تاریخ مختصر جنگ کنسول‌ها: ایکس‌باکس در مقابل پلی‌استیشن

تام ریچاردسون، بی‌بی‌سی—جا دارد بگوییم سال ۲۰۲۳ سال پُرماجرایی برای بازی‌های ویدئویی بوده است.

یکی از بزرگ‌ترین ماجراها تلاش مایکروسافت برای خرید اکتیویژن بلیزارد ¹ به قیمت ۶۹ میلیارد دلار بوده است. پس از نبردی طولانی با دادگاه‌ها و دولت‌ها در سراسر جهان، به نظر می‌رسد ادغام مهم این شرکت آمریکایی با سازندۀ ندای وظیفه (کال آو دیوتی) قرار است رقم بخورد. اما مایکروسافت، حتی در آستانۀ این پیروزی عظیم بالقوه، با نبرد دیگری مواجه است.

فیل اسپنسر، رئیس ایکس‌باکس اصرار دارد که این کنسول، در رقابت کنسول‌ها با پلی‌استیشن و نینتندو سوئیچ، در «جایگاه سوم» قرار دارد.

ولی اوضاع همیشه این‌طور نبوده است. در ادامه، تاریخچۀ جنگ کنسول‌ها و تلاش مایکروسافت و سونی برای تبدیل‌شدن به رهبر صنعت بازی‌های ویدئویی را خواهید خواند.

رقیب ظاهر می‌شود
برگردیم به سال ۱۹۹۹. سونی در حال آماده‌شدن برای معرفی کنسول پلی‌استیشن ۲ (PS۲) است -نسخۀ به‌روزرسانی‌شدۀ قدرتمندی برای کنسول تحول‌آفرین پلی‌استیشن. اما شرکت دیگری به‌دقت تحولات را زیر نظر دارد -مایکروسافت. مایکروسافت موقعیت قابل‌ملاحظه‌ای در بازار بازی‌های رایانه‌های شخصی دارد، اما به این نتیجه رسیده که نمی‌تواند محبوبیت چشمگیر کنسول‌های خانگی را نادیده بگیرد.

هنگامی‌که این شرکت از ایکس‌باکس رونمایی می‌کند، گیمرها با شک و تردید به آن می‌نگرند و این دستگاه را بیش از «رایانه‌ای شخصی که درون یک جعبه قرار دارد» در نظر نمی‌گیرند. این اولین باری است که یک شرکت آمریکایی پس از عملکرد فاجعه‌آمیز آتاری جگوار دست به ساخت کنسول بازی می‌زند. مردم امیدی به موفقیت آن ندارند. اما این کنسول بازخوردشایان توجهی دریافت می‌کند و فروش قابل‌قبولی دارد. با عرضۀ بازی‌های باکیفیتی مانند هیلو فخر می‌فروشد و در یکی از عرصه‌های رقابت هم بهتر عمل می‌کند: بازی‌های چندنفرۀ آنلاین.

مایکروسافت با فروش این کنسول متضرر شد و حتی به فروش پی‌اس ۲، که هنوز موفق‌ترین کنسول تاریخ است، نزدیک نشد. اما ایکس‌باکس مسیر را برای نسل بعدی هموار می‌کند و اینجاست که همه‌چیز جالب‌تر می‌شود.

دور دوم، بجنگید!
مایکروسافت، با عرضۀ ایکس‌باکس ۳۶۰ در سال ۲۰۰۵، یعنی یک سال پیش از آنکه رقیبش بتواند پلی‌استیشن ۳ (PS۳) را از کارخانه‌هایش خارج کند، از سونی پیش می‌افتد.

اما عرضۀ ایکس‌باکس ۳۶۰ چندان بدون اشکال نیست -گیمرها در ابتدا برای اینکه دستشان به یکی از این کنسول‌ها برسد تقلا می‌کنند، اما دستگاه‌های اولیه دچار نقص «حلقۀ قرمز مرگ» می‌شوند؛ تماس‌ها با خطوط خدمات پس‌ازفروش مایکروسافت افزایش می‌یابد. اما پشتیبانی آنلاین قوی این شرکت، خصوصاً خدمات بازی‌های چند نفرۀ ایکس‌باکس لایو و بازی‌های انحصاری مانند چرخ‌دنده‌های جنگ، هیلو ۳ و بایوشاک، توجه بسیاری از گیمرها را به خود جلب می‌کند.

هنگامی‌که کنسول پی‌اس ۳ شرکت سونی سرانجام وارد بازار می‌شود، قیمت بالایی دارد و بسیاری فکر می‌کنند بازی‌های اولیه‌اش چنگی به دل نمی‌زنند. مدت زیادی طول می‌کشد تا توسعه‌دهندگان بتوانند از سخت‌افزار دستگاه بهره‌برداری کنند و این بار شرکت سونی تلاش می‌کند از حریف پیش بیفتد.

آن‌ها این دور از جنگ را با قدرت به پایان می‌رسانند -بازی «آخرین بازماندۀ ما»، که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، شاهکار تلقی می‌شود -در این مدت بازی‌های انحصاری چشمگیر دیگری نیز عرضه شدند.

طبق برآوردهای فروش، هم ۳۶۰ و هم پی‌اس ۳ در پایان عمر خود بیش از ۸۰ میلیون دستگاه به فروش رساندند.

به دور از این هیاهو، کنسول وی ساخت شرکت نینتندو، که دارای کنترل حرکتی است، شور و هیجان زیادی ایجاد کرده و از هر دو دستگاه فروش بیشتری داشته، اما بسیاری آن را یک دستگاهِ بازی نه‌چندان «جدی» در نظر می‌گیرند.

اکثر کارشناسان بر این عقیده‌اند که محصول مایکروسافت بیشترین تأثیر را روی آیندۀ بازی‌های کنسولی می‌گذارد. بنابراین این شرکت احتمالاً هنگام آماده‌شدن برای عرضۀ دستگاه بعدی‌اش کاملاً از خود مطمئن است.

هنگامی‌که مایکروسافت ایکس‌باکس وان را معرفی می‌کند، مدت زیادی را به بحث درمورد ویژگی‌های چندرسانه‌ای آن اختصاص می‌دهد. این ویژگی‌ها قابل‌توجه‌اند، اما طرف‌داران می‌خواهند از قابلیت‌های بازی با ایکس‌باکس مطلع شوند. هنگامی‌که مایکروسافت از آن قابلیت‌ها رونمایی می‌کند، به‌طور خلاصه برنامه‌هایی را دربارۀ یک سیستم پیچیدۀ اعطای مجوز دیجیتال نیز تشریح می‌کند که نسخه‌های بازی‌ها را با شناسۀ کاربر ایکس‌باکس لایو پیوند می‌دهد. مردم نگران‌اند که مایکروسافت می‌خواهد بازار بازی‌های دست‌دوم و امکان قرض‌دادن بازی‌ها به دوستان و خانواده را از بین ببرد. کاربران اینترنت راضی نیستند و نارضایتی خود را پنهان نمی‌کنند.

حتی سونی هم با این واکنش شدید همراه می‌شود و با حرکتی پیروزمندانه از قوانین نرم‌‌افزاری جدید و گیج‌کنندۀ رقیب خود بهره‌ می‌برد. سونی با انتشار یک ویدئوی آموزشی طنازانه نشان می‌دهد که چگونه بازیکنان می‌توانند بازی‌های پی‌اس ۴ خود را قرض دهند. در این فیلم کوتاه ۲۲ثانیه‌‌ای، که امروزه یک پاسخ دندان‌شکن حرفه‌ای دانسته می‌شود، شوهی یوشیدا، مدیر عامل پلی‌استیشن، نسخه‌‌ای از بازی «قتلگاه: شدو فال» را به آدام بویز، مدیر عامل‌ پلی‌استیشن، می‌دهد.

همین.

مایکروسافت، در مواجهه با انتقادات، سرانجام از طرح اعطای مجوزش دست می‌کشد. اما با پیروزی سونی در نبرد روابط عمومی، راه پیشِ ‌رو برای نسل بعدی دشوار به نظر می‌رسد. و این موضوع به اثبات می‌رسد.

پلی‌استیشن ۴ (PS۴) هنگام عرضه در آمریکا صد دلار ارزان‌تر است، و در بازی‌های منتشرشده برای چند پلتفرم، از لحاظ گرافیکی معمولاً بهتر از رقیب خود عمل می‌کند.

حالا به بازی‌ها می‌رسیم. ایکس‌باکس با فهرستی از بازی‌های انحصاری قابل‌ملاحظۀ سونی رقابت می‌کند، عناوینی مانند «خدای جنگ»، «آنچارتد ۴» و «هورازین: زیرو داون» که سونی تا پایان چرخۀ عمر کنسولش به آن‌ها می‌بالد.

مایکروسافت با ارائۀ خدمات «گیم پس» تا حدی برای خود اعتبار کسب می‌کند -خدمات اشتراکی مشابه نتفلیکس که اجازۀ دسترسی به طیف وسیعی از عناوین قدیمی و جدید را می‌دهد. اما این کار برای ایجاد شرایط رقابتی برابر کافی نیست. سونی می‌گوید که، تا ماه می ۲۰۲۲، ۱۱۷ میلیون پی‌اس ۴ را روانۀ بازار کرده، درحالی‌که برآوردها نشان می‌دهد ۵۸ میلیون ایکس‌باکس وان به بازار عرضه شده است.

در ضمن نینتندو را فراموش نکنید. کنسول هیبریدی سوئیج این شرکت با فروش حداقل ۱۲۵ میلیون دستگاه به موفقیت چشمگیری دست یافته است.

آیندۀ غیرواقع‌بینانه
هنگامی‌که پلی‌استیشن ۵ (PS۵) در سال ۲۰۲۱ عرضه شد، بلافاصله با استقبال زیادی مواجه شد. سونی می‌گوید این بزرگ‌ترین عرضۀ تاریخ این شرکت است و، در بحبوحۀ کمبود جهانی ریزتراشه‌ها، برای عقب‌نیفتادن از تقاضا تقلا می‌کند.

آخرین کنسول مایکروسافت، ایکس‌باکس سری اکس اس، نیز با کمبود مواجه است، اما طبق گزارش‌ها، مقدار تقاضا برای آن به پای رقیبش نمی‌رسد. اما این شرکت آمریکایی تسلیم نمی‌شود. مایکروسافت شرکت زنی‌مکس را که صاحب استودیوهای معتبر آرکین، بتزدا و اید سافتوِر است خریداری می‌کند و مسئول مجموعه‌های محبوبی مانند فال‌اوت و دوم می‌شود. هنگامی‌که مایکروسافت برای خرید اکتیویژن بلیزارد ۶۹ میلیارد دلار پیشنهاد می‌دهد، آن را ادغامی می‌پندارند که ممکن است صنعت بازی را اساساً تغییر دهد.

این خرید هنگامی‌که تنظیم‌کنندگان بریتانیا اقدام به مسدودسازی آن می‌کنند و به‌طور بالقوه باعث نابودکردن این معامله در سطح جهانی می‌شوند، با مشکل مواجه می‌شود. مایکروسافت به این تصمیم اعتراض می‌کند. در این میان، پلی‌استیشن ۵ همچنان بر بازار کنسول‌های نسل بعدی تسلط دارد. اما با گذشت دو سال و نیم از زمان عرضه، هنوز فاقد بازی‌های واقعاً انحصاریِ باکیفیتی است که در نسل‌های پیشین عامل مهمی برای فروش کنسول پنداشته می‌شد.

اگر سخنان فیل اسپنسر را بی‌چون‌وچرا بپذیرید، به نظر می‌رسد ایکس‌باکس علاقه‌ای به «پیش‌افتادن از نینتندو یا سونی ندارد». بی‌شک انتظاری وجود دارد مبنی بر اینکه مایکروسافت ممکن است توجه خود را به حق اشتراک و بازی‌ ابری متمرکز کند. اما ایکس‌باکس، پس از نمایشی که با استقبال روبه‌رو شد و بازی موردانتظار استارفیلد که بزرگ‌ترین بازی این شرکت در سال ۲۰۲۳ است، هنوز از این رقابت خارج نشده است.