انحراف در مطالعه

نیویورک‌تایمز — زمانی که رایانه‌های شخصی برای اولین‌بار در دههٔ ۱۹۸۰ پا به منازل گذاشتند، در چندین پژوهش که به مقایسه تأثیر خواندن متن از روی صفحه نمایشگر و کاغذ می‌پرداختند نشان داده شد که خواندن از روی صفحه رایانه کندتر است. هرچند، از آن زمان صفحه نمایشگرها پیشرفت فوق‌العاده‌ای کرده‌اند و در حال حاضر مانیتورهایی وجود دارند که از رزولوشن بالایی برخوردار هستند به گونه‌ای که سرعت مطالعه از روی صفحهٔ نمایشگر با کاغذ هیچ تفاوتی نمی‌کند.

پس (بین مطالعه از روی صفحهٔ مانیتور و کتاب) تفاوت در چیست؟ این موضوع فقط به مقایسه زمان واکنش و درک مطالب ختم نمی‌شود بلکه نفس این تجربه مهم است. کتاب الکترونیکی این امکان را برای خواننده فراهم می‌سازد که در هر جایی از متن، واژه یا بند مورد نظرش را جستجو کند. گریز زدن به قسمت‌های جالب، مهیج و یا خاطره‌انگیز کار بسیار ساده‌ای خواهد بود. حالا این کار را با کتاب کاغذی مقایسه کنید. چه مدت طول می‌کشد عبارت خاصی را در متن کتاب بیابید- البته بجز مواردی که صفحه را علامت‌گذاری کرده و یا گوشه کاغذ را تا زده‌اید.

هایپر تکست مزیت‌های بسیاری دارد. اگر هنگام خواندن مطلبی بصورت آنلاین به واژه Antaeus بر بخورید و اطلاعات مربوط به اساطیر یونان را فراموش کرده باشید، هایپرلینکی شما را مستقیماً به منبعی هدایت کرده و یادآوری خواهد کرد که Antaeus فرد غول پیکری از لیبی بوده و با هرکول- پهلوان یونانی- مبارزه کرده است؛ و اگر از آن دسته افرادی هستید که به راحتی حواسشان پی موضوعات مختلف می‌رود می‌توانید از طریق پیوند دیگری به تمام اطلاعات مربوط به شجره این فرد و غیره و ذلک دست یابید. این موضوع دوگانگی هایپرلینک‌ها نامیده می‌شود. هایپرلینک‌ها از طرفی اطلاعات را سریع‌تر در اختیار شما قرار می‌دهند و از سوی دیگر شما را از موضوع اصلی منحرف می‌کنند.

بنابراین مطالعهٔ آنلاین متون دیگر عملی انفرادی و در انزوا محسوب نمی‌شود. هنگام خواندن اخبار، صفحات شخصی دیگران (بلاگ‌ها) و یا داستان در واقع در شبکه هزارتویی از اطلاعات بی‌پایان سیر می‌کنید. تحقیقات شخصی من نشان می‌دهد افراد هنگام کار با اطلاعات الکترونیکی پیوسته دچار حواس پرتی می‌شوند. آن‌ها به طور میانگین هر ۳ دقیقه به فعالیت جدیدی مشغول می‌شوند و هر ۱۰ دقیقه و نیم به برنامهٔ جدیدی روی می‌آورند. بدین ترتیب، وقتی شما به سرعت تغییر رویه می‌دهید، پرداختن به موضوعی با تمرکز و تعمق برایتان امکان‌پذیر نخواهد بود.

(اگر از من بپرسید بین خواندن کتاب کاغذی و مطالعه در اینترنت) کدامیک را ترجیح می‌دهم؟ به شما خواهم گفت بیشتر میل دارم با کتابی در دست روی مبل راحتی لم بدهم. این کار نه تنها برای من راه گریزی به دنیای ادبیات به شمار می‌رود بلکه راه فراری از وسایل الکترونیکی هم هست. با این شیوه دیگر هنگام کتاب خواندن وسوسه نمی‌شوم کارم را متوقف کنم و در اینترنت وبگردی کنم؛ اما خاطر نشان می‌کنم من با کتاب بزرگ شده‌ام!

نمی‌دانم آیا جوانانی که با زندگی ما قبل اینترنت نا‌آشنا هستند و در عصر الکترونیک در حال رشدند علاقه‌ای به مطالعه هنگام استفاده از اینترنت دارند؟ چرا که آن‌ها شیوه‌های کسب اطلاعات مخصوص به خود را دارند. پژوهش‌ها یکی پس از دیگری اثبات می‌کنند که جوانان تا چه حد در انجام چند کار هم زمان خبره هستند. لیکن پاسخ به این سؤال که آن‌ها تا چه میزان قادرند در محیط اینترنت با تمرکز و تعمق به یک موضوع بپردازند تحقیقات بیشتری را طلب می‌کند.

* گلوریا مارک استاد دانشکدهٔ انفورماتیک دانشگاه کالیفورنیا واقع است که در زمینهٔ تعامل انسان و رایانه مطالعه می‌کند.