آیا در شرایط فعلی فقر شدید ریشه‌کن خواهد شد؟

لری الیوت، گاردین— بانک جهانی به‌تازگی در گزارشی هشدار داده است که جنگ‌ها، بدهی‌ها، بحران آب‌وهوایی و همه‌گیری باعث توقف روند مبارزه با فقر شده‌اند. به گفتۀ این مؤسسه که در واشنگتن مستقر است، بر‌اساس روندهای فعلی، بهبود وضعیت زندگی برای نزدیک به ۷۰۰ میلیون نفری که در شرایط فقر شدید و با کمتر از ۲.۱۵ دلار در روز زندگی می‌کنند بیش از سه دهه زمان خواهد برد.

این مؤسسه در گزارش موسوم به «فقر، رفاه و سیارۀ زمین»¹، با اشاره به ناکامی سالیان اخیر در مقابله با فقر شدید، از ناممکن‌بودن تحقق هدف سازمان ملل برای پایان‌دادن به فقر شدید تا سال ۲۰۳۰ سخن گفته است. پیش‌از این، نرخ فقر جهانی از ۳۸ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۸.۵ درصد در سال ۲۰۲۴ کاهش یافته بود. امری که بیش از هرچیز به رشد سریع اقتصادی در کشور پرجمعیت چین مرتبط بوده است. اما این روند نزولی از سال ۲۰۱۹ متوقف شده و انتظار می‌رود با نرخ کندتری تا سال ۲۰۳۰ به ۷.۳ درصد برسد.

در این گزارش آمده است که فقر شدید در کشورهایی با رشد اقتصادی پایین و سطوح شکنندگی [اقتصادی] بالا متمرکز است، کشورهایی که بیشتر در جنوب صحرای آفریقا قرار دارند. اکسل ون تروتسنبورگ، مدیر ارشد بانک جهانی، در‌این‌باره می‌گوید «پس‌از چندین دهه پیشرفت، جهان در مبارزه با فقر با ناکامی جدی مواجه شده است، امری که نتیجۀ چالش‌های گوناگونی است، ازجمله رشد محدود اقتصادی، همه‌گیری جهانی، بحران بدهی، درگیری‌های نظامی، شکنندگی اقتصادی و شوک‌های اقلیمی». از دید او «در میان این بحران‌های هم‌زمان، رویکرد کنونی دیگر کارساز نخواهد بود و اگر می‌خواهیم زندگی و معیشت مردم را واقعاً بهبود بخشیم و از سیاره محافظت کنیم، به الگوی تازه‌ و اساساً متفاوتی نیاز داریم».

به نوشتۀ بانک جهانی، برای رسیدن به هدف بلندپروازانه‌تر، یعنی افزایش درآمد ساکنان زمین به بالای ۶.۸۵ دلار در روز، که آستانۀ فقر در کشورهای با درآمد بالاتر از متوسط به شمار می‌رود، به زمانی حتی بیش از یک سده نیاز است. مطابق معیارهای این مؤسسه، اقتصادهای با درآمد بالاتر از متوسط آن‌هایی هستند که سالانه میان ۴۴۶۶ تا ۱۳۸۴۵ دلار درآمد دارند و کشورهایی همچون آرژانتین، بوتسوانا و چین را در بر می‌گیرند. در‌حال‌حاضر، ۳.۵ میلیارد نفر، یعنی حدود نیمی از جمعیت جهان، با کمتر از ۶.۸۵ دلار در روز زندگی می‌کنند و بنابر گزارش بانک جهانی رشد جمعیت جهان از سال ۱۹۹۰ به معنای افزایش شمار افراد فقیر در این بازۀ زمانی است.

براساس این گزارش، با‌آنکه پیشرفت در سایر اهداف توسعه، ازجمله کاهش نابرابری، به چشم می‌خورد و ظرف دهۀ گذشته تعداد کشورهایی با شکاف بسیار زیاد میان طبقات غنی و فقیر از ۶۶ به ۴۹ مورد کاهش یافته، درصد مردمانی که در کشورهای با سطوح بالای نابرابری زندگی می‌کنند بدون تغییر در رقم ۲۲ درصد ثابت مانده است، کشورهایی که به‌طور عمده در آمریکای لاتین، حوزۀ کارائیب و جنوب صحرای آفریقا قرار دارند.

مکس لاوسون، رئیس بخش سیاست‌گذاری نابرابری در مؤسسۀ آکسفام، در‌این‌باره می‌گوید «در شرایطی که ثروت یک درصد از ثروتمندان جهان از ۹۵ درصد جمعیت نابرخوردار سیاره بیشتر است، تعجبی ندارد که پایان‌دادن به فقر یک قرن به طول بینجامد. از‌این‌رو، کاهش سریع و ریشه‌ای نابرابری در همۀ کشورها باید اولویت اصلی بانک جهانی باشد». به گفتۀ او «ما با بانک جهانی موافقیم که می‌گوید مردم عادی در سراسر جهان با دهه‌ای ازدست‌رفته روبرو هستند، وضعیتی که به یک نسل آسیب رسانده است. در عین حال، ثروتمندترین‌ها در جهان این دهه را بهترین دوران خود می‌یابند و این دو وضعیت کاملاً به‌هم‌پیوسته است».

به گزارش بانک جهانی، از هر پنج نفر در جهان یک نفر در طول زندگی با شوک‌های آب‌و‌هوایی و تبعات شدید آن روبرو است. تقریباً همۀ کسانی که در معرض چنین رویدادهای اقلیمی‌ایی هستند در جنوب صحرای آفریقا ساکن‌اند و، به‌سبب آسیب پذیری، کاهش رفاه و آسایش را در زندگی تجربه می‌کنند.