دشوار اغلب با هویت و احساسات گره خوردهاند و نمیتوان آنها را با فرمولهای ساده حل کرد، بلکه نیازمند درک عمیقتر و تعامل انسانیاند. با این اوصاف آیا کتابهای خودیاری واقعاً میتوانند در پیچیدگیهای ارتباطات روزمره راهنمای ما باشند؟
استاد زبان انگلیسی دانشگاه تورنتو
The Ultimate Passive-Aggressive Holiday Gift: Why Self-Help Books Today Are Failing Readers
10 دقیقه
ایان ویلیامز، لیترری هاب— اگر برای سال نو دنبال هدیۀ منفعل-تهاجمیِ1 خوبی هستید، کتابهای خودیاری را فراموش نکنید.2 این روزها، بیشمار کتاب در مورد چطور حرفزدن -معمولاً آن حرفهای سخت- وجود دارد که مملو از راهکارها، قوانین، گامها، مثالها و نمودارهای مرحلهای هستند.
در این میان، برخی به کتابهای اصلی بدل شدهاند، مانند چگونه صحبت کنیم تا مردم گوش کنند3، برخی ادامه یا تقلید آنها هستند، مثل چگونه حرف بزنیم تا نوجوانان گوش کنند و چگونه گوش بدهیم تا نوجوانان حرف بزنند4، برخی هم با عناوین جذاب سروصدا کردهاند، مثل چگونه با مردان صحبت کنیم: ۵۹ دستورالعمل جادویی برای آبکردن دل آنها، خواندن افکارشان و کاریکردن که تا ابد شما را بخواهند5. مانند عموم کتابهای خودیاری، این کتابها هم قول میدهند زندگیتان را به سطح بالاتری ارتقا دهند و مثلاً شما را به سخنوری مبادی آداب و متین و موقر بدل کنند.
جدیدترین موج کتابها در مورد مکالمات دشوار را کسانی راه انداختهاند که از پروژۀ مذاکرۀ هاروارد6 آمدهاند. در آغاز هزارۀ جدید، داگلاس استون، بروس پاتون و شیلا هین کتاب مکالمات دشوار: گفتوگو حول مهمترین موضوع7 را منتشر کردند.
آنها مکالمات را به سه نوع دستهبندی میکنند:
مکالمه راجعبه یک ماجرا
مکالمه راجعبه احساسات
مکالمه راجعبه هویت
این دستهبندی روشن میکند که مکالمات دشوار واقعاً دربارۀ چه هستند: حوادث، احساسات، یا شخصیت افراد. از نظر این نویسندگان، هدف مکالمات دشوار، یا همان چرایی آنها، در نهایت حل تعارض است.
در مورد چگونه جلوبردن مکالمات دشوار، آنها فرآیندی را پیشنهاد میکنند به نام «گفتوگوی فهمیدن»8که در آن شما داستان طرف مقابل را میفهمید، نظرات و احساسات خود را در میان میگذارید و با هم مشکل را حلوفصل میکنید. این روش نوعی الگوی تز، آنتیتز، سنتز است.
قواعد، قواعد، قواعد. آنها توصیه میکنند در موقعیتهای دشوار طرفین انگیزهها و نیات خود را کندوکاو کنند، از تأثیر این موقعیت بر خودشان حرف بزنند، مسئولیت خودشان را بپذیرند، احساساتشان را توصیف کنند و به مسائل هویتی فکر کنند. مسائل هویتی همیشه مقولههای بزرگ و جنجالی مثل نژاد و جنسیت نیستند و میتوانند راجعبه این باشند که مثلاً من خودم را عکاسی حرفهای میدانم، ولی هروقت میآیم از کارم حرف بزنم، تو عکسهای اینستاگرامت را پیش میکشی و اعصابم را خرد میکنی!
کتابهای خودیاری طوری وانمود میکنند که گویی با اجرای چند ترفند مکالمات ما در کمال منطق و در اوج مدیریت حرفهایِ احساسات پیش خواهد رفت. شما را نمیدانم، ولی من با خیلی از آدمها در زندگیام واقعاً به این صورت گفتوگو نمیکنم.
وقتی در گفتوگویی پرالتهاب گیر افتادهاید، پیروی از توصیههایی که به حفظ رویۀ خنثی رهنمون میشوند خیلی سخت است. این کتابها از شما میخواهند که حداقل بهطور موقت، حتی در مواردی که به شما ظلم شده، محض خاطرِ گفتوگو کوتاه بیایید. وقتی داغ میکنیم، خیلی سخت است طبق توصیۀ استون، پاتون و هین «نه بر آنچه حق است، بلکه بر آنچه مهم است تمرکز کنیم». حقیقت همیشه مهم است، اینطور نیست؟
حالا بیستوپنج سال جلو میرویم و به کتاب ابرسخنوران9 چارلز داهیگ میرسیم.
داهیگ سه نوع مکالمۀ استون، پاتون و هین را به این صورت تغییر نام میدهد: مکالمۀ «موضوع واقعاً چیست؟»، مکالمۀ «چه احساسی داریم؟» و مکالمۀ «ما کی هستیم؟». چه بهروزرسانی ساده و خوبی!
وقتی در مکالمهای گیر میکنید، به پیشنهاد داهیگ، از اصل تطبیق10 استفاده کنید. مشخص کنید چه نوع مکالمهای دارید و هماهنگ با طرف مقابل خود پاسخ دهید. اگر او از نامزد بیعرضۀ دخترش حرف میزند، شما هم با صحبت در مورد خانوادۀ خود، ترجیحاً نامزد بیعرضۀ دختر خودتان، پاسخ بدهید.
اشاره کنم که اصل تطبیق صرفاً تطبیق با موضوع نیست. اگر طرف مقابل عصبانی است، لازم نیست شما هم عصبانی شوید، بلکه باید با همین سبک و سیاق احساسی، مثلاً توأم با مراقبت و اهمیت و تصدیقِ احساساتش، پاسخ بدهید.
نکته اینجاست که با این کتابهای خودیاری شما باید مدام حسابوکتاب کنید، من در کدام نوع گفتوگو هستم؟ منظور طرف مقابل واقعاً چیست؟ چگونه میتوانم خودم را با او تطبیق بدهم؟ در کنار مکالماتمان، یک متامکالمه یا همان مکالمه راجعبه مکالمه در ذهنمان در جریان است که میتوانیم آن را به زبان بیاوریم، البته با این خطر که فضلفروشانه به نظر برسد.
متامکالمۀ بیش از حد میتواند دور از ادب و نزاکت باشد. اگر کسی از من بپرسد -همانطور که معلمها آموزش دیدهاند از دانشآموزانشان بپرسند- «میخواهی کمکت کنم، یا بغلت کنم، یا به حرفهایت گوش کنم؟»، احتمالاً معذب میشوم و میگویم «میخواهم بندهنوازی نشوم». بیچاره طرف فقط ترفندهای این کتابهای خودیاری را اجرا میکند تا بفهمد ما در چه نوع مکالمهای هستیم. بعد او میگوید «ظاهراً شما عصبانی هستید». و من میگویم «خیلی اوقاتم تلخ است».
او: پس ما داریم دربارۀ احساسات صحبت میکنیم.
من: بهجای تشخیص نوع مکالمه، ممکن است واقعاً برویم سراغ اصل مطلب؟
متوجه هستید که در مکالمه راجعبه مکالمه انگار با نوعی اجتناب و خشکی و تصنع مواجهیم. کمال مطلوب این است که نحوۀ تعامل ما با یکدیگر دلی و شهودی باشد، نه مثل ربات -مکالمه را قطع کنیم تا یک سری قواعد کلیشهای را به اجرا درآوریم.
لازم نیست وسط مکالمه کانال عوض کنیم و به زبان کتابهای خودآموزِ مکالمه صحبت کنیم. لازم نیست لحن فضلفروشانه به خود بگیریم و درس اخلاق بدهیم. میتوانیم خیلی ساده، بسته به مکالمهای که در آن هستیم، بپرسیم «میخواهی راهکاری بدهم؟» یا بگوییم «من هم بعد از چنین اتفاقی چند روز نتوانستم از خانه بیرون بروم».
بسیاری از ما آنقدر برنامههای اُپرا-دکتر فیل را دیدهایم که خودمان میدانیم وقتی کسی حمایت عاطفی میخواهد، نباید به او راهکار بدهیم. خیلی مهم است که قواعد و مفاهیم مختلف را در قالب واژگان و شخصیت خودمان به کار ببریم نه اینکه با پدر سالمند خود طوری صحبت کنیم که انگار رباتِ رواندرمانگر هستیم.
از بین تمام سرخطهای موجود در تمام کتابهای خودیاریِ جهان، این یکی را بیشتر از همه دوست دارم:
• ما اشتباه میکنیم.
ما که نمیتوانیم مکالمات دشوارمان را بدهیم نمایشنامهنویسان درجهیک بنویسند. چهبسا مکالمات دشوار زندگیِ واقعی از دل نمایشی بداهه بیرون بیایند. اگر خراب کردید، اگر از نقش خود درآمدید، دلسرد نشوید. بپذیرید که این بخشی از همین ژانر است: نمایش بداهۀ زندگی واقعی.
اگر میخواستم کتاب خودیاری دربارۀ مکالمات دشوار بنویسم، دو نکته را به تمام قواعد و مراحل موجود اضافه میکردم.
اول اینکه حقیقت چیست و چگونه میتوانم آن را دریابم؟ این پرسش از ما میخواهد که منشأ و منبع را روشن کنیم. یافتن ریشۀ یک احساس یا حقیقتی متصور در کودکی یا حالوهوای حاکم شاید سخت باشد، اما چنین پرسش معرفتیایی برای اثبات حقانیت موضع ما در گفتوگو ضروری است.
البته گاهی هیچ حقیقت واحدی وجود ندارد. در این صورت، باید در نظر بگیرم که چهچیزِ من و چهچیز طرف مقابلم در این مکالمه به خطر میافتد. آیا این مخاطرات برابر هستند؟
مکالمات دشوار غالباً با هویت افراد گره خوردهاند و بیشک هویت بر تعاملات و نیز بر موضعی که یکی از طرفین اتخاذ میکند اثرگذار است. ممکن است او در یک مکالمه چیزهای بیشتری برای ازدستدادن داشته باشد، بنابراین از آن اجتناب میکند یا در خلال آن دفاعی شده و چنگ و دندان نشان میدهد.
دومین پرسشی که لحاظ میکنم این است که آیا من باید از جایگاه سرد صحبت کنم یا از جایگاه گرم؟ به عبارت دیگر، باید بدون شور و هیجان و با تکیه بر منطق صحبت کنم یا باید با سخنانی پرشور و حرارت و با نیروی ایمانم عقایدم را بقبولانم. صحبتکردن از جایگاه سرد معمولاً قلمرو را بیطرف و نبرد را منطقی نشان میدهد (به واژگان جنگی توجه کنید)، درحالیکه صحبتکردن از جایگاه گرم اهمیت بالای موضوع را میرساند و عنصری انسانی به بحث میافزاید.
مثلاً وقتی دوستدار محیطزیست هستید و در جشن عروسیْ کنار یکی از منکرهای تغییر اقلیم جهان نشستهاید، میتوانید با خونسردی او را با اسناد و شواهد محکوم کنید یا گرتا تونبرگ درونتان را بر او بتازانید و فریاد برآورید که چطور جرئت میکنید و از این حرفها. در واقع، بهتر است بحث من انتخاب این یا آن نباشد، بلکه به این صورت فرموله شود که چه مقدار از نوشیدنی الف را باید با نوشیدنی ب مخلوط کنم تا همه اوقات خوشی داشته باشیم؟
راهکارهای مفید زیادی در کتابهای خودیاریِ مکالمات دشوار وجود دارد. نیت نویسندگان هم خیر است.
اما به نظر من نکتۀ اصلی این است که لابد همۀ ما تحت نفوذ و کنترل افرادی هستیم که از تاکتیکهای استراتژیکِ مکالمه استفاده میکنند.
فصلنامۀ ترجمان چیست، چه محتوایی دارد، و چرا بهتر است اشتراک سالانۀ آن را بخرید؟
فصلنامۀ ترجمان شامل ترجمۀ تازهترین حرفهای دنیای علم و فلسفه، تاریخ و سیاست، اقتصاد و جامعه و ادبیات و هنر است که از بیش از ۱۰۰ منبع معتبر و بهروز انتخاب میشوند. مجلات و وبسایتهایی نظیر نیویورک تایمز، گاردین، آتلانتیک و نیویورکر در زمرۀ این منابعاند. مطالب فصلنامه در ۴ بخش نوشتار، گفتوگو، بررسی کتاب، و پروندۀ ویژه قرار میگیرند. در پروندههای فصلنامۀ ترجمان تاکنون به موضوعاتی نظیر «اهمالکاری»، «تنهایی»، «مینیمالیسم»، «فقر و نابرابری»، «فرزندآوری» و نظایر آن پرداختهایم. مطالب ابتدا در فصلنامه منتشر میشوند و سپس بخشی از آنها بهمرور در شبکههای اجتماعی و سایت قرار میگیرند، بنابراین یکی از مزیتهای خرید فصلنامه دسترسی سریعتر به مطالب است.
فصلنامۀ ترجمان در کتابفروشیها، دکههای روزنامهفروشی و فروشگاه اینترنتی ترجمان بهصورت تک شماره به فروش میرسد اما شما میتوانید با خرید اشتراک سالانۀ فصلنامۀ ترجمان (شامل ۴ شماره)، علاوه بر بهرهمندی از تخفیف نقدی، از مزایای دیگری مانند ارسال رایگان، دریافت کتاب الکترونیک بهعنوان هدیه و دریافت کدهای تخفیف در طول سال برخوردار شوید. فصلنامه برای مشترکان زودتر از توزیع عمومی ارسال میشود و در صورتیکه فصلنامه آسیب ببیند بدون هیچ شرط یا هزینۀ اضافی آن را تعویض خواهیم کرد. ضمناً هر وقت بخواهید میتوانید اشتراکتان را لغو کنید و مابقی مبلغ پرداختی را دریافت کنید.
این مطلب را ایان ویلیامز نوشته و در تاریخ ۱۶ دسامبر ۲۰۲۴ با عنوان «The Ultimate Passive-Aggressive Holiday Gift: Why Self-Help Books Today Are Failing Readers» در وبسایت لیترری هاب منتشر شده است و برای نخستینبار در تاریخ ۱ بهمن ۱۴۰۳با عنوان «مکالمات دشوار زندگیِ واقعی از دل نمایشی بداهه بیرون میآیند» و با ترجمۀ نیره احمدی در وبسایت ترجمان علوم انسانی منتشر شده است.
ایان ویلیامز (Ian Williams) استاد زبان انگلیسی دانشگاه تورنتو است. نخستین رمان او با عنوان Reproduction در سال ۲۰۱۹ برندۀ Scotiabank Giller Prize شد و اولین اثر غیرداستانی او با عنوان Disorientation (2021) به مرحلۀ پایانی جایزۀ Hilary Weston Writers’ Trust Award راه یافت.
چرا در اواخر قرن بیستم باور به بازار آزاد، به نوعی عقیدۀ دینی تبدیل شد؟
کوزی تکنولوژی چیست و چرا اینقدر محبوب شده است؟
امید زمانی سر برمیآورد که ظاهراً چیزی برای امیدواری وجود ندارد
برای ما مهم است که محتوای ترجمان، همچون ده سال گذشته، رایگان بماند و در اختیار عموم باشد. اما این هدف بدونِ حمایت شما ممکن نیست. هر کمک کوچک نقشی بزرگ در این مسیر دارد. به جمع حامیان ترجمان بپیوندید.